پس از آن‌که امیرخان متقی، رئیس دستگاه دیپلماسی حکومت طالبان اجازه سفر به اسلام‌آباد را نیافت، این بار نیز نشست مخالفان طالبان در پاکستان به تعویق افتاد. یک منبع به ایراف می‌گوید که دلیل اصلی به‌تأخیر افتادن این نشست، اختلاف‌نظر میان رهبران سیاسی افغانستان که قصد شرکت در این نشست را داشته‌اند، است.
خبرگزاری ایراف نیز به نقل از منابع خود گزارش داد که این رویداد به دلیل فراهم‌کردن زمان بیشتر به‌منظور «عمق و جامعیت بیشتر این رویداد مهم» گرفته شده است. برخی رسانه‌های دیگر نیز اعلام کرده‌اند که این نشست به دلیل عدم صدور ویزا به تعویق افتاده است؛ بهانه‌ای که در بیانیه نهاد برگزارکننده به آن اشاره نشده است.
نشست اسلام‌آباد در شرایطی به تعویق می‌افتد که قرار بود در تاریخ ۲۶ و ۲۷ آگوست با مشارکت شماری از چهره‌های مخالف طالبان برگزار شود.
برگزاری این نشست، انتقادات و واکنش‌های گسترده‌ای را از سوی طالبان و حامیان آن‌ها برانگیخته است. زلمی خلیلزاد، نماینده پیشین آمریکا در امور صلح افغانستان از ابتدای اعلام این نشست و نگران از آن، در توییت‌های مختلف از برگزاری آن هشدار داده و آن را یک تحریک عمدی خوانده است. واکنش‌های متعدد و پشت‌سرهم خلیلزاد به این نشست، در شرایطی که او دستی بلند در حمایت و لابی برای طالبان دارد، منجر به آن شد که رئیس نهاد برگزارکننده این نشست به کنایه او را در این گردهمایی دعوت کند.
از سوی دیگر، منتقدان آقای خلیلزاد می‌گویند که توییت‌های منفی او علیه این نشست، بیشتر به‌منظور تبلیغ و بزرگ‌نمایی آن صورت می‌گیرد. افراسیاب ختک، فعال حقوق بشر پاکستانی نیز آن را مصداق مداخله پاکستان در امور داخلی افغانستان ارزیابی و به‌شدت محکوم کرده است. یک مقام ارشد وزارت خارجه طالبان نیز برگزارکنندگان این نشست و میزبان آن، یعنی دولت پاکستان را به‌طور ضمنی تهدید کرده و درباره پیامدهای آن هشدار داده است. اما تعویق این نشست که این روزها بسیار سروصدا به پا کرده بود، این پرسش را برانگیخته است که آیا فشار طالبان مانع این نشست شده است یا اسلام‌آباد از مواضع خود عقب‌نشینی کرده است؟
تهدید طالبان بر سر پاکستان؟
این گردهمایی در حالی به تعویق افتاده است که کابل هفته گذشته میزبان نشستی سه‌جانبه با حضور محمد اسحاق دار، نخست‌وزیر و وزیر خارجه پاکستان بود. نشست کابل که پس از تعویق سفر متقی به اسلام‌آباد ــ که امید می‌رفت یخ‌های روابط دو طرف را آب کند ــ برگزار شد، برای اسلام‌آباد فرصتی تازه جهت رایزنی بر سر نگرانی‌های خود از افغانستان بود. هم‌زمان با میزبانی کابل از وزرای خارجه چین و پاکستان، برخی از ناظران احتمال دادند که یخ‌های روابط دو متحد قدیمی در حال آب‌شدن است.
از سوی دیگر، شفقت علی‌خان، سخنگوی وزارت خارجه پاکستان نیز در نشست خبری خود گفت که نشست برخی از شخصیت‌های افغانستان در اسلام‌آباد، رسمی و دولتی نیست بلکه تنها یک فعالیت اندیشکده‌ای است. این در حالی است که برگزاری چنین نشستی بدون موافقت دولت، دور از انتظار است.
احتمالاً طالبان در نشست کابل به اسلام‌آباد گوشزد کرده است که هرگونه حمایت از نیروهای مخالف این گروه به نفع روابط دوجانبه نخواهد بود. به‌ویژه یکی از مقامات وزارت خارجه این گروه به‌طور تلویحی پاکستان را تهدید و درباره پیامدهای این نشست هشدار داده بود. از سوی دیگر، به نظر می‌رسد که اکنون طالبان تمایل به شنیدن خواسته‌های پاکستان دارد؛ فرصتی که پس از گذشت چهار سال، برای اسلام‌آباد به‌صورت محدود فراهم شده است.
یک گام به عقب: اسلام‌آباد و استفاده از مخالفان طالبان
اما برگزاری چنین نشستی در شرایطی که اسلام‌آباد سخت به مکانیزم‌های فشار بر طالبان جهت تحقق خواسته‌های خود نیازمند است، قابل تأمل است. از سوی دیگر، برخی از ناظران می‌گویند که این نشست تلاشی از سوی آی.اس.آی برای نشان‌دادن قدرت خود به طالبان در برابر مقاومت این گروه برای خواسته‌های اسلام‌آباد است. این در حالی است که سابقه اسلام‌آباد نشان داده چگونه این کشور از گروه‌های ناراضی افغان برای پیشبرد مطالبات خود از این کشور استفاده کرده است. استفاده از نیروهای ناراضی همواره مهم‌ترین مکانیزمی بوده که به اسلام‌آباد کمک کرده است تا عمق استراتژیک خود را در افغانستان تقویت و از نفوذ رقبا جلوگیری کند. اما استفاده از همین مکانیزم برای اسلام‌آباد هیچ‌گاه جواب نداده است.
کاهش روابط اسلام‌آباد و طالبان به موازات خروج نیروهای خارجی از افغانستان و احیای دوباره طالبان آغاز شد. هرچند در ابتدا ورود مقامات پاکستانی به خاک افغانستان، اسلام‌آباد را پیروز میدان نشان داد، اما بعدتر اختلافات عمیق میان این دو ادامه مسیر را با چالش مواجه کرد. این بحران تا آن‌جا عمیق شد که روابط دو طرف در پایین‌ترین حد خود قرار گرفت و از لفاظی‌های دیپلماتیک و اتهامات متقابل به درگیری‌های نظامی و مرزی منجر شد. این کشور برای تحت فشار قراردادن طالبان راه‌های مختلفی را آزمود که اکنون به استفاده از مخالفان رسیده است.
اسلام‌آباد که سابقه طولانی در استفاده از «نیروهای مخالف» در افغانستان دارد، این‌بار نیز با نزدیکی به این گروه‌ها به دنبال بازیابی جایگاه ازدست‌رفته خود است. آی.اس.آی پاکستان که برنده جنگ و حامی نزدیک طالبان بود، حالا به بازیگری بدل شده که مسیرهای ورود به کابل توسط تربیت‌شدگانش بسته مانده یا حداقل موانع بسیاری وجود دارد.
اما پاکستان امید دارد که با استفاده از مخالفان طالبان، موقعیت کنونی خود در افغانستان ــ که در شرایط «باتلاق استراتژیک» قرار دارد ــ را به «عمق استراتژیک» برساند. به گفته نشریه نیوز۱۸، پاکستان با حمایت از مخالفان به دنبال تحت فشار قراردادن طالبان و تغییر موازنه نفوذ در کابل است. پاکستان حالا در شرایطی که مخالفان طالبان امیدوار بودند از این نشست برای فشار استفاده کنند، درست در دقیقه نود پا پس کشید. این عقب‌نشینی احتمالاً به آن دلیل است که پاکستان یک فرصت دیگر به طالبان برای بازنگری سیاست‌های خود فراهم کرد. حمایت از مخالفان به نظر می‌رسد حامل این پیام برای کابل باشد که اسلام‌آباد برای تحقق خواسته‌هایش گزینه‌های متعددی دارد.
اما آنچه واضح است این‌که اسلام‌آباد تمام مکانیزم‌های فشار خود بر طالبان را برای مقابله با هر احتمال و سناریو فعال نگه داشته است. این مکانیزم‌ها ممکن است یا عملیاتی شوند یا تنها استفاده تبلیغاتی داشته باشند. اما باید گفت که با توجه به تجربه طالبان، تلاش برای نفوذ یک‌جانبه به افغانستان بدون درنظرگرفتن سایر بازیگران داخلی و ذی‌نفعان منطقه‌ای پاسخ نخواهد داد.
آخرین اخبار افغانستان را در ایراف بخوانید:
طالبان ورود اتباع پاکستانی و آمریکایی به کریدور واخان را ممنوع کرد
رشد تروریسم در سایه حاکمیت طالبان؛ وحشت مردم افغانستان، تهدید امنیت منطقه
قیمت افغانی به تومان و دلار امروز دوشنبه (سوم شهریورماه ۱۴۰۴)
