به گزارش ایراف، پایگاه تحلیلی اسپیشال اوراسیا نوشت در سال ۲۰۲۲، طالبان بهطور رسمی کشت تریاک را در افغانستان ممنوع کردند که منجر به کاهش ۳۵ درصدی تولید این ماده مخدر شد. با این حال، این ممنوعیت آسیبهای جدی به دهقانان محلی وارد کرده که برای بقای خود به کشت تریاک وابسته بودهاند.
با وجود ممنوعیت کشت، فروش هروئین و متآمفتامین در کشورهای آسیای مرکزی متوقف نشده و توقیف این مواد همچنان عاملی مهم در بیثباتی منطقه محسوب میشود.
تاریخچه وابستگی اقتصادی طالبان به مواد مخدر
از دهه ۱۹۹۰، جنبش طالبان از کشت تریاک، تولید هروئین و قاچاق بینالمللی به عنوان موتور محرک اقتصاد افغانستان استفاده کرده است. در آن دوران، این گروه تقریباً بر کل تولید جهانی هروئین نظارت داشت و از طریق شبکههای قبیلهای و حمایت سازمان اطلاعات پاکستان، درآمد قابل توجهی کسب میکرد.
در ژوئیه ۲۰۰۰، رهبری طالبان بهطور غیرمنتظره کشت تریاک را متوقف کرد. این تصمیم اگرچه اهداف راهبردی داشت، اما پیامدهای اجتماعی-اقتصادی ویرانگری برای دهقانان روستایی به همراه آورد و همزمان بحران اعتیاد محلی و خشونتهای اجتماعی را تشدید کرد.
پس از بازگشت به قدرت، طالبان مجدداً همان ممنوعیت را اعمال کردهاند. گزارشها حاکی از دستیابی چندین منطقه به وضعیت «عاری از تریاک» است، اما موقعیت ژئوپلیتیکی طالبان اکنون متفاوت است: روابط با پاکستان به پایین ترین سطح رسیده و نفوذ در آسیای مرکزی گسترش یافته است.
اثر بالونی: جایگزینی تریاک با متآمفتامین
گزارش دفتر مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل نشان میدهد ممنوعیت تریاک به «اثر بالونی» انجامیده است؛ به این معنا که سرکوب یک ماده، منجر به گسترش مواد مخدر صنعتی مانند متآمفتامین شده است.
متآمفتامین از گیاه افدرا تولید میشود که در منطقه فراوان است. آزمایشگاههای تولید این ماده با هزینه کم ساخته شده و به راحتی قابل بازسازی هستند. سرکوب قاچاق آن نسبت به تریاک چالشبرانگیزتر است زیرا به کنترل سرزمینی دقیقتری نیاز دارد.
دوراهی حکومت طالبان؛ چالشهای داخلی و منطقهای
در بعد داخلی، افغانستان با چالشهای متعددی از جمله آپارتاید جنسیتی، اخراج میلیونها پناهجو و چهار دهه درگیری خشونتبار مواجه است. گسترش مواد مخدر صنعتی، نسلهای جدیدی از معتادان را ایجاد کرده و با کمبود مراکز درمانی، ترک اعتیاد را دشوار ساخته است.
در سطح منطقه، گسترش کنترلنشده متآمفتامین میتواند روند عادیسازی روابط طالبان با کشورهای آسیای مرکزی را تضعیف کند. این کشورها ممکن است برای حفظ ثبات داخلی خود، هرگونه تعامل با کابل را متوقف سازند.
طالبان بین نیاز به پذیرش بینالمللی و فشارهای داخلی ناشی از جوامع محروم از درآمد گیر کردهاند. ناتوانی در کنترل قاچاق مواد صنعتی نه تنها اعتبار بینالمللی آنها را خدشهدار میکند، بلکه ممکن است به انزوای منطقهای یا شکاف اجتماعی داخلی بیشتر بینجامد.
