به گزارش ایراف، وب سایت اوراسیا تایمز، در تحلیلی که به تازگی منتشر کرده است به روابط افغانستان و تاجیکستان در جریان سه سال گذشته پرداخته است. در این تحلیل آمده که سیاست های تاجیکستان در قبال همسایه افغانستان تحت حاکمیت طالبان در حال رسیدن به لحظه ای حساس است.این درحالی است که امامعلی رحمان، رئیس‌جمهور تاجیکستان و دولت او همواره طالبان را به‌عنوان یک تهدید تلقی کرده‌اند و این موضع از زمان بازگشت طالبان به قدرت در اوت 2021 تغییر نکرده است.
علاوه بر این، سایر کشورهای آسیای مرکزی و چین، ایران و روسیه با دولت طالبان درگیر هستند.این امر باعث شده است که تاجیکستان در خطر از دست دادن فرصت هایی باشد که این کشورها در افغانستان درحال بازکردن هستند.این درحالی است که پیروی از این کشورها تاجیکستان را با مشکلات متفاوتی مواجه میکند. چرا که مقامات تاجیکستان نزدیک به 30 سال است که به مردم این کشور و جامعه جهانی در مورد تهدید طالبان هشدار می دهند.ازهمین مسیر، موضع سفت و سخت تاجیکستان در برابر حکومت طالبان، حمایت دولت رحمان را از سوی مردم تاجیکستان و دیگر کشورها به همراه داشته است.از سوی دیگر، توضیح صلح با طالبان برای شهروندان تاجیک دشوار خواهد بود. همچنین یکی از بزرگترین مشوق های دولت های خارجی برای ادامه ده ها سال حمایت مالی و امنیتی سخاوتمندانه از دولت رحمان را از بین می برد.
دشمنی از ابتدا
تیرگی روابط تاجیکستان با حاکمان فعلی کابل به سال ها قبل برمی گردد.رئیس جمهور رحمان در میان رهبران کنونی کشورهای هم مرز با افغانستان، تنها رهبري است که در زمان حکومت طالبان بر افغانستان در اواخر دهه 1990 در قدرت بود. در اواخر دهه 1990، همه رؤسای جمهور آسیای مرکزی، به جز رئیس جمهور ترکمنستان، طالبان را به عنوان یک تهدید تلقی می کردند و از هرگونه تماس با آنها اجتناب می کردند.دولت رحمان و دولت اسلام کریم اف،رئیس جمهور وقت ازبکستان، به گروه های قومی تاجیک و ازبک که با طالبان در شمال افغانستان می جنگیدند، کمک می کردند.
با این وجود، اکنون دولت تاجیکستان به آرامی روابط خود را با طالبان(به دلیل تهدیدات امنیتی) درحال گشایش است. به طوری که اولین تماس گزارش شده پس از آن بین دو کشور رخ داد که جنگجویان داعش در 7 مه 2022 چندین راکت از شمال افغانستان به سمت تاجیکستان پرتاب کردند. این درحالی است که طالبان ادعا می‌کنند که در میان شبه‌نظامیان داعش که در سه سال گذشته کشته یا اسیر کرده‌اند، برخی از آنها شهروند تاجیکستان هستند.در همین میان،داعش تبلیغات خود را برای استخدام به زبان تاجیکی افزایش داد و تاجیک‌ها را در افغانستان و تاجیکستان هدف قرار داد.
همچنین شبه‌نظامیان جماعت انصارالله، یک گروه تروریستی که منشأ آن در تاجیکستان است که در سال‌های پایانی حضور نیروهای خارجی در افغانستان با طالبان متحد شده‌اند، نیز در افغانستان حضور دارند. برهمین مبنا،بر اساس گزارش ها در فوریه 2024، مقامات تاجیکستان و طالبان به درخواست تاجیکستان در اواخر سال 2023 ملاقات کردند تا در مورد آنچه که باید درمورد جنگجویان جماعت انصارالله صحبت انجام دهند، گفتگو کردند. بنا بر گزارش ها، مقامات تاجیکستان خواستار استرداد شبه نظامیان جماعت انصارالله به تاجیکستان بودند. در عوض، طالبان پیشنهاد داد که به عنوان میانجی در مذاکرات بین دو گروه عمل کند.
رهبری جماعت انصارالله گفت که تنها در صورتی گفتگو خواهند کرد که دولت تاجیکستان شروط آنها را بپذیرد: از جمله اعلام تاجیکستان به عنوان کشور اسلامی و خروج نیروهای روسی مستقر در تاجیکستان را برآورده کند.با این حال، تماس بین تاجیکستان و طالبان برقرار شده بود. اخیراً در اوت 2024، یتیموف، رهبر سرویس امنیتی تاجیکستان،از کابل بازدید تا در مورد تقویت روابط بین تاجیکستان و طالبان گفتگو کند.
اما جدای از ستیزه جویان، تاجیکستان در خطر رها شدن از مسیرهای تجاری از طریق افغانستان است که در حال برنامه ریزی هستند تا به آرامی باز می شوند.در همین رابطه، تاجیکستان از زمان بازگشت طالبان به قدرت به صادرات برق به افغانستان ادامه داده است. محموله‌های برق تاجیکستان به افغانستان یکی از تنها پیوندهایی است که با همسایه جنوبی تاجیکستان حفظ شده است.
اما به طورکلی، از زمان استقلال تاجیکستان در سال 1991، افغانستان منبع دائمی نگرانی بوده است.برای تاجیکستان، تفاهم دوستانه با طالبان بیانگر احساس بی سابقه ای از امنیت به علاوه فرصت های اقتصادی و تجاری است.امامعلی رحمان طی 30 سال گذشته بارها طالبان را تهدیدی برای امنیت تاجیکستان و آسیای مرکزی به طور گسترده تر خوانده است.
رحمان از زمانی که طالبان به قدرت بازگشته اند به وضعیت اسفبار تاجیک های قومی در افغانستان اشاره کرده و خواستار تشکیل دولت فراگیر شده است. اما در میانه این رویکردها و نگرانی ها این پرسش به وجود آمده است که رحمان چگونه به مردم خود توضیح می دهد که طالبان می توانند شریک تاجیکستان باشند؟
مهمتر از آن، دولت تاجیکستان از همسایگی با افغانستان ناپایدار و تهدیدآمیز سود زیادی برده است. تاجیکستان همیشه وابسته به کمک های مالی بوده و کمک های سخاوتمندانه ای دریافت کرده است، زیرا این کشور خط مقدم در برابر رادیکالیسم اسلامی بوده است که از افغانستان بیرون آمده است.
برنامه های اجتماعی، آموزش، تصفیه آب، پروژه های انرژی، و غیره توسط سازمان های بین المللی و کشورهای مختلف تامین شده است. بخشی از دلیل این کمک ها بهبود وضعیت اجتماعی-اقتصادی در تاجیکستان و تقویت عزم مردم این کشور در برابر فریب گروه هایی مانند طالبان یا داعش بود. در این میلن همکاری امنیتی احتمالاً مهمترین مزیتی است که تاجیکستان دریافت کرده است.
به طوری که در 1 سپتامبر 2021، سفارت ایالات متحده در تاجیکستان در وب سایت خود منتشر کرد که پروژه ای با بودجه ایالات متحده به تازگی راه اندازی شده است تا تأسیسات جدیدی برای یک واحد گارد مرزی تاجیکستان مستقر در امتداد مرز افغانستان ایجاد کند. در این بیانیه آمده است که برخی از افزوده‌های جدید «به گشت مرزی این امکان را می‌دهد که به سرعت نیروها را در مناطق مرزی در پاسخ به تهدیدات مستقر کند». این بیانیه خاطرنشان کرد که از سال 2002، دولت ایالات متحده بیش از 300 میلیون دلار برای تعمیر یا بازسازی 12 پست مرزی، 9 گذرگاه مرزی و سه مرکز آموزشی برای مرزبانان هزینه کرده است. ایالات متحده همچنین به مرزبانان تاجیکستان کمک های غیر کشنده از جمله نظارت بر مرز، تجهیزات دید در شب، جیپ، موتور چهارچرخ و سگ های مواد یاب ارائه کرده است.
همچنین اتحادیه اروپا به عنوان یک بدنه و تک تک کشورهای عضو اتحادیه اروپا، ناتو، روسیه، چین و سایر احزاب نیز تجهیزات نظامی و یونیفرم تهیه کرده و امکاناتی را نیز برای نیروهای مرزی ساخته اند.
نتیجه گیری
در نهایت باید گفت اگر دولت تاجیکستان و طالبان بتوانند به یک آتش بس پایدار برسند و نوعی همکاری برقرار کنند، سطح تهدید برای تاجیکستان کاهش می یابد. نگرانی دولت ها و سازمان های خارجی برای امنیت تاجیکستان نیز فروکش می کند.اما صلح با طالبان می تواند میزان کمک های مالی و امنیتی خارجی را که تاجیکستان به دیدن آن عادت کرده است، به میزان قابل توجهی کاهش دهد.
در یک تناقض عجیب، بی ثباتی در افغانستان برای دولت رحمان خوب بوده است. با این حال، ثبات سخت در افغانستان که توسط طالبان تحمیل شده است، می تواند صدها میلیون دلار کمک را که برای سه دهه از دولت تاجیکستان حمایت می کند، متوقف کند.
منبع: اوراسیا تایمز
