قرار است چین از تاریخ ۳۱ آگوست تا ۱ سپتامبر میزبان نشست سازمان همکاری شانگهای باشد. به‌جز ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، رهبرانی از آسیای مرکزی، خاورمیانه، آسیای جنوبی، جنوب‌شرق آسیا و همچنین نمایندگان سازمان‌های بین‌المللی به این نشست دعوت شده‌اند. در این نشست، نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند نیز شرکت می‌کند؛ وی پس از سال‌ها تنش مرزی و پس از گذشت هفت سال، به چین سفر می‌کند.
اما در حالی‌که چین آماده میزبانی این نشست جهانی می‌شود، نامی از افغانستان در میان شرکت‌کنندگان دیده نمی‌شود. چند روز پیش، لیو بین، معاون وزیر خارجه چین، فهرست دعوت‌شدگان نشست آینده شانگهای را منتشر کرد که در آن نامی از نمایندگان طالبان به چشم نمی‌خورد. این در حالی است که پیش‌تر، وزارت خارجه طالبان اعلام کرده بود چین از این گروه برای شرکت در نشست سازمان همکاری شانگهای دعوت کرده است.
سلطه نامرئی آمریکا بر طالبان؟
در چهار سال گذشته که افغانستان تحت حاکمیت طالبان قرار گرفته، این کشور همواره در نشست‌های سازمان همکاری شانگهای غایب بوده است. با وجود درخواست‌های مکرر این گروه برای حضور در نشست‌های این سازمان، آن‌ها تاکنون موفق نشده‌اند جای خالی کرسی افغانستان به عنوان عضو ناظر را در سازمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی پر کنند.
طالبان در حالی به نشست شانگهای دعوت نشده‌اند که به نظر می‌رسد این گروه در بن‌بست دیپلماتیک گرفتار شده و نمی‌تواند پا را فراتر از کابل بگذارد. چنان‌که چندی پیش، امیرخان متقی، سرپرست وزارت خارجه طالبان، به دلیل مخالفت ایالات متحده نتوانست به پاکستان سفر کند. سفر او به اسلام‌آباد در حالی لغو شد که اخیرا نیز مجوز سفر به دهلی‌نو را دریافت نکرد. احتمال می‌رود آمریکا با این سفر نیز مخالفت کرده و هند مجبور شده باشد، درخواست خود را پس بگیرد.
با بازگشت ترامپ به قدرت، هرچند افغانستان همچنان از اولویت‌های سیاست خارجی این کشور خارج است، اما ترامپ پرونده افغانستان را دوباره گشوده است؛ نه به‌خاطر خود افغانستان، بلکه به‌خاطر منافعی که در بدل آن حاصل می‌شود.
ترامپ بارها در جریان کارزارهای انتخاباتی‌اش، به روند خروج از افغانستان و واگذاری پایگاه بگرام به طالبان حمله کرده و مدعی شده بود اگر او در قدرت بود، روند خروج آمریکا متفاوت رقم می‌خورد. او همچنین تأکید کرده است که به بگرام و افغانستان از منظر رقابت با چین نگاه می‌کند.
در همین راستا، ناظران معتقدند که اهرم فشار آمریکا بر طالبان منجر به محدود شدن کنشگری دیپلماتیک طالبان شده است.
طالبان که گمان می‌کرد با به رسمیت شناخته شدن از سوی روسیه مسیر هموارتری را در پیش خواهد داشت، اکنون بیش از گذشته با موانع سفرهای خارجی مواجه شده است. دست نامرئی آمریکا، طالبان را در حصاری قرار داده که خروج از آن آسان نخواهد بود.
امنیت مانعی دیگر در مسیر دیپلماسی
با این حال، به نظر می‌رسد تنگنای دیپلماتیک طالبان برای حضور فعال‌تر در منطقه و جهان، تنها محدود به فشار آمریکا نیست. چین، میزبان این نشست و یکی از بازیگران اصلی منطقه، احتمالاً اختیار دعوت از طالبان را دارد؛ اما حضور نمایندگان طالبان در یکی از مهم‌ترین نشست‌های منطقه‌ای، به مسئله‌ای به نام امنیت گره خورده است.
چین در نشست اخیر کابل، از طالبان خواست تا نگرانی‌های امنیتی این کشور را درک کند. وانگ یی، وزیر خارجه چین، در دیدار با محمد حسن آخوند، نخست‌وزیر طالبان، حامل پیام نگرانی دولت چین از تهدیدات امنیتی در افغانستان بود. او ابراز امیدواری کرد که افغانستان این نگرانی‌ها را درک کند و افزود که همکاری امنیتی خوب میان دو کشور، زمینه‌ای بهتر برای توسعه افغانستان فراهم می‌کند. محمد حسن آخوند در پاسخ گفت: «ما در عمل نشان داده‌ایم طی چهار سال گذشته از خاک افغانستان هیچ تهدید امنیتی یا مشکل دیگری متوجه کسی نشده و به هیچ‌کس هم اجازه نخواهیم داد از خاک افغانستان به دیگران آسیب برساند.»
پاسخی که مشابه آن بارها از سوی طالبان به نگرانی‌های طرف‌های خارجی داده شده، اما برای طرف مقابل، قابل قبول نبوده است. در واقع، هرچند طالبان تأکید دارد که افغانستان کشوری امن برای همسایگان، منطقه و جهان است، اما گزارش‌های نهادهای ناظر بر امنیت و فعالیت گروه‌های تروریستی، حکایت دیگری دارند. بر اساس ارزیابی‌های سازمان ملل از اوت ۲۰۲۱، افغانستان دوباره به مرکزی برای داعش شاخه خراسان، تحریک طالبان پاکستان، جنبش اسلامی ترکستان شرقی و القاعده تبدیل شده است. شورای امنیت سازمان ملل نیز در ژوئیه گزارش داد که تحریک طالبان پاکستان با ۶۰۰۰ جنگجو، تحت حمایت طالبان از خاک افغانستان فعالیت می‌کند.
این گروه که با سلاح‌های پیشرفته و روابط آن با داعش شاخه خراسان، القاعده و جدایی‌طلبان بلوچ تقویت شده، در اواخر سال ۲۰۲۴ بیش از ۶۰۰ حمله در پاکستان انجام داده و نزدیک به ۱۰۰۰ نفر را کشته است.
هرچند چین در صدر بازیگران نفوذی در کابل قرار دارد، اما مسئله امنیت همچنان برای پکن لاینحل مانده است. برخلاف روسیه که معتقد است حل مسائل امنیتی در گرو تعمیق همکاری و برعهده گرفتن بخشی از پروژه امنیت در افغانستان توسط مسکو است، تاریخ روابط چین و افغانستان نشان داده که این کشور هیچ‌گاه نخواسته تأمین‌کننده اصلی و مستقیم امنیت در افغانستان باشد. در مقابل، طالبان به نظر می‌رسد در پاسخ به نگرانی‌های امنیتی پکن ناکام بوده‌اند.
طالبان و بحران انزوا
بنابراین، عدم حضور طالبان در نشست شانگهای، چه به دلیل فشار آمریکا و چه به‌خاطر نگرانی‌های امنیتی چین، نشان می‌دهد که طالبان برای کسب کرسی افغانستان در سازمان‌های بین‌المللی نیازمند اعتمادسازی است و صرف تعاملات سیاسی و اقتصادی کافی نخواهد بود.
عدم اجازه سفر به اسلام‌آباد و دهلی‌نو و نبودن نام طالبان در فهرست دعوت‌شدگان پکن، به‌عنوان شریک اصلی، نشان می‌دهد که طالبان در دور تازه‌ای از انزوای دیپلماتیک گرفتار شده‌اند. چین، که از شرکای اصلی منطقه‌ای کابل است، با عدم دعوت طالبان به نشست شانگهای، وضعیت این گروه را در شرایطی که سفرهای خارجی نیز مسدود شده، منزوی‌تر کرده و به حاشیه رانده است. همچنین این روند نشان می‌دهد که طالبان هنوز نتوانسته کرسی افغانستان را در سازمان‌های منطقه‌ای و جهانی به دست آورد.
آخرین اخبار افغانستان را در ایراف بخوانید:
قیمت افغانی به تومان و دلار امروز چهارشنبه (پنجم شهریورماه ۱۴۰۴)
تصادفات رانندگی مرگبار در افغانستان؛ طالبان نشست اضطراری برگزار کرد
زوایای پنهان انفجار فرودگاه کابل از نگاه قربانیان: دخترم از پشت تیر خورده بود
