امروز روسیه میزبان هفتمین دور از نشست «فرمت مسکو» با حضور رهبران ۱۰ کشور منطقه‌ای در موضوع افغانستان و با حضور رسمی طالبان است. خبرگزاری تاس روسیه گزارش داده که بررسی راهکارهای تقویت امنیت ملی افغانستان، تسهیل روند آشتی داخلی و گسترش همکاری‌های منطقه‌ای میان کابل و کشورهای همسایه، از اهداف اصلی این نشست است.
اما این نشست زودهنگام، با اعطای حضور رسمی به طالبان، در حالی برگزار می‌شود که منطقه باید خود را با یکی از بزرگ‌ترین بحران‌های ژئوپلیتیکی جاری آماده کند: بگرام و مسئله بازگشت آمریکا به افغانستان. پرسش این است که منطقه چگونه باید با این بحران مقابله کند، در شرایطی که از یک‌سو نمی‌داند دقیقاً مواضع طالبان چیست و از سوی دیگر از تمایل این گروه برای رابطه با آمریکا آگاه است. در پاسخی ابتدایی باید گفت منطقه باید دو نکته را در نظر بگیرد: نخست، هدف اصلی ترامپ و دوم، چندپارچگی درونی طالبان.
بازگشت آمریکا به افغانستان با کنترل بگرام، مستقیماً نظم و معماری امنیتی منطقه‌ای را که پس از تحولات سیاسی آگوست ۲۰۲۱ در افغانستان شکل گرفت، نشانه خواهد گرفت؛ به‌ویژه آن‌که ترامپ بارها اعتراف کرده است که تمایلش برای پس‌گرفتن بگرام نه به خاطر افغانستان، بلکه به دلیل چین و منطقه است. اعتراف مستقیم ترامپ برای تحت‌نظر گرفتن رقبای منطقه‌ای نشان می‌دهد که او از بگرام نه به‌عنوان یک هدف نظامی، بلکه به‌عنوان یک اهرم کاربردی در رویارویی گسترده خود در گام اول با چین و سپس با دیگر کشورهای منطقه استفاده می‌کند. از نظر ترامپ، بازپس‌گیری بگرام تسلط آمریکا را در منطقه‌ای که به اعتقاد او در حال حرکت به سمت تشکیل یک بلوک شرقی، به‌ویژه بر محور چین است، دوباره برقرار خواهد کرد.
این در حالی است که به گفته ناظران، نیاز فوری آمریکا به بگرام نمی‌تواند دلیل اصلی اصرار واشنگتن برای کنترل دوباره آن باشد. چنان‌که، برای مثال، پاکستان از سال ۱۹۵۹ به پایگاه‌های هوایی خود دسترسی داده است. در واقع، پایگاه‌های هوایی در خیبرپختونخوا و پنجاب حتی به چین نزدیک‌تر هستند. همچنین، برنده شدن در پرونده بگرام به معنای پیروزی سیاسی بزرگی برای دولت ترامپ و شخص او خواهد بود.
از سوی دیگر، در حالی که ترامپ، بگرام را مکانیزم تغییردهنده معادلات منطقه‌ای به نفع خود می‌داند، درون طالبان در نوع نگاه به رابطه با آمریکا یکدست نیست. چندی پیش، قندهار میزبان نشستی با رهبران عالی‌رتبه این گروه پیرامون مشورت درباره بگرام بود. منابع معتبر گزارش داده‌اند که در این نشست، هرچند درباره عدم حضور نیروهای خارجی در افغانستان اجماع نظر و قاطعیت وجود داشت، اما برخی از رهبران طالبان به دنبال راه‌هایی برای ارتباط با آمریکا بودند.
گفتنی است جریان‌های به‌اصطلاح «عمل‌گرا» در طالبان طی چهار سال گذشته تلاش‌هایی را برای ازسرگیری روابط با آمریکا، برخلاف خواسته قندهار، انجام داده‌اند. برای طالبان، ترمیم رابطه با آمریکا بزرگ‌ترین هدفی است که دنبال می‌کنند؛ بنابراین، احتمالاً در شرایطی که پای هیأت‌های آمریکایی دوباره به کابل باز شده، خواهان گسترش و تداوم این روابط هستند.
در نتیجه، منطقه در نشست فرمت مسکو باید با در نظر گرفتن این مؤلفه‌ها تصمیم بگیرد که چگونه با این وضعیت مقابله کند و طالبان را در برابر خواسته‌های خود پاسخ‌گو سازد.
همچنین، منطقه احتمالاً می‌داند که تلاش جدی ترامپ برای بازپس‌گیری بگرام نشان می‌دهد که صرف برگزاری نشست یا اعطای امتیاز به طالبان نمی‌تواند پاسخ‌گو باشد. احتمالاً این نشست، شراکت‌های امنیتی و سیاسی میان کشورهای منطقه را دوباره بازتعریف خواهد کرد.
از سوی دیگر، نوع پاسخ طالبان به این نگرانی‌ها نیز مهم است. طالبان ضمن تأکید بر عدم واگذاری حتی یک وجب از خاک افغانستان، همواره گفته‌اند که این کشور نمی‌خواهد در سیاست خارجی خود مرکز اختلافات جهانی باشد، بلکه به دنبال آن هستند که افغانستان را به مرکز اتصال منطقه‌ای تبدیل کنند. طبعا بازگشت آمریکا به صحنه افغانستان نمی‌تواند این کشور را به نقطه وصل مبدل کند. تاریخ افغانستان نشان داده که این کشور همواره کانون رقابت‌های منطقه‌ای بوده است، به‌ویژه حالا که آمریکا به دلیل اصلی بازگشت خود اعتراف کرده است.
بنابراین، بدیهی است که طالبان در نشست فرمت مسکو بر مواضع همیشگی خود تأکید کنند، اما این‌که طالبان تا چه میزان همراه اراده منطقه پیش خواهد رفت، پرسشی است که پاسخ آن دشوار است. این‌که طالبان چگونه می‌خواهند موازنه را در افغانستان، در شرایطی که هر یک از بازیگران منافع خاص خود را دارند و سخن از رقابت می‌گویند، تأمین کنند را فقط زمان نشان خواهد داد.
در نتیجه، احتمالاً این نشست نسبت به دیگر نشست‌های فرمت مسکو دشوارتر خواهد بود؛ چراکه منطقه باید در برابر آزمون سختی که در پیش دارد تصمیم‌گیری کند و طالبان نیز باید در میانه دوراهی شرق و غرب دست به انتخاب بزنند.
تلویزیون اینترنتی ایراف آغاز به کار کرد
آخرین اخبار افغانستان را در ایراف بخوانید:
نماینده روسیه: فرمت مسکو اولتیماتوم آمریکا درباره پایگاه بگرام را بررسی نمی‌کند
هفتمین نشست فرمت مسکو آغاز شد؛ امنیت افغانستان محور اصلی است
تی‌تی‌پی، محور روابط طالبان و هند؛ موازنه امنیتی جنوب آسیا تغییر می‌کند؟
