دو ماه پس از آزادی یک تبعه افغانستان به نام اسدالله هارون از زندان گوانتانامو، روز دوشنبه ۲۸ شهریور/سنبله آخرین زندانی افغان نیز از زندان گوانتانامو آزاد و در فرودگاه کابل به مقامات حکومت طالبان تحویل داده شد. زندانی آزاد شده که بشیر نورزی نام دارد، نه تنها آخرین زندانی بود بلکه حاشیه‌های خبری مرتبط با سابقه و چگونگی آزادی وی، بر اهمیت این رویداد افزوده است.
بر اساس اخبار تایید شده، بشیر نورزی در بدل رهایی مارک فرریکس یک تبعه آمریکایی از بند طالبان آزاد شد. فرریکس، افسر بازنشسته نیروی دریایی آمریکا بود که حین انجام وظیفه به عنوان مهندس ساختمانی در ولایت خوست در سال ۲۰۲۰ توسط طالبان ربوده شد و تا زمان آزادی در بند طالبان بود. این مبادله زندانیان دارای ابعاد مختلفی است که در ذیل به مهم‌ترین آنها پرداخته می‌شود.
رهایی بشیر نورزی گزاره «رهایی آخرین زندانی طالبان از بند آمریکا» را تیتر رسانه‌ها و وِرد زبان‌ها کرد. این عملیات روانی می‌تواند کارکرد و پیامدهای خاصی داشته باشد. از جمله کارکردهای آن می‌تواند غیر امنیتی‌سازی طالبان از سوی آمریکا باشد. چنین غیرامنیتی‌سازی طالبان از جانب آمریکا بر افکار داخلی عمومی داخلی آمریکا تأثیر گذار است و عامل مهمی برای ترمیم ذهنیت آمریکایی‌ها در قبال طالبان دارد. کما این که بازگشت آخرین آمریکایی در بند طالبان به خانه نیز تأثیر مضاعفی بر اصلاح افکار عمومی خواهد داشت.
بازتاب دیگر این اقدام آمریکا، برجسته سازی تصور «حسن‌نیت آمریکا در قبال طالبان» است. آمریکا با رهایی بشیر نورزی که به روایت بتی دم (نویسنده کتاب زندگی پنهانی ملا عمر) از نزدیکان بنیان‌گذار طالبان بوده و تأثیر بسیاری بر رشد این گروه در اوایل ظهور داشت، لطف بزرگی به حق طالبان کرده است. هر چند این لطف در بدل رهایی یک تبعه آمریکا صورت گرفت اما نفس چنین اقدامی از حسن‌نیت آمریکا در قبال طالبان حکایت می‌کند و می‌تواند تداعی‌گر این ذهنیت باشد که از طریق تفاهم با حکومت طالبان می‌توان برخی موضوعات را حل کرد. این در حالی است که پیشتر جو بایدن گفته بود «رهایی مارک قابل مذاکره نیست». رهایی این تبعه آمریکایی پس از مذاکره، ثابت کرد که آمریکا بارها از موضوعات غیرقابل مذاکره با طالبان در حال گذشتن است.
این اقدام اولین امتیازدهی آمریکا به طالبان نیست و قطعاً آخرین هم نخواهد بود. آمریکا از بدو تسلط طالبان بر افغانستان سیاست امتیازدهی و تطمیع را در قبال حکومت این گروه پیشه کرده است. چند روز پیش یک مقامات بلندپایه آمریکایی اظهار داشت که آمریکا با استفاده از سیاست امتیازدهی در پی تغییر رفتار طالبان است و از این طریق حکومت طالبان را به طرف مسئولیت‌پذیری در قبال تعهداتش سوق می‌دهد.
لذا با احتمال پایین می‌توان عنوان کرد که ممکن است آمریکا در پی بسترسازی برای تغییر رویکرد در قبال حکومت طالبان باشد. هر چند که این امر در کوتاه مدت ممکن نیست.
چنین به نظر می‌رسد که برخی مقامات طالبان پس از مبادله زندانیان، دچار نوعی خوش‌بینی در زمینه تعامل و تفاهم با آمریکا شده‌اند. امیر خان متقی سرپرست وزارت خارجه حکومت طالبان، ازای بشیر نورزی را گامی بسیار بلند در جهت احیای روابط دو کشور دانست و آن را بابی جدید از روابط افغانستان و آمریکا عنوان کرد.
بررسی سیاست آمریکا در قبال افغانستان طی دو دهه اخیر یک نکته را به وضوح ثابت کرده است؛ دولتمردان آمریکا برای حفظ منافع ملی و جان اتباع خود حاضر به گذشت از هر خط قرمز ترسیم شده‌ای هستند و به همین دلیل حکومت بایدن برای رهایی این تبعه آمریکایی حاضر به این معامله شده است. بایدن در این مقطع زمانی برای رقابت‌های داخل آمریکا نیازمند کسب دستاورد است و با برگردان این تبعه آمریکایی به خانه، به دنبال کسب امتیاز دیگری را برای خود و دموکرات‌ها بود. لذا این خوش‌بینی برخی مقامات طالبان با تجربه دو دهه کارزار خونین این گروه با آمریکا و با وجود اظهارات ضد آمریکایی چند هفته پیش ملا هبت‌الله آخوندزاده رهبر این گروه در «نشست قندهار» جای شگفتی دارد.
در این رابطه مطالعه حضور 25 تبعه خارجی در زندان های افغانستان پیشنهاد می شود.
