به گزارش ایراف، پس از تبادل بی‌امان آتش میان طالبان و پاکستان، حملات هوایی بی‌سابقه به قندهار و کابل و درگیری در منطقه مرزی اسپین بولدک، رسانه‌های پاکستانی گزارش داده‌اند که با میانجی‌گری قطر، آتش‌بس موقت میان طرفین برقرار شده است. در حالی‌که پس از روزها تنش بی‌سابقه نظامی و لفاظی‌های تند سیاسی، اکنون سایه آتش‌بس بر بحران عمیق کابل و اسلام‌آباد گسترده شده، ناظران توسل به زور و گزینه نظامی را چاره برون‌رفت از بحران پایدار میان دو همسایه نمی‌دانند.
به عبارت دیگر، در حالی‌که آتش جنگ بیش از هر زمان دیگری شعله‌ور شده و استفاده از گزینه نظامی از سوی دو طرف در مرحله اجرا قرار گرفته، پرسش این است که چرا بحران جاری راه‌حل نظامی ندارد؟ این تنش بیش از هر زمان دیگری، بررسی راه‌های مسالمت‌آمیز را مهم و برجسته کرده است.
روابط پاکستان و افغانستان تحت حاکمیت طالبان، که در چهار سال گذشته روزهایی مملو از بی‌اعتمادی، بی‌ثباتی و تنش را تجربه کرده‌اند، اکنون با انباشته شدن این تعارضات، بحران روابط را به مرحله انفجار رسانده است. کارشناسان هشدار می‌دهند که حملات روزهای اخیر می‌تواند نشان‌دهنده دوران جدیدی از بی‌ثباتی برای دو کشور همسایه باشد؛ همسایه‌هایی که سال‌هاست با وجود درگیری‌های مکرر در امتداد مرز مورد مناقشه‌شان، روابط سیاسی خود را حفظ کرده‌اند. اما به نظر می‌رسد تنش‌های این روزها نه‌تنها بهبود روابط را به حاشیه رانده، بلکه استفاده بی‌پروا از گزینه نظامی و تبدیل درگیری‌ها به جنگی تمام‌عیار را محتمل‌تر و در عین حال نگران‌کننده‌تر کرده است.
پاکستان که همواره به‌عنوان یکی از حامیان اصلی طالبان پس از سرنگونی آن‌ها توسط نیروهای ناتو در سال ۲۰۰۱ و در جریان شورش بعدی علیه دولت افغانستان تحت حاکمیت آمریکا شناخته می‌شود، هرگز گمان نمی‌کرد که سخت‌ترین و بی‌سابقه‌ترین تنش‌ها را با افغانستانِ تحت حاکمیت طالبان تجربه کند. برای پاکستان، طالبان مهره‌هایی تلقی می‌شدند که قرار بود شانس حضور اسلام‌آباد در قلب تصمیم‌گیری‌های کابل را صدبرابر کنند؛ اما بدشانسی اسلام‌آباد یا خطای محاسباتی راولپندی، رویای نفوذ استراتژیک در کابل را نه‌تنها ناتمام گذاشت، بلکه اکنون دور از دسترس کرده است. به‌ویژه آن‌که حملات اخیر می‌تواند دوران جدیدی از بی‌ثباتی، بی‌اعتمادی عمیق و وضعیت سیاسی شکننده‌ای را رقم بزند که سایه آتش درگیری همواره بر سر آن سنگینی خواهد کرد.
چرا جنگ، راه‌حل نیست؟
نگاهی به رابطه تاریخی افغانستان و پاکستان نشان می‌دهد که به همان میزان که تنش در این روابط وجود دارد، درهم‌تنیدگی‌های سیاسی و اقتصادی، تاریخ روابط دو کشور را به هم پیوند داده است.
پاکستان برای مبارزه با تروریسم چندین عملیات نظامی انجام داده است؛ اقداماتی که ضمن صرف هزینه‌های مالی هنگفت، چندان مثمرثمر نبوده‌اند. بر اساس گزارش نهادهای مطالعاتی پاکستانی، این کشور در نتیجه مشارکت خود در جنگ علیه تروریسم، تقریباً ۲۶ میلیارد دلار هزینه کرده است. با این وجود، پاکستان همچنان یکی از کشورهایی است که بیشترین آسیب را از تروریسم دیده و در رتبه هفتم شاخص جهانی تروریسم در سال ۲۰۲۴ قرار گرفته است.
از سوی دیگر، اوضاع منطقه پس از حملات هوایی دسامبر ۲۰۲۴، سیر صعودی تنش را تجربه کرده است. در ۵ ژانویه ۲۰۲۵، تحریک طالبان پاکستان بیانیه‌ای صادر کرد که مشاغل متعلق به ارتش پاکستان را هدف قرار می‌دهد و این امر، وضعیت اقتصادی از پیش متزلزل پاکستان را وخیم‌تر کرد؛ به‌ویژه با توجه به وابستگی شدید اقتصاد این کشور به وام‌های صندوق بین‌المللی پول.
همچنین اتحاد تحریک طالبان پاکستان فراتر از مرزهای این کشور گسترش یافته است. در صورت صحت اظهارنظر مقامات پاکستانی مبنی بر فعالیت این گروه از خاک افغانستان، و با در نظر گرفتن گزارش‌های سازمان‌های بین‌المللی از حضور فعالانه و آزادانه گروه‌های تروریستی در خاک افغانستان، احتمال اتحاد و ائتلاف‌های جدید و گسترده میان این گروه‌ها بالاست. پاکستان به‌خوبی می‌داند که هرگونه تنش بیشتر، منجر به ناامنی فزاینده در داخل خواهد شد؛ این در حالی است که شرایط داخلی پاکستان نیز مطلوب نیست.
در آن‌سوی مرز نیز اوضاع مطلوب نیست. در حالی‌که موشک‌های پاکستانی دو شهر مهم افغانستان، قندهار و کابل را هدف قرار دادند، طالبان با یادآوری گذشته و استفاده از بشکه‌های زرد انتحاری به مصاف رقیبی دارای سلاح هسته‌ای رفتند. نابرابری نظامی و توانایی‌های جنگی طالبان نمی‌تواند برای این گروه پیروزی در برابر کشوری به ارمغان بیاورد که پیمان‌های امنیتی با قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی دارد. این در حالی است که اوضاع داخلی برای طالبانی که هنوز به رسمیت شناخته نشده‌اند، مطلوب نیست.
افغانستان هم‌زمان با بحران‌هایی چون فقر، بیکاری، مشروعیت مردمی و بی‌ثباتی سیاسی دست‌وپنجه نرم می‌کند. حکومت چهار ساله طالبان هنوز نتوانسته تصویری دقیق و روشن از مدل حکمرانی خود، چه در داخل و چه در خارج از کشور، ارائه دهد.
نگرانی منطقه از تنش اسلام‌آباد و کابل
اکنون که پاکستان و طالبان افغانستان تنها به متحدان روزهای دور تنزل یافته‌اند، باید گفت تداوم این بحران و گسترش خشم دو طرف در آتش یک جنگ تمام‌عیار، طبیعتاً منطقه را با بحرانی فراگیر مواجه خواهد کرد و خاکستر آن خواه‌ناخواه سراسر منطقه را در بر خواهد گرفت. این تنش در شرایطی پررنگ‌تر خواهد شد که به موازات عمق آن، برون‌رفت از آن نیز دشوارتر خواهد شد.
از سوی دیگر، مشخص است که بالا گرفتن آتش منازعه نه‌تنها پاکستان، افغانستان و منطقه را درگیر خواهد کرد، بلکه شاهد ائتلاف‌های جدید و دور تازه‌ای از به‌کارگیری گروه‌های تروریستی خواهیم بود که بحران را از چاله به چاه خواهد انداخت. طبیعتاً تحریک طالبان پاکستان به همراه متحدان خود بر تحرکاتش خواهد افزود؛ این در حالی است که نباید داعش را فراموش کرد: بازیگری که مترصد بحرانی شدن شرایط است تا تحرکات خود را سازماندهی کند. شعله‌ور شدن جنگ در شرایط کنونی، هرچند برنده نهایی نخواهد داشت، اما اوضاع را پیچیده‌تر خواهد کرد.
تلویزیون اینترنتی ایراف آغاز به کار کرد
آخرین اخبار افغانستان را در ایراف بخوانید:
سایه بحران افغانستان بر چشم‌انداز تجارت در آسیای مرکزی؛ راه حل چیست؟
از رقابت با چین تا خصومت با پاکستان؛ نگاهی به پروژه‌های توسعه‌ای هند در افغانستان
کنسولگری ایران در هرات: ویزای عادی صادر نمی‌شود | جزئیات اقامت ویژه پنج‌ساله اعلام شد
