ایراف | خواجه آصف، وزیر دفاع پاکستان، روز گذشته (چهارشنبه، ۱۴ آبان) در اسلام‌آباد اعلام کرد هیأت پاکستانی برای سومین دور مذاکرات با طالبان به استانبول اعزام شده است. او ابراز امیدواری کرد که طالبان در این مرحله با «خردمندی و مسئولیت‌پذیری» رفتار کنند تا از تشدید تنش میان دو کشور جلوگیری شود. وی با تأکید بر خواسته اصلی اسلام‌آباد گفت: «پاکستان تنها یک مطالبه دارد؛ طالبان باید مانع ورود شبه‌نظامیانی شوند که از خاک افغانستان به پاکستان نفوذ می‌کنند.»
در مقابل، طالبان همواره با رد حضور شبه‌نظامیان پاکستانی (تحریک طالبان پاکستان) در خاک افغانستان، درگیری‌های این گروه با نیروهای نظامی و امنیتی پاکستان را مسئله‌ای داخلی دانسته و اعلام کرده‌اند که آماده‌اند برای برقراری صلح میان دولت پاکستان و مخالفانش همکاری کنند. با این حال، دولت و ارتش پاکستان با تروریستی خواندن تحریک طالبان پاکستان، از هرگونه مذاکره با این گروه خودداری می‌کنند.
روابط بین این دو همسایه در سال‌های اخیر رو به وخامت گذاشته است، چراکه اسلام‌آباد کابل را به پناه دادن به گروه‌های شبه‌نظامی که در پاکستان حملاتی انجام می‌دهند، متهم می‌کند؛ ادعاهایی که مقامات طالبان در افغانستان آن را رد می‌کنند. آخرین درگیری پس از انفجارهایی در پایتخت افغانستان در ۱۷ مهرماه آغاز شد که دولت طالبان، پاکستان را مسئول آن دانست و باعث حمله تلافی‌جویانه مرزی شد؛ دو کشوری که مرز طولانی ۲۴۳۰ کیلومتری دارند، اما افغانستان از زمان استقلال پاکستان در سال ۱۹۴۷ این مرز را به رسمیت نشناخته و از آن با نام خط دیورند یاد می‌کند. در درگیری‌های اخیر مرزی بین دو کشور، بیش از ۷۰ نفر از جمله غیرنظامیان کشته و صدها نفر دیگر زخمی شدند.
بعد از درگیری‌های شدید مرزی، با میانجیگری قطر و دوحه در ۲۷ مهرماه آتش‌بسی بین دو کشور برقرار شد. بر اساس این توافق آتش‌بس، دوطرف متعهد شدند از هرگونه اقدام خصمانه علیه یکدیگر خودداری کنند و هیچ حمله‌ای علیه نیروهای امنیتی، غیرنظامیان و تأسیسات دو کشور صورت نگیرد. همچنین سازوکاری برای نظارت و اجرای مفاد توافق با حضور میانجی‌گران قطر و ترکیه ایجاد شد. در این مذاکرات همچنین توافق شد دور بعدی مذاکرات دو کشور با حضور میانجی‌گران ترکیه و قطر در ۳ آبان‌ماه برگزار شود.
دور دوم مذاکرات پرتنش میان افغانستان و پاکستان در استانبول، که چند روز ادامه داشت، هفته گذشته با توافق بر سر تمدید آتش‌بس و برگزاری مجدد گفت‌وگوها پایان یافت. امروز نیز نمایندگان دو کشور – که گفته می‌شود از مقام‌های ارشد امنیتی هستند – دور سوم مذاکرات را در استانبول آغاز کرده‌اند. این نشست به ریاست محمدعاصم ملک، رئیس سازمان اطلاعات ارتش پاکستان (آی‌اس‌آی) و عبدالحق وثیق، وزیر امنیت طالبان، برگزار می‌شود. در این دور از مذاکرات، محور گفت‌وگوها بر ادامه و تقویت آتش‌بس، مقابله با فعالیت‌های تحریک طالبان پاکستان (تی‌تی‌پی) و ایجاد گشت‌های مشترک مرزی متمرکز خواهد بود.
ترکیه، میزبان مذاکرات، در پایان دور دوم اعلام کرد که طرفین توافق کرده‌اند تا یک «سازوکار نظارت و تأیید» برای حفظ صلح و مجازات متخلفان ایجاد کنند. لذا اکنون انتظار می‌رود مذاکره‌کنندگان جزئیات این سازوکار و سایر مسائل مربوط به اجرای آتش‌بس را بررسی کنند. اما بی‌اعتمادی فراوان است؛ هر دو طرف دیگری را به عدم حسن نیت متهم کرده و نسبت به از سرگیری درگیری در صورت فروپاشی آتش‌بس هشدار داده‌اند.
دور سوم مذاکرات افغانستان و پاکستان در استانبول، در حالی بین مقامات امنیتی دو کشور و با تکیه بر مسأله شبه‌نظامیان تحریک طالبان پاکستان آغاز می‌شود که آگاهان به تحولات افغانستان و پاکستان می‌دانند اختلافات دو کشور محدود به موضوع رهبران و جنگجویان طالبان پاکستان در افغانستان نیست. روابط دو کشور همواره با پیچیدگی‌ها و اختلافات عمیق همراه بوده است. مهم‌ترین این اختلافات که ریشه در مسائل تاریخی، جغرافیای سیاسی و ایدئولوژیک دارد، عبارتند از:
۱. مسئله مرز / خط دیورند (Durand Line):
این موضوع مهم‌ترین و اساسی‌ترین دلیل اختلاف بین دو کشور است. مرز یا خط دیورند در سال ۱۸۹۳ توسط سر مورتیمر دیورند، دیپلمات بریتانیایی و امیر عبدالرحمان‌خان، حاکم افغانستان، تعیین شد تا مرز بین هند بریتانیا و افغانستان را مشخص کند. افغانستان این خط مرزی ۲۴۳۰ کیلومتری را به رسمیت نمی‌شناسد و آن را قراردادی تحمیلی از سوی استعمار انگلیس می‌داند. افغان‌ها معتقدند این خط، مناطق قومی پشتون‌نشین را از یکدیگر جدا کرده است. بسیاری از دولت‌های افغانستان، به‌ویژه در گذشته، ادعای مالکیت بر مناطق قبیله‌ای تحت اداره پاکستان را داشته‌اند. در مقابل، پاکستان خود را جانشین قانونی هند بریتانیا می‌داند و خط دیورند را به‌عنوان یک مرز بین‌المللی رسمی و معتبر به رسمیت می‌شناسد و هرگونه بحث درباره آن را غیرقابل قبول می‌داند.
۲. مسائل امنیتی و پناهندگی گروه‌های شورشی:
پاکستان بارها افغانستان را متهم کرده که خاک خود را در اختیار گروه‌های شورشی، به‌ویژه تحریک طالبان پاکستان، قرار می‌دهد تا علیه این کشور عملیات تروریستی انجام دهند.
۳. رقابت‌های ژئوپلیتیکی و نفوذ منطقه‌ای:
پاکستان روابط نزدیک افغانستان با هند را برای خود تهدیدی راهبردی می‌داند و اجرای طرح‌های توسعه‌ای هند در افغانستان را تلاشی برای محاصره پاکستان می‌بیند. سفر امیرخان متقی، سرپرست وزارت خارجه طالبان به هند برای پاکستان امری بسیار سنگین محسوب می‌شود و حمله هوایی به خودرویی در شهر کابل – که ادعا می‌شد سرنشین آن نورولی محسود، رهبر طالبان پاکستان، بوده است – در روزهای حضور متقی در هند، نشانه‌ای مهم در این خصوص تلقی می‌شود.
۴. مسائل مربوط به پناهندگان:
افغانستان برای دهه‌ها منبع اعزام بزرگ‌ترین جمعیت پناهنده در جهان به همسایگان خود، از جمله پاکستان، بوده است. پاکستان میزبان میلیون‌ها افغان بوده و این حضور گاهی منجر به تنش‌های اجتماعی، اقتصادی و امنیتی شده است. پاکستان در پاسخ به افزایش ناامنی، سیاست اجباری برای بازگشت پناهندگان افغان به کشورشان در پیش گرفت که نه‌تنها مسأله را حل نکرد بلکه منجر به افزایش تنش‌های انسانی و دیپلماتیک شد.
۵. مسائل مربوط به آب و رودخانه‌های مرزی:
بدون توجه به این‌که در افغانستان چه نظام سیاسی در قدرت باشد، این کشور منابع آبی خود را دارایی راهبردی دانسته و به‌دنبال بهره‌برداری سیاسی از منابع آبی و رودخانه‌هایی است که سرچشمه آن‌ها در افغانستان بوده و به کشورهای همسایه از جمله پاکستان جریان می‌یابد. پاکستان سدسازی بر روی رودخانه‌هایی که از افغانستان به سمت پاکستان می‌رود را در سند امنیت ملی خود تهدید امنیت ملی دانسته و برای مقابله با آن گزینه نظامی را در نظر گرفته است.
اگر به فهرست اختلافات بنیادی افغانستان و پاکستان نگاه کنیم، می‌توان به این نتیجه رسید که با نگاهی خوش‌بینانه، در بهترین حالت در دور سوم مذاکرات دو کشور ممکن است طرفین در موضوع کنترل فعالیت‌های تحریک طالبان پاکستان به توافقاتی نائل آیند اما حل‌وفصل سایر موضوعات مورد اختلاف نیازمند مذاکراتی طولانی و در سطوح سیاسی مختلف است و به این سادگی‌ها به دست نخواهد آمد. به عبارتی دیگر، مذاکرات استانبول – در صورتی که به موفقیت برسد (آرزو و امید نویسنده موفقیت مذاکرات است) – تنها می‌تواند اختلافات و تنش‌ها را مدیریت کند؛ امری مهم و شایسته در روابط همسایگی، اما حل و فصل مسائل موجود بین دو کشور نیازمند زمانی طولانی و اراده سیاسی قوی از هر دو طرف است.
تلویزیون اینترنتی ایراف آغاز به کار کرد
آخرین اخبار افغانستان را در ایراف بخوانید:
سید مصطفی کاظمی از جهاد در سپهر سیاسی تا ترور در مسیر شکوفایی اقتصادی
میراث دیک چنی: ۸۰۰ هزار کشته در افغانستان و عراق
نتیجه فوتسال ایران و افغانستان در جام همبستگی کشورهای اسلامی | رقابتی پایاپای و هیجان‌انگیز
