به گزارش ایراف به نقل از دنیای اقتصاد، چابهار، تنها بندر اقیانوسی ایران، امروز بیش از هر زمان دیگری در کانون توجه معادلات ترانزیتی منطقه قرار گرفته است.
این بندر میتواند به کوتاهترین و امنترین مسیر دسترسی افغانستان به آبهای آزاد بدل شود و جایگاه ایران را در رقابتهای ژئوپولیتیکی و اقتصادی منطقه تثبیت کند.
افغانستان به دلیل موقعیت جغرافیایی محصور در خشکی، همواره برای تجارت خارجی خود وابسته به مسیرهای کشورهای همسایه بوده است.
در دهههای گذشته، نزدیکی قومی و مذهبی و همچنین شبکههای سنتی تجارت، باعث شده تجار افغان عمدتاً مسیر پاکستان–کراچی را برای واردات و صادرات انتخاب کنند.
اما بیثباتی سیاسی پاکستان، بسته شدن مرزها و شکلگیری ابتکارات جدید منطقهای، ضرورت یافتن مسیر جایگزین را بیش از پیش برجسته کرده است.
بهروز آقایی، مدیرکل سابق بنادر و دریانوردی سیستان و بلوچستان، تأکید میکند که مسیر پاکستان به دلیل نزدیکی به قندهار، همواره برای افغانها جذاب بوده است.
او یادآور میشود که طرح «کریدور ترانسافغان» در دولت پیشین افغانستان شکل گرفت و حتی با حمایت مالی قطر، قرار بود ازبکستان را از طریق افغانستان به شبکه ریلی پاکستان و بنادر کراچی و گوادر متصل کند.
این موضوع نشان میدهد جذابیت تاریخی مسیر پاکستان همچنان پابرجاست.
با این حال، توافق سهجانبه ایران، هند و افغانستان موسوم به «توافقنامه چابهار» در سال ۱۳۹۵ ورق تازهای در این رقابت گشود.
نخستین محمولههای ترانزیتی هند در سال ۱۳۹۷ از طریق چابهار وارد افغانستان شد و واگذاری بهرهبرداری بندر به طرف هندی در قالب BOT در سال ۱۳۹۸، مسیر چابهار را تثبیت کرد.
در سالهای اخیر، اختلافات سیاسی و امنیتی میان پاکستان و افغانستان موجب بسته شدن کامل مرزها شد؛ بهگونهای که بنا بر گزارش اتاق بازرگانی افغانستان، حدود ۱۲ هزار کانتینر تجار افغان در بندر کراچی متوقف مانده است. این بحران، اهمیت مسیر جایگزین چابهار را بیش از گذشته نمایان ساخت.
کارشناسان تأکید میکنند که هرچند مسیر پاکستان همچنان از مزیتهایی چون نبود محدودیت در حملونقل جادهای و حضور شرکتهای بزرگ پایانهای برخوردار است، اما بیثباتی سیاسی این کشور اعتماد تجار افغان را متزلزل کرده است.
در مقابل، چابهار بهعنوان بندری امن و پایدار، ظرفیت آن را دارد که به شاهراه اصلی تجارت خارجی افغانستان تبدیل شود.
برای تحقق این ظرفیت، چند پیششرط اساسی باید فراهم شود:
توسعه زیرساختهای پایانه مرزی میلک و ارائه خدمات ۲۴ ساعتی
ایجاد امکانات ترانشیپ، انبارداری و لجستیک مدرن
افزایش خطوط منظم کشتیرانی کانتینری به مقاصد آسیایی و خلیج فارس
اعتمادسازی برای تجار افغان از طریق حمل یکپارچه دریایی و زمینی
راهکارهای پیشنهادی نیز شامل حضور مستقیم شرکتهای کشتیرانی در افغانستان، ارتباط ساختاریافته با اتاقهای بازرگانی این کشور، ارائه بارنامه سراسری با تحویل کالا در نیمروز، و استفاده از نیروهای بومی آشنا به فرهنگ تجاری افغانهاست.
در این بین رقابت ایران و پاکستان برای جذب تجارت افغانستان وارد مرحلهای تازه شده است.
اگر ایران بتواند همزمان زیرساختها را توسعه دهد، خطوط کشتیرانی را تقویت کند و اعتماد تجار افغان را جلب نماید، چابهار نهتنها به مسیر جایگزین، بلکه به شاهراه اصلی تجارت افغانستان و برگ برنده ایران در معادلات ترانزیتی منطقه تبدیل خواهد شد.
