به گزارش ایراف؛ با وجود این چالش‌ها، حجم قابل توجه مبادلات تجاری میان دو کشور نشان می‌دهد که ایجاد- یک سازوکار بانکی پایدار و مشخص، بیش از هر زمان دیگری ضروری است.
بر همین اساس، نشست اخیر مقامات اقتصادی ایران و افغانستان ـ که با حضور استاندار خراسان رضوی، رئیس کل بانک مرکزی ایران و رئیس بانک مرکزی افغانستان در کابل برگزار شد ـ گامی مهم در مسیر تقویت همکاری‌های بانکی دوجانبه به شمار می‌آید. در این نشست، موضوعاتی همچون ایجاد شعب بانک مشترک در مناطق آزاد ایران، به‌ویژه منطقه آزاد دوغارون، و سامان‌دهی فعالیت صرافی‌ها مورد بررسی قرار گرفت.
این اقدامات می‌تواند زمینه‌ساز شکل‌گیری ساختاری هماهنگ، مستقل از نظام‌های مالی غرب و مقاوم در برابر فشارهای تحریمی باشد.
نشست‌های اخیر مقامات دو کشور را می‌توان آغاز یک چرخش راهبردی در جهت ایجاد پیوندهای مالی و بانکی پایدار دانست؛ حرکتی که می‌تواند تاب‌آوری اقتصادی دو کشور را افزایش داده و سطح تعاملات تجاری را به چارچوبی باثبات و بلندمدت ارتقا دهد.
در این گزارش تحلیلی، وضعیت کنونی نظام بانکی دو کشور و فرصت‌های پیشِ رو برای گسترش همکاری‌های بانکی میان ایران و افغانستان در جهت بی‌اثر کردن تحریم‌ها بررسی می‌شود.
وضعیت کنونی شبکه بانکی دو کشور
شبکه‌های بانکی ایران و افغانستان به دلایل سیاسی با محدودیت‌های جدی روبه‌رو هستند و همین شرایط، بستری طبیعی برای شکل‌گیری و طراحی یک الگوی مشترک مالی و بانکی میان دو کشور فراهم می‌کند.
وضعیت شبکه بانکی ایران
به دلیل تحریم‌های مالی گسترده، دسترسی محدودی به شبکه مالی جهانی وجود دارد. با وجود توانمندی داخلی بالا در سامانه‌های پرداخت الکترونیک، بخش قابل توجهی از تجارت خارجی، به‌ویژه با همسایگان، از طریق شبکه‌های غیررسمی صرافی‌ها و حواله‌ها انجام می‌شود؛ روشی که پرهزینه، ریسک‌پذیر و فاقد اتکای بلندمدت است.
وضعیت شبکه بانکی افغانستان
پس از تحولات سال ۲۰۲۱، ساختار بانکی افغانستان با چالش‌های جدی روبه‌رو شده است؛ از جمله کاهش شدید دسترسی به سوئیفت که این کشور را به استفاده گسترده از روش‌های سنتی و نقدی سوق داده است.
علاوه بر این، بحران نقدینگی ناشی از مسدود شدن بخش عمده‌ای از ذخایر ارزی افغانستان در خارج از کشور، توان عملیاتی بانک‌ها را به‌شدت تضعیف کرده و عملکرد نظام مالی را دچار اختلال کرده است.
ضرورت حیاتی همکاری‌های بانکی
ضرورت همکاری‌های بانکی میان ایران و افغانستان از آنجا نشأت می‌گیرد که روابط تجاری دو کشور بدون وجود یک سیستم بانکی کارآمد با دشواری‌های جدی در تسویه معاملات و انتقال پول مواجه است.
هم‌اکنون بخش عمده‌ای از تجارت از مسیرهای غیررسمی انجام می‌شود که هزینه‌ها را افزایش داده و ریسک را متوجه تاجران ایرانی و افغانستانی می‌کند. از این رو، هدایت مبادلات مالی به مسیرهای رسمی امری ضروری است.
علاوه بر این، در شرایط تحریم‌های گسترده علیه ایران و محدودیت‌های بانکی افغانستان، همکاری دوجانبه یک ضرورت استراتژیک محسوب می‌شود تا بخشی از مبادلات تجاری از مسیرهای تحریم‌پذیر دور بماند.
ایجاد روابط گسترده بانکی همچنین بستر امنی برای سرمایه‌گذاری‌های مشترک در حوزه‌های تجاری، صنعتی و زیرساختی فراهم می‌آورد و اعتماد فعالان اقتصادی دو کشور را تقویت می‌کند.
مزایای راهبردی برای بی‌اثر‌سازی تحریم‌ها
همکاری‌های بانکی ایران و افغانستان می‌تواند نقشی مهم در خنثی‌سازی تحریم‌ها ایفا کند، زیرا تسویه مبادلات با ارزهای محلی وابستگی به دلار را کاهش داده و ردیابی تراکنش‌ها توسط نهادهای تحریمی را دشوار می‌سازد. علاوه بر این، رسمی‌سازی تبادلات مالی از طریق بانک‌ها، شفافیت را افزایش داده و زمینه قاچاق ارز و انحرافات مالی را در میان دو کشور به حداقل می‌رساند.
فرصت‌های کلیدی برای همکاری‌های بین‌بانکی
1. همکاری ساختارمند میان نظام‌های بانکی دو کشور
2. بهره‌گیری افغانستان از تجربه بانکی ایران
3. کاهش وابستگی به ارزهای خارجی
4. ایجاد مسیرهای رسمی انتقال مالی
5. تسهیل و گسترش روابط تجاری
6. تقویت نقش منطقه‌ای
توصیه‌ها و پیشنهادهای راهبردی
1. تأسیس یک بانک مشترک یا شعبه مشترک در نقاط استراتژیک تجاری (مانند چابهار و دوغارون) به‌عنوان کانال رسمی تسویه دوجانبه
2. تمرکز بر توسعه سیستم‌های پرداخت اختصاصی مشترک و تسهیل فرآیندهای تبدیل ارزهای ملی دو کشور
3. ارائه ضمانت‌نامه‌ها و ابزارهای مالی
اعتبارسنجی‌شده توسط بانک‌های دو کشور برای کاهش ریسک طرف مقابل
4. به حداقل رساندن وابستگی به دلار از طریق استفاده حداکثری از ارزهای ملی
محدودیت ایران و افغانستان در دسترسی به نظام مالی جهانی و وابستگی دو کشور به شبکه‌های غیررسمی، ضرورت ایجاد همکاری بانکی استراتژیک را بیش از پیش آشکار کرده است. شکل‌گیری بانک‌های مشترک یا تبادل شعب بانکی، مسیر امنی برای تسهیل جابه‌جایی مالی و افزایش شفافیت فراهم می‌کند. این همکاری‌ها به افغانستان امکان بهره‌گیری از تجربه پیشرفته ایران در حوزه بانکداری و پرداخت الکترونیک را می‌دهد.
همچنین ایجاد سیستم‌های پرداخت مستقل، وابستگی به دلار و یورو را کاهش داده و اثر تحریم‌ها را کم می‌کند و در نهایت جایگاه اقتصادی و منطقه‌ای دو کشور را ارتقا می‌بخشد.
تلویزیون اینترنتی ایراف آغاز به کار کرد
آخرین اخبار افغانستان را در ایراف بخوانید:
شاعر بلخی در زندان طالبان؛ سید سکندر حسینی کیست و چرا بازداشت شد؟
نقش فضای مجازی در بازآرایی ذهنیت اجتماعی افغانستان
نسبت مشترک ایران و افغانستان با آرمان فلسطین؛ اسلام، انسانیت، هویت
