به گزارش ایراف، همزمان با ایام عزاداری حضرت زهرا (س)، حجت‌الاسلام قربان‌علی فصیحی غزنوی، استاد حوزه و دانشگاه، حالات و بیانات امام علی (ع) در سوگ حضرت فاطمه(س) را مورد بررسی قرار داده است.
سخنان امام علی (ع) در سوگ حضرت زهرا (س) در نهج‌البلاغه، خطبه 202 و نیز در دیگر منابع معتبر آمده است.
ایشان می‌فرمایند: «السَّلَامُ عَلَیْکَ یَا رَسُولَ اللَّهِ عَنِّی وَ عَنِ ابْنَتِکَ النَّازِلَةِ فِی جوار وَ السَّرِیعَةِ اللَّحَاقِ بِکَ»
سلام بر تو، ای پیامبر خدا. سلام من و دخترت که اکنون در کنار تو فرود آمده و چه زود به تو پیوسته است.
نکته‌ها:
سلام به پیامبر اکرم (ص)
سلام و تحیت، در حقیقت، اظهار ادب و احترام به پیامبر مهربانی است که قرآن آن را تحیتی پاکیزه و پربرکت از سوی خداوند می‌داند:
«فَإِذا دَخَلْتُمْ بُيُوتاً فَسَلِّمُوا عَلیٰ أَنْفُسِکمْ تَحِیةً مِنْ عِنْدِ اللّٰهِ مُبٰارَکةً طَیبَةً»
و هنگامی‌که داخل خانهاى شديد، بر خويشتن سلام كنيد، سلام و تحيّتى از سوى خداوند، سلامى پربركت و پاكيزه! (نور: ۶۱)
ادب حضور
امام علی (ع) در این لحظه، به‌عنوان الگوی ادب و فروتنی، با سلام دادن به پیامبر (ص)، اولین درس انسانیت را در برابر عظمت پیامبر می‌آموزد. او در کنار مرقد مقدس رسول اکرم (ص)، از جایگاه فروتنی و احترام به حضرت، ادب را به‌جا می‌آورد.
یک روح در دو بدن
امیرمؤمنان علی (ع) با اینکه در این لحظه در کنار مرقد حضرت زهرا (س) ایستاده است، در حقیقت، با ذکر سلام به پیامبر (ص) او را همراه خود می‌بیند. این امر نشان‌دهندهٔ آن است که علی و زهرا (س) نه‌فقط زوجِ دنیوی، بلکه یک روح در دو بدن هستند.
حضرت‌زهرا (س) در جوار پیامبر
اختلاف‌نظرهایی پیرامون مکان دفن حضرت زهرا (س) وجود دارد، ولی عبارت «در جوار پیامبر» از سخن امام علی (ع) حاکی از آن است که زهرا (س) در کنار پیامبر (ص) قرار دارد، درست همان‌طور که در دوران حیات، همواره در کنار آن پدر بود.
شهادت زهرا (س) در کوتاه‌ترین مدت بعد از رحلت پیامبر
سخن امام علی (ع) در این عبارت، «السَّرِیعَةِ اللَّحَاقِ بِکَ» به‌وضوح به شهادت حضرت زهرا (س) بلافاصله بعد از رحلت پیامبر (ص) اشاره دارد. او به‌سرعت و در کم‌ترین زمان ممکن (۷۵ یا ۹۵ بنا بر مشهور)، به پیامبر ملحق شد، به‌طوری‌که هیچ‌کس از اهل‌بیت پیامبر (ص) پیش از او به ایشان نپیوست.
ملحق شدن زهرا (س) به پیامبر (ص)
این سخن امام علی (ع) که «اَلسَّرِیعَةِ اَللَّحَاقِ بِکَ» در حقیقت نشانهٔ عشق و دل‌تنگی شدید امیرمؤمنان (ع) به پیامبر (ص) و به‌ویژه به فاطمهٔ زهرا (س) است. حضرت زهرا (س) نخستین فرد از اهل‌بیت پیامبر (ص) است که پس از ایشان به او ملحق می‌شود و این پیوستگی عاطفی بین علی (ع) و زهرا (س) که در متن سوگنامه انعکاس دارد، عمق فقدان و درد را بیش‌ازپیش نمایان می‌سازد؛ و نیز اشاره به سخن رسول خدا (ص) دارد که فرمود:
«أَنْتِ أَسْرَعُ أَهْلِي لَحَاقاً بِي»
تو اولین کس از اهل بیت من هستی که به من ملحق می‌شود. (مناقب آل أبي طالب عليهم السلام (لابن شهرآشوب)، ج3، ص 323)
«قَلَّ یَا رَسُولَ اللَّهِ عَنْ صَفِیَّتِکَ صَبْرِی وَ رَقَ عَنْهَا تَجَلُّدِی»
ای رسول خدا! بر مرگ برگزیدهٔ شما، شکیبایی من اندک و طاقت وتوانم ازدست‌رفته است.
کم‌صبری امام علی (ع) در فراق حضرت زهرا (س)
پس از رحلت پیامبر (ص)، امام علی (ع) در برابر فقدان همسرش حضرت فاطمه زهرا (س) به‌شدت احساس ضعف و ناتوانی می‌کرد. امام علی (ع) که در تمام عمر خود در میدان‌های جنگ و مشکلات مختلف استوار و مقاوم بود، در برابر این فاجعه عظیم که از دست دادن دختر پیامبر (ص) بود، کم‌ترین قدرت تحمل و صبر را در خود می‌یافت. این کم‌صبری ناشی از پیوند عمیق و بی‌نظیر قلبی او با حضرت زهرا بود که حالا با فراق او، تمامی توانش را ازدست‌داده بود.
درد دلِ علی (ع) با رسول خدا
در این شرایط دردناک، امام علی (ع) به رسول خدا (ص) در قالب یک درد دل عاطفی و پر از شکوه از فراق همسرش سخن می‌گوید. «قَلَّ یَا رَسُولَ اللَّهِ عَنْ صَفِیَّتِکَ صَبْرِی» نشان می‌دهد که آن حضرت از عمق قلبش می‌گوید، بر مرگ فاطمه زهرا (س) شکیبایی و طاقت ندارد.
زهرا (س) برگزیدهٔ پیامبر
از توصیف «صَفِیَّتِکَ» به‌جای «بنتک» دانسته می‌شود که امام علی (ع) نه‌تنها همسر جوان خود که برگزیدهٔ رسول اکرم را ازدست‌داده است. بدون تردید امام علی (ع) شخصیتی را زیرخاک نموده که کامل‌ترین انسان و برگزیده‌ترین زن در تاریخ بشریت و برگزیدهٔ رسول اکرم (ص) بوده است. لذا حق دارد که بگوید: در این شرایط غمبار، فقدان او مرا به‌شدت دچار اندوه و ناتوانی کرده است.
علی (ع) و ناتوانی در فراق فاطمه (س)
امام علی (ع) به ناتوانی کامل خود در فراق حضرت زهرا (س) اعتراف می‌کند «وَ رَقَ عَنْهَا تَجَلُّدِی» علی (ع) که خود در طول زندگی‌اش با شجاعت در میدان‌های جنگ حضورداشته است، اکنون در برابر این جدایی سنگین از همسر محبوبش هیچ‌گونه توانی برای مقاومت ندارد. این اظهارات نشان‌دهندهٔ عمق عشق و پیوند معنوی و عاطفی او با حضرت فاطمه (س) را می‌رساند.
در بخش دیگری، امام علی(ع) می‌فرمایند:
«إِلَّا أَنَّ فِی التَّأَسِّی لِی بِعَظِیمِ فُرْقَتِک وَ فَادِحِ مُصِیبَتِکَ مَوْضِعَ تَعَزٍّ»
ولی برای من که اندوه عظیم فراق تو را دیده‌ام و رنج مصیبت تو را چشیده‌ام، جای شکیبایی است.
فراق رسول خدا غم‌بارتر از مصیبت فاطمه (س)
اگرچه فقدان حضرت فاطمه زهرا (س) بر امام علی (ع) غم‌انگیز بود، اما فراق پیامبر خدا (ص) برای ایشان دردناک‌تر و تلخ‌تر بوده است. امام علی (ع) در این فراز می‌فرماید که غم از دست دادن پیامبر (ص) برای او چنان سنگین و گران بوده است که حتی مصیبت فاطمه (س) در برابر آن کم‌عمق‌تر می‌نماید.
رحلت پیامبر (ص) بزرگ‌ترین مصیبت
رحلت پیامبر (ص) برای امام علی (ع) و جامعه اسلامی بزرگ‌ترین مصیبت تاریخ بوده است؛ زیرا امام علی (ع) نه‌تنها یک رهبر، بلکه یک پدر مهربان و رهنمای دلسوز را ازدست‌داده است. این فقدان عمیق‌تر از هر درد دیگری بوده است، چراکه رسول خدا (ص) نقطهٔ اتکای معنوی و دینی او و تمامی مسلمانان بود. به همین دلیل، علی (ع) بیان می‌کند که قبل از این، بزرگ‌تر از رنج و مصیبت همسرش را تحمل کرده است.
دلداری علی (ع) برای خود
باوجود تمام غم‌ها و سختی‌هایی که امام علی (ع) در این دوران بر دوش می‌کشید، به خود دلداری می‌دهد. امام (ع) با یادآوری از رنج و مصیبت در کنار پیامبر و نیز رحلت آن حضرت، خود را تسکین می‌دهد که این امتحانات الهی بخشی از مسیر تعالی روحی اوست و ازاین‌رو به شکیبایی و صبر در برابر این مصیبت‌ها می‌اندیشید.
ضرورت شکیبای در بزرگ‌ترین مصیبت‌ها
در بزرگ‌ترین مصیبت‌ها، شکیبایی و صبر از ضروریات زندگی است. امام علی (ع) در این لحظات مصیبت‌بار، با تأکید بر لزوم شکیبایی در برابر فقدان پیامبر (ص) و فراق زهرا (س) یادآور می‌شود که انسان در مواجهه با بزرگ‌ترین دشواری‌ها باید به خداوند توکل کرده و به شکیبایی در برابر تقدیر الهی روی آورد؛ زیرا تنها از این طریق است که انسان می‌تواند بر مشکلات غلبه کرده و راه درست را در پیش گیرد.
امام علی(ع) در بخش دیگری، می‌فرمایند: «فَلَقَدْ وَسَّدْتُکَ فِی مَلْحُودَةِ قَبْرِکَ وَ فَاضَتْ بَیْنَ نَحْرِی وَ صَدْرِی نَفْسُکَ، فَ إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُونَ»
من خود شمارا به دست خود در قبر خواباندم و هنگامی‌که سر بر سینه من داشتی، جان به جان‌آفرین تسلیم نمودی. «انا لله و انا الیه راجعون».
زنده شدن خاطره کفن‌ودفن پیامبر (ص)
دفن خاک نمودن همسر جوان، خاطرهٔ تلخ و اندوه‌بار دفن پیامبر (ص)، برای امام علی (ع) دوباره زنده شد؛ آن لحظه که امام (ع) شخصاً مشغول کفن‌ودفن پیامبر (ص) بوده، بی‌تردید از عمیق‌ترین غم و تنها ماندن در دنیای پر از مصیبت‌ها بوده است. خاطرهٔ تلخی که نه‌تنها به معنای دفن جسم پیامبر، بلکه به‌نوعی دفن امید نیز بود که جامعهٔ اسلامی آن را از دست می‌داد.
تنهایی علی در کفن‌ودفن پیامبر (ص) و فاطمه (س)
چه شباهت تلخ و ناگواری که امام علی (ع) در لحظات سخت کفن‌ودفن پیامبر (ص) و سپس فاطمه زهرا (س) تنها بود؛ او که در آن ایام نزدیک‌ترین فرد به پیامبر (ص) بود، در فراق پیامبر و همسرش احساس تنهایی عمیقی می‌کرد. این تنهایی که بر قلب امام علی (ع) سایه انداخت، گویی هیچ همراهی جز خداوند نداشت. حتی در لحظات خاکسپاری، امام علی (ع) باید به‌تنهایی بار سنگین این مصیبت‌ها را تحمل می‌کرد و عزادار بود.
علی (ع)، نزدیک‌ترین کس به پیامبر (ص) در هنگام رحلت او
در لحظات آخر حیات پیامبر (ص)، امام علی (ع) نزدیک‌ترین فرد به ایشان بود. او در کنار پیامبر (ص) بود که لحظات سخت رحلت فرامی‌رسید. این نزدیکی نه‌تنها ازنظر فیزیکی بلکه ازنظر معنوی نیز بسیار عمیق بود؛ چراکه امام علی (ع) نه‌تنها یار و حامی پیامبر (ص) در تمامی مراحل رسالت، بلکه در آخرین لحظات پرستار آن حضرت بود به‌گونه‌ای سر مبارک ایشان هنگام پرواز به ملکوت اعلی روی سینهٔ امام علی (ع) بوده که هیچ‌گاه از ذهن و دل او پاک نخواهد شد.
آیهٔ «انا لله» آرام‌بخش‌ترین جمله برای مصیبت‌دیدگان
آیهٔ تسلی‌بخش قرآن کریم «إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ» که امام علی (ع) بر زبان آورده است، برای او و تمامی مسلمانان، آرم بخش و تسلی‌دهنده‌ای در برابر بزرگ‌ترین مصیبت‌ها بوده است؛ این جمله که بیانگر تسلیم به تقدیر الهی است، در هر سختی و مصیبت، آرامش و قوت قلبی به انسان می‌دهد.
امام علی (ع) با این عبارت نه‌تنها پذیرش تقدیر الهی را به نمایش گذاشت بلکه بر ایمان و صبر خود در برابر مصیبت‌های بزرگ تأکید کرد.
در قسمت دیگری، میخوانیم:
«فَلَقَدِ اسْتُرْجِعَتِ الْوَدِیعَةُ وَ أُخِذَتِ الرَّهِینَةُ، أَمَّا حُزْنِی فَسَرْمَدٌ وَ أَمَّا لَیْلِی فَمُسَهَّدٌ، إِلَی أَنْ یَخْتَارَ اللَّهُ لِی دَارَکَ الَّتِی أَنْتَ بِهَا مُقِیمٌ»
آن ودیعت بازگردانده شد و آن امانت به صاحبش رسید؛ و اندوه مرا پایانی نیست. همه‌شب خواب به چشمم نرود تا آنگاه‌که خداوند برای من سرایی را که تو در آن جای گرفته‌ای، اختیار کند.
بازگردانده شدن امانت پیامبر (ص)
امیر مؤمنان علی (ع) بعد از یادآوری خاطرات تلخ گذشتهٔ نه‌چندان دور، دوباره به مصیبت زهرای اطهر (س) بازمی‌گردد. در این فراز لحن امام (ع) حکایت از شرمندگی دارد! کلمهٔ «اسْتُرْجِعَتِ» به این نکته اشاره دارد؛ زیرا کسی که امانت را سالم تحویل دهد از ضمیر متکلم استفاده می‌کند «امانت شمارا بازگرداندم»؛ امام (ع) به‌خوبی آگاه است که امانت رسول خدا (ص) را با صورت نیلگون، بازوی کبود شده و پهلوی شکسته به پیامبر خدا (ص) بازگردانده شده است.
اندوه بی‌پایان علی (ع)
از این قسمت، امام (ع) به مصیبت‌خوانی می‌پردازد؛ اما وارد ریز و جزئیات مصیبت‌ها نمی‌شود و به‌صورت کلی اشاره می‌کند! همان‌گونه که همسرش زهرا (س) سربسته می‌فرمود:
صُبَّتْ عَلَيَ مَصَائِبُ لَوْ أَنَّهَا * صُبَّتْ عَلَى الْأَيَّامِ صِرْنَ لَيَالِيَا
«وَ سَتُنَبِّئُکَ ابْنَتُکَ بِتَضَافُرِ أُمَّتِکَ عَلَی هَضْمِهَا، فَأَحْفِهَا السُّؤَالَ وَ اسْتَخْبِرْهَا الْحَالَ، هَذَا وَ لَمْ یَطُلِ الْعَهْدُ وَ لَمْ یَخْلُ مِنْکَ الذِّکْرُ»
به‌زودی، دخترت تو را خبر دهد که چگونه امتت گرد آمدند و بر او ستم کردند. همه سرگذشت را از او بپرس و خبر حال ما را از او بخواه. این‌ها در زمانی بود که از مرگ تو دیری نگذشته بود و تو از یادها نرفته بودی.
سرگذشت غمبار امت و امامت
سلام وداع با پیامبر و زهرای مرضیه (س)
امیر مؤمنان علی (ع) در پایان سوگنامه‌اش به‌رسم ادب، با همسر مظلومه‌اش و رسول اکرم (ص) سلام وداع می‌گوید.
این گفتار امام علی (ع) به‌قدر کافی گویاست؛ سخنی است که از سوز دل مولا به هنگام دفن حضرت فاطمه زهرا (س) حکایت می‌کند. درد دلی است پرسوز وگداز که آن حضرت با پیامبر اکرم (ص) درباره مصائب حضرت زهرا (س) از یک‌سو و مصیبت خودش به سبب فراق حضرت زهرا (س) از سوی دیگر، حکایت دارد و بخشی از حقایق مهم تاریخ صدر اسلام را به‌صورت کلی و غیرمستقیم؛ امّا گویا و پرمعنا منعکس می‌کند.
وداع با پیامبر و زهرای مرضیه (س)
امیر مؤمنان علی (ع) در پایان سوگنامه‌اش به‌رسم ادب، با همسر مظلومه‌اش و رسول اکرم (ص) سلام وداع می‌گوید.
این گفتار امام علی (ع) به‌قدر کافی گویاست؛ سخنی است که از سوز دل مولا به هنگام دفن حضرت فاطمه زهرا (س) حکایت می‌کند.
درد دلی است پرسوزوگداز که آن حضرت با پیامبر اکرم (ص) درباره مصائب حضرت زهرا (س) از یک‌سو و مصیبت خودش به سبب فراق حضرت زهرا (س) از سوی دیگر، حکایت دارد و بخشی از حقایق مهم تاریخ صدر اسلام را به‌صورت کلی و غیرمستقیم؛ اما گویا و پرمعنا منعکس می‌کند.
شهادت حضرت فاطمه زهرا (س) را تسلیت می‌گوییم.
تلویزیون اینترنتی ایراف آغاز به کار کرد
آخرین اخبار افغانستان را در ایراف بخوانید:
نقش بنادر ایران در بازطراحی راهبرد دریایی و تجارت جهانی افغانستان
شهر غلغله؛ شاهد خاموش تاریخ باشکوه بامیان
قومیت، مذهب و مدرنیسم؛ سه لایه فرهنگی در افغانستان
محمدامین رشادت: ملک و ملا و متجدد هستند | جدال پاسبانان سه فرهنگ اجتماعی
