به گزارش ایراف، نشریه دیپلمات در گزارشی درباره رقابت کشورهای آسیای مرکزی در مسیرهای ترانزیتی افغانستان نوشت که در ۳۱ جولای، ترکمنستان و افغانستان یک توافقنامه ۵ میلیون دلاری برای توسعه و سرمایه‌گذاری مشترک در بندر خشک تورغندی واقع در مرز بین دو کشور امضا کردند.
این توافقنامه که در جریان نشستی در هرات توسط محمد اسحاق صاحب‌زاده، معاون خط آهن وزارت خدمات عمومی طالبان و سردار قربانوف، رئیس شرکت دولتی خط آهن ترکمنستان، امضا شد، شامل برنامه‌ای برای گسترش تأسیسات بندر از جمله ساخت انبارهای جدید و سکوهای بارگیری و تخلیه است.
بندر خشک تورغندی که در سمت افغانستانی مرز قرار دارد، نقطه کلیدی در کریدور راه‌آهن تورغندی–هرات محسوب می‌شود. بر اساس اعلام وزارت خدمات عمومی طالبان، ترکمنستان سرمایه اولیه پروژه را پرداخت خواهد کرد و هزینه‌ها در آینده از محل درآمدهای حاصل از بهره‌برداری پروژه بازپرداخت خواهد شد.
این توافق جدیدترین مورد از مجموعه قراردادهای امضا شده بین کشورهای آسیای مرکزی و حکومت طالبان در تابستان امسال است که نشان‌دهنده علاقه جدی این کشورها به برقراری ارتباط با افغانستان و استفاده از مسیر ترانزیتی این کشور است.
در همین راستا، اوایل جولای، وزیر امور خارجه قزاقستان، مراد نورتلیو، به کابل سفر و یادداشت تفاهمی مرتبط با همین کریدور راه‌آهن را امضا کرد.
رسانه‌های افغانستان این توافق را به عنوان تعهد قزاقستان برای سرمایه‌گذاری ۵۰۰ میلیون دلاری در پروژه توصیف کردند.
اگرچه قزاقستان مرز مشترکی با افغانستان ندارد، اما این کشور علاقه‌مند به تنوع بخشیدن به مسیرهای تجاری و ترانزیتی خود است.
ماکسات کالیاقپاروف، معاون وزیر حمل و نقل قزاقستان، اعلام کرد که این پروژه که شامل ساخت ۱۲۰ کیلومتر خط آهن بین تورغندی و هرات است، پیش‌بینی می‌شود طی دو سال تکمیل شود. وی دسترسی به بازارهای پاکستان و هند از طریق افغانستان را انگیزه اصلی این سرمایه‌گذاری عنوان کرد.
در مقایسه با سرمایه‌گذاری‌های قزاقستان و ترکمنستان در پروژه بندر خشک تورغندی، برنامه‌های ازبکستان برای راه‌آهن ترانس‌افغان بسیار گسترده‌تر و بلندپروازانه‌تر است.
در جولای، وزرای خارجه طالبان، پاکستان و ازبکستان در کابل دیدار سه‌جانبه‌ای داشتند که عمدتاً بر پروژه راه‌آهن ترانس‌افغان متمرکز بود.
وزرای حمل و نقل این سه کشور نیز توافقنامه چارچوبی را برای انجام مطالعه امکان‌سنجی مسیر ۵۴۷ کیلومتری راه‌آهن امضا کردند که مسیر پیشنهادی آن ترمذ – نیاب‌آباد – میدان‌شهر – لوگر – خرلاچی است.
جسوربیک چوریف، معاون وزیر حمل و نقل ازبکستان، در مصاحبه‌ای با شبکه تلویزیونی «ازبکستان ۲۴» این پروژه را «دومین پروژه راهبردی بزرگ کشور» پس از راه‌آهن چین – قرقیزستان – ازبکستان توصیف کرد. وی تأکید کرد که مطالعه امکان‌سنجی نخستین و مهم‌ترین گام است و این توافقنامه چارچوبی امکان حرکت به سمت مراحل عملی و توجیه پروژه برای کشورهای مشارکت‌کننده و جامعه جهانی را فراهم می‌کند.
هزینه تخمینی این پروژه در حال حاضر حدود ۴.۶ میلیارد دلار است، اما ساختار تأمین مالی آن به دلیل عدم شناسایی بین‌المللی حکومت افغانستان و دشواری در جلب مشارکت نهادهای مالی جهانی مانند بانک جهانی، هنوز تکمیل نشده است.
با این وجود، این چالش‌ها مانع پیشرفت گام‌های عملی نشده‌اند. در آگوست ۲۰۲۴، مقامات ازبکستانی به نیاب‌آباد در ولایت بلخ افغانستان سفر کردند تا ایستگاه بازسازی‌شده راه‌آهن و خط ۷۵ کیلومتری تعمیرشده را افتتاح کنند.
چوریف انگیزه ازبکستان از این پروژه را به صراحت بیان کرد: «ما در جستجوی مسیری ارزان‌تر و سریع‌تر هستیم. راه‌آهن ترانس‌افغان بازار عظیمی را به روی ازبکستان باز می‌کند و اگر دیگر کشورهای آسیای مرکزی نیز از این پروژه استفاده کنند، فرصت‌های بزرگی به دست خواهند آورد. این پروژه کوتاه‌ترین مسیر به بنادر دریایی است و ظرفیت راهبردی این کریدور برای ما بسیار حیاتی است.»
