به گزارش ایراف؛ این رخداد نه تنها بازتاب‌دهنده اختلافات راهبردی، امنیتی و سیاسی دو کشور است، بلکه اثر مستقیم بر ثبات منطقه، تحولات داخلی طالبان و نحوه تعامل بازیگران بین‌المللی دارد.
حضور عبدالحق وثیق، رئیس اداره استخبارات طالبان، و عاصم ملک، رئیس آی‌اس‌آی پاکستان، نشان داد که مذاکرات از سطح دیپلماتیک فراتر رفته و وارد حوزه امنیت و راهبرد شده است.
طالبان درصدد تثبیت استقلال عملیاتی و سیاسی خود است، در حالی که پاکستان به دنبال بازگرداندن نفوذ تاریخی و حفظ نقش کلیدی خود در افغانستان است.
این بن‌بست بازتاب‌دهنده چالش‌های پیچیده مدیریت مرزها، کنترل گروه‌های شورشی و تعامل با بازیگران منطقه‌ای و جهانی است.
میانجی‌ها تلاش کردند که فضای گفت‌وگو و همکاری ایجاد کنند، اما مواضع انعطاف‌ناپذیر و اتهامات متقابل باعث شد مذاکرات بدون دستاورد عملی پایان یابد.
اهمیت نشست استانبول فراتر از یک دور مذاکرات معمولی است، زیرا آینده امنیت جنوب آسیا و تعامل طالبان با بازیگران بین‌المللی به نتایج آن وابسته است.
روند مذاکرات و ترکیب هیئت‌ها
سومین دور مذاکرات استانبول با هدف حل اختلافات مرزی، امنیتی و راهبردی میان طالبان و پاکستان برگزار شد.
طالبان با اعزام عبدالحق وثیق، زندانی سابق گوانتانامو و رئیس یکی از قدرتمندترین نهادهای امنیتی گروه، تلاش داشت از موضع قدرت وارد گفت‌وگو شود. وثیق پیش‌تر در مذاکرات دوحه با آمریکا حضور داشته و تجربه تعامل با مقامات امنیتی بین‌المللی را داراست.
پاکستان نیز با اعزام عاصم ملک، رئیس آی‌اس‌آی و طراح دکترین سیاست خارجی اسلام‌آباد، نشان داد که این بار مذاکرات را با جدیت دنبال می‌کند. ترکیب هیئت‌ها و حضور مقامات امنیتی ارشد، مذاکرات استانبول را بیش از پیش زیر ذره‌بین تحلیل‌گران و رسانه‌ها قرار داد و نشان داد هر حرکت کوچک می‌تواند تأثیر مستقیم بر توازن قدرت در جنوب آسیا داشته باشد.
اتهامات و تهدیدهای دوطرف
مذاکرات بدون توافق پایان یافت و هر یک از طرفین دیگری را به کارشکنی و بی‌ثباتی متهم کرد. مهم‌ترین موارد به شرح زیر است:
اتهام طالبان به پاکستان
طالبان هیئت پاکستانی را به «عدم همکاری و بی‌توجهی به تعهدات امنیتی» متهم کرده و اعلام نمود اسلام‌آباد از پذیرش مسئولیت مقابله با گروه‌های شورشی در مرزهای مشترک افغانستان و پاکستان خودداری کرده است.
اتهام پاکستان به طالبان
اسلام‌آباد طالبان را متهم کرد که با گروه‌های شورشی فعال در خاک پاکستان همکاری می‌کنند و به بی‌ثباتی مرزها دامن می‌زنند.
تهدیدهای مستقیم دو طرف
نورالله نوری، وزیر سرحدات (مرز) طالبان، پاکستان را به جنگ مستقیم تهدید کرد و خطاب به وزیر دفاع آن کشور هشدار داد که نباید به توان نظامی خود مغرور شود و صبر ملت افغانستان را آزمایش کند.
وی تأکید کرد که مناطق مرزی دو طرف (پنجاب و سند) متصل هستند و پاکستان نباید از سرنوشت آمریکا و روسیه عبرت نگیرد.
خواجه آصف، وزیر دفاع پاکستان، پیش‌تر هشدار داده بود که در صورت ناکامی مذاکرات، اسلام‌آباد ممکن است وارد جنگ مستقیم با طالبان شود.
ادعاهای دو طرف درباره تماس‌ها و اطلاعات محرمانه
اسحاق دار، معاون نخست‌وزیر و وزیر خارجه پاکستان، مدعی شد که شش تماس تلفنی از سرپرست وزارت خارجه طالبان دریافت کرده است. طالبان این ادعا را رد کرده و آن را «دور از واقعیت و نادرست» توصیف کرد.
عوامل ناکامی و بن‌بست مذاکرات استانبول
چند عامل کلیدی موجب شد مذاکرات استانبول بدون توافق پایان یابد:
تضاد منافع راهبردی
طالبان به دنبال تثبیت استقلال عملیاتی و سیاسی خود است و نمی‌خواهد تحت نفوذ مستقیم اسلام‌آباد قرار گیرد، در حالی که پاکستان به دنبال بازگرداندن نفوذ تاریخی و نقش تأثیرگذار خود در افغانستان است. این تضاد منافع به ویژه در مدیریت گروه‌های شورشی و امنیت مرزها مانع توافق شد.
نبود اعتماد متقابل
اتهامات متقابل درباره همکاری با گروه‌های شورشی و ایجاد بی‌ثباتی، فضای اعتماد را از بین برد و امکان همکاری واقعی را محدود کرد.
مسائل امنیتی و گروه‌های شورشی
افزایش حملات گروه‌های شورشی در مناطق مرزی و نگرانی دو طرف از انتقال تنش‌ها به خاک یکدیگر، محور اصلی بحث‌های امنیتی میان طالبان و پاکستان بود.
تأثیر بازیگران خارجی
طالبان نگران بازگشت نیروهای خارجی به افغانستان بود، در حالی که پاکستان از افزایش نفوذ هند و اثرات آن بر امنیت مرزها ابراز نگرانی می‌کرد. این عامل باعث شد پیچیدگی مذاکرات افزایش یابد و هر دو طرف، تأثیر بازیگران منطقه‌ای و جهانی را در معادلات امنیتی و سیاسی لحاظ کنند.
سطح حضور و نفوذ میانجی‌گران
ترکیه و قطر فضایی امن برای گفت‌وگو فراهم کردند، اما موفقیت میانجی‌ها بدون انعطاف واقعی سیاسی دو طرف محدود بود.
نقش میانجی‌گران
ترکیه، با تجربه تاریخی در مذاکرات منطقه‌ای و ارتباط با طالبان، تلاش کرد اعتماد دو طرف را جلب کند و مسیر گفت‌وگو را هموار سازد.
قطر، با سابقه میزبانی مذاکرات دوحه، از تخصص دیپلماتیک برای کاهش تنش‌ها و تسهیل گفت‌وگوها استفاده کرد.
با این حال، موفقیت میانجی‌ها وابسته به اراده سیاسی و انعطاف‌پذیری طالبان و پاکستان بود و تا زمانی که هر دو طرف کوتاه نیایند، اثرگذاری آنان محدود خواهد بود.
چشم‌انداز آینده مذاکرات طالبان و پاکستان
با شکست مذاکرات استانبول، آینده روابط طالبان و پاکستان با چند سناریوی احتمالی مواجه است:
افزایش تنش‌های مرزی
ادامه اختلافات می‌تواند به درگیری‌های فرامرزی و فعالیت گسترده گروه‌های شورشی منجر شود.
تشدید رقابت منطقه‌ای
پاکستان با محدودیت‌های بیشتری در کنترل مرزها مواجه است و نفوذ هند در افغانستان ممکن است افزایش یابد.
فرصت برای میانجی‌گران
ترکیه و قطر می‌توانند با ارائه سازوکارهای امنیتی و اعتمادسازی، نقش حیاتی در آینده مذاکرات ایفا کنند.
ثبات احتمالی با توافق مشروط
ایجاد چارچوب عملیاتی برای کنترل گروه‌های شورشی و تبادل اطلاعات، مسیر توافق محدود و ملموس را ممکن می‌سازد.
بن‌بست مذاکرات استانبول، بازتاب پیچیدگی‌های امنیتی و ژئوپلیتیک جنوب آسیا است. طالبان به دنبال استقلال عملیاتی و حفظ حاکمیت خود است، در حالی که پاکستان برای بازگرداندن نفوذ و کنترل گروه‌های شورشی تلاش می‌کند. اتهامات و تهدیدهای مستقیم دو طرف نشان‌دهنده نبود اعتماد و اختلافات امنیتی است که مانع رسیدن به توافق شد.
میانجی‌گران ترکیه و قطر توانستند خطوط ارتباطی و چارچوب مذاکراتی را حفظ کنند، اما موفقیت نهایی مستلزم انعطاف‌پذیری و اراده سیاسی واقعی دو طرف است.
چشم‌انداز آینده، از افزایش تنش‌ها تا امکان توافق محدود، نشان می‌دهد که مدیریت منطقه‌ای و بین‌المللی و استفاده مؤثر از ظرفیت میانجی‌گران، نقش تعیین‌کننده‌ای در ثبات و امنیت جنوب آسیا خواهد داشت.
پیام بن‌بست استانبول روشن است، تنها از طریق درک متقابل، کاهش تنش‌ها و ایجاد اعتماد می‌توان ثبات را به افغانستان و منطقه بازگرداند و از بروز بحران‌های امنیتی و ژئوپلیتیک جلوگیری کرد.
تلویزیون اینترنتی ایراف آغاز به کار کرد
آخرین اخبار افغانستان را در ایراف بخوانید:
جام همبستگی کشورهای اسلامی؛ نتیجه بازی افغانستان برابر مراکش
انتخابی پارالمپیک ۲۰۲۶؛ پیروزی تیم بسکتبال با ویلچر افغانستان در نخستین گام
