به گزارش ایراف؛ با بسته‌شدن پی‌درپی گذرگاه‌های مرزی، مشکلات امنیتی و استفاده سیاسی پاکستان از تجارت، حکومت طالبان مجبور شده تا واردات دارو از پاکستان را به‌طور کامل متوقف کند.
این تصمیم نقطه‌عطفی در سیاست اقتصادی طالبان محسوب می‌شود و نشان می‌دهد افغانستان قصد دارد از وابستگی دیرینه خود به پاکستان فاصله بگیرد.
مقامات اقتصادی افغانستان اعلام کرده‌اند که کشور در حال بررسی مسیرهای جایگزین برای تأمین دارو، به‌ویژه از ایران و کشورهای آسیای میانه است.
اهمیت این تحول در آن است که حتی دارو ـ که معمولاً از تنش‌های سیاسی دور نگه داشته می‌شود ـ نیز در فهرست کالاهای ممنوعه قرار گرفته است.
هرچند این تصمیم ممکن است در کوتاه‌مدت اختلال‌هایی در تأمین برخی داروهای ضروری ایجاد کند، اما در بلندمدت می‌تواند زمینه‌ساز ایجاد زنجیره‌ای مطمئن‌تر و پایدارتر برای تأمین دارو باشد.
در چنین شرایطی، ایران به‌عنوان گزینه‌ای استراتژیک برای افغانستان مطرح می‌شود.
ظرفیت بالای تولید دارو، تجربه صادرات گسترده در منطقه، کیفیت قابل‌قبول محصولات و دسترسی مناسب از مسیرهای لجستیکی مانند چابهار و بندرعباس، ایران را به جایگزینی جدی و قابل‌اعتماد برای پاکستان تبدیل کرده است.
این گزارش با هدف مقایسه ظرفیت دارویی ایران و پاکستان و بررسی چشم‌انداز تأمین پایدار داروی افغانستان از مسیر ایران تهیه شده است.
ظرفیت صنعت دارویی ایران در تأمین نیازهای دارویی افغانستان
با توجه به ظرفیت‌های گسترده و تثبیت‌شده صنعت داروسازی ایران، افغانستان می‌تواند با اطمینان بیشتری واردات دارویی خود را به این کشور معطوف کرده و ایران را به‌عنوان شریک اقتصادی مطمئن و پایدار برای تأمین نیازهای حیاتی خود برگزیند.
ایران با برخورداری از پیشرفته‌ترین صنایع دارویی منطقه توانسته است که علی‌رغم تحریم‌ها به حدود ۹۰ درصد خودکفایی برسد.
فعالیت بیش از ۲۹۰ شرکت تولیدی و ده‌ها شرکت پخش در حوزه داروهای ژنریک، بیوتکنولوژیک و داروهای مرتبط با بیماری‌های مزمن، ظرفیتی ایجاد کرده است که امکان پاسخ‌گویی هم‌زمان به بازار داخلی و کشورهای منطقه را فراهم می‌سازد. همچنین صادرات داروی ایران به حدود ۴۰ کشور جهان، به‌ویژه در بخش بیوتکنولوژی، نشان‌دهنده کیفیت مطلوب و پذیرش بین‌المللی محصولات ایرانی است.
در شرایطی که روابط تجاری افغانستان و پاکستان دچار تنش و عملاً مسدود شده است، شرکت‌های دارویی ایران می‌توانند نقش محوری در تأمین نیازهای دارویی افغانستان ایفا کنند. در میان این شرکت‌ها، داروپخش به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده و توزیع‌کننده دارو در ایران، با توان بالای تولید و صادرات جایگاه ویژه‌ای دارد.
جابر ابن‌حیان نیز با سابقه طولانی در تولید داروهای تزریقی، آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای عمومی از تولیدکنندگان مهم کشور است.
در حوزه بیوتکنولوژی، سیناژن با تولید بیوسیمیلارهای پیشرفته مانند «سینووِکس» و حضور فعال در بازار منطقه‌ای، از شناخته‌شده‌ترین برندهای بیوتک خاورمیانه محسوب می‌شود.
همچنین گروه دارویی برکت با ۲۵ زیرمجموعه و سهم قابل‌توجه در تولید داروهای اساسی، و داروسازی اسوه با تخصص در داروهای عمومی، تزریقی و انکولوژی، از دیگر بازیگران کلیدی صنعت داروی ایران هستند.
این مجموعه شرکت‌ها ستون‌های اصلی داروسازی ایران را تشکیل می‌دهند و هر یک می‌توانند به‌طور مؤثر در تأمین پایدار و قابل‌اعتماد داروی افغانستان نقش‌آفرینی کنند.
چالش‌های صنعت دارویی پاکستان در تأمین داروی افغانستان
صنعت دارویی پاکستان از نظر تعداد کارخانه‌ها بزرگ به نظر می‌رسد، اما تمرکز اصلی آن بر فرموله‌سازی است و توانایی محدودی در تولید مواد اولیه دارد.
این امر وابستگی ساختاری ایجاد می‌کند که ریسک زنجیره تأمین را افزایش می‌دهد، زیرا نوسانات ارزی و مشکلات واردات مستقیماً بر کیفیت و ثبات سری‌های تولیدی، به‌ویژه اقلام صادراتی، تأثیر می‌گذارد.
با وجود اینکه صادرات دارویی پاکستان در سال مالی منتهی به ۲۰۲۵ حدود ۴۵۷ میلیون دلار بوده و بخش قابل‌توجهی از آن ـ حدود ۳۵ درصد ـ به افغانستان سرازیر می‌شده است، مهم‌ترین چالش در مورد این محصولات تفاوت فاحش کیفی میان نسخه‌های داخلی و صادراتی است.
فعالان بازار افغانستان مکرراً گزارش داده‌اند داروهای ارسالی فاقد اثربخشی لازم، دارای ناپایداری مواد مؤثره و بسته‌بندی‌های غیراستاندارد هستند، چرا که بسیاری از شرکت‌های پاکستانی برای حفظ قیمت رقابتی در بازار افغانستان از استانداردهای داخلی خود صرف‌نظر می‌کنند.
توصیه‌های راهبردی دوجانبه
ظرفیت بالای تولید و مزیت رقابتی قیمتی ایران، این کشور را به جایگزینی برای تأمین داروی افغانستان تبدیل می‌کند، به شرط آنکه همکاری‌های راهبردی میان دو کشور تقویت شود. در این راستا، توصیه‌های کلیدی برای افغانستان و ایران عبارت‌اند از:
1. تقویت همکاری‌های دوجانبه در حوزه دارو، از جمله تشکیل کارگروه‌های مشترک برای تسهیل ثبت داروهای ایرانی و هماهنگی لجستیک، و اعطای معافیت‌های تعرفه‌ای برای داروهای حیاتی.
2. تضمین کیفیت از طریق نظارت، شامل توسعه پروتکل‌های مشترک و ایجاد تیم‌های بازرسی برای اطمینان از کیفیت داروها هنگام ورود، و آموزش داروسازان افغان در تشخیص محصولات معتبر ایرانی.
3. بهبود زیرساخت لجستیکی، از جمله ایجاد انبارهای استاندارد مشترک در نزدیکی مرزها و توسعه خطوط ترانزیتی امن (ریلی/جاده‌ای) ویژه حمل داروهای حساس به دما.
4. سیاست‌گذاری بلندمدت، شامل تدوین یک سیاست مشترک که در آن ایران به‌عنوان یکی از تأمین‌کنندگان کلیدی و پایدار دارویی افغانستان تعریف شود، و ایجاد مکانیسم‌های مالی مشترک (مانند اعتبارات صادراتی) برای تسهیل واردات.
ایران با برخورداری از ظرفیت تولید بالا، کیفیت قابل‌اعتماد، قیمت رقابتی و زیرساخت لجستیکی مناسب، توانایی تبدیل‌شدن به تأمین‌کننده اصلی داروی افغانستان را دارد. در مقابل، پاکستان اگرچه سال‌ها تأمین‌کننده اصلی داروی افغانستان بوده، اما محدودیت‌های تولید، افت کیفیت در سری‌های صادراتی و ناپایداری روابط تجاری، وابستگی به آن را پرریسک کرده است.
اگر همکاری راهبردی میان ایران و افغانستان توسعه یابد، امکان تأمین پایدار دارو و کاهش آسیب‌پذیری افغانستان در برابر تنش‌های تجاری گذشته فراهم خواهد شد.
تلویزیون اینترنتی ایراف آغاز به کار کرد
آخرین اخبار افغانستان را در ایراف بخوانید:
کمال‌الدین بهزاد، نگارگر صاحب سبک هرات؛ میراث مشترک ایران و افغانستان
سیستان و بلوچستان؛ از حاشیه‌نشینی تا محور توسعه مرزی در نگاه دولت چهاردهم
تنش طالبان و اسلام‌آباد: کارشناسان پاکستانی بر جدایی تجارت از سیاست تاکید کردند
