امروز قطر برای سومین بار میزبان سلسله نشست‌های دوحه برای افغانستان به ابتکار سازمان ملل است. این نشست که با حضور نمایندگان ویژه بیش از 20 کشور جهان و هشت سازمان جهانی به مدت دو روز درحال برگزاری است، تفاوت عمده‌ای با دو دور قبلی دارد و آن هم حضور طالبان به نمایندگی از افغانستان است. طالبان برخلاف دو دور گذشته این بار به درخواست حضور سازمان ملل پاسخ مثبت داد. البته این سازمان نیز برای کشاندن طالبان به پای میز مذاکره در قطر، انعطاف بی سابقه ای را در برابر خواسته ها و شرایط طالبان از خود نشان داد.
برگزاری نشست دوحه که حواشی و سروصداهای بسیاری را بلند کرد، هرچند به وجهه سازمان ملل لطمه زد، طالبان را با هیاتی میان رتبه راهی قطر کرد، اما یک برنده ساکت و از پیش تعیین شده با هر نتیجه‌ای دارد و آن هم میزبانی قطر است. کشوری کوچک و ثروتمند در حاشیه خلیج فارس که به مرکز ثقل دیپلماتیک تحولات و مسایل کشورهای منطقه تبدیل شده است. جایی که مقام‌های ارشد کشورهای مختلف جهان را برای حل مسایل خود به سوی دوحه می‌کشاند.
در این بین، قطر حداقل در طی 10 سال گذشته تلاش کرده نقشی پررنگ اما بدون حاشیه در تحولات افغانستان به ویژه جریان صلح بین دولت پیشین، آمریکا و طالبان ایفا کند. این درحالی است که عمر این کشور نسبت به دیگر کشورهای عربی همچون عربستان و امارات متحده عربی در تعامل با طالبان بسیار کمتر است. با این وجود این نقش در جریان مذاکرات بین الافغانی و مذاکرات بین طالبان و آمریکا که به توافقنامه دوحه 2021 ختم شد، بسیار برجسته شد.
نگاهی به سابقه قطر در رابطه با تحولات افغانستان
نخستین جرقه حضور جدی و میانجیگرانه قطر در تحولات افغانستان هنگامی زده شد که دولت باراک اوباما در سال 2011 به طالبان این اجازه را داد که برای شروع مذاکرات صلح بین‌الافغانی به قطر برود. پس از آن طالبان در سال 2013 دفتر سیاسی خود را در این کشور تاسیس کرد. اقدامی که با مخالفت حامد کرزی، رییس جمهور وقت افغانستان رو به رو شد. این دو اتفاق که منجر به دیده شدن بیشتر طالبان شد، بسترهای گفت‌وگوهای این گروه با آمریکا را نیز از سال 2018 در دوحه فراهم کرد. این تحولات منجر به آن شد که قطر به مدینه فاضله طالبان برای رسیدن آرزوها و آمال‌شان تبدیل شود. چراکه این کشور همچنین به طالبان کمک کرد تا رهبران خود را از زندان آمریکا آزاد، نام برخی از فرماندهان این گروه را از لیست سیاه تحریم ها حذف و به مبادله زندانیان خود با زندانیان دولت افغانستان بپردازد و در نهایت با امضای توافقنامه دوحه در سال 2021 با آمریکا زمینه بازگشت آنها را به افغانستان و کنترل مجدد قدرت را فراهم کرد. اما قطر به بازگشت طالبان در افغانستان بسنده نکرد و تلاش نمود که همچنان خود را به عنوان ناجی و میانجی این کشور با جهان در شرایط دشوار نشان دهد. به گونه‌ای که در جریان سقوط کابل، این کشور نقش برجسته‌ای در جریان انتقال نیروهای خارجی و افغان‌ها داشت و حتی کمپ‌هایی را در اختیار این افراد در خاک خود قرار داد. اقدامی که به شرکای خارجی نشان داد که این کشور کوچک اما ثروتمند چگونه می‌تواند در بحران‌های مهم به داد آنها برسد.
پس از آن نیز این کشور همچنان در مرکز بازدیدهای دیپلماتیک برای افغانستان تبدیل شد. امری که به تلاش‌های دوحه برای ارائه تصویری که می‌خواهد از خود به جهان بیرون مخابره کند، یعنی نقشی «میانجیگر» کمک کرد. قابل ذکر است که قطر از جمله کشورهایی است که هم رابطه نزدیکی با طالبان و هم آمریکا دارد.
اما از طرف دیگر، نام قطر برای طالبان یادآور خاطرات خوش است. تاریخ گواه آن است که طالبان به دنبال هرآنچه در جست‌وجوی آن به قطر رفتند با دستانی پر بازگشته‌اند. اما حالا باید دید که این بار نیز دوحه به مانند فوریه 2021 برای طالبان خوش یمن خواهد بود یا معجزه قطر دیگر کارساز نخواهد شد؟
معاون وزیر خارجه قطر درباره نشست دوحه گفت:|نشست دوحه فرصتی مهم برای گفت‌وگوهای معنادار است.
