به گزارش ایراف، مساله افغانستان در روزهای اخیر بار دیگر به صدر تحولات منطقه بازگشته است. جریانهای مختلف سیاسی این کشور اکنون بیش از هر زمان دیگری در چهار سال گذشته، بر ضرورت شکلگیری یک روند ملی مبتنی بر گفتوگو برای عبور از شرایط دشوار کنونی تأکید دارند؛ روندی که بدون حمایت منطقهای و همراهی جامعه جهانی امکان تحقق نخواهد داشت.
این در حالی است که طی چهار سال گذشته، تلاشهای پراکنده جریانهای داخلی و نشستهای منطقهای و فرامنطقهای برای حل بحران افغانستان یا به شکست انجامیده یا نیمهکاره رها شده است.
از سوی دیگر، تجربه تلخ تاریخی سازوکارهای فرامنطقهای برای ایجاد صلحی پایدار و معنادار در افغانستان ــ که اغلب راهحلهایی مقطعی و کوتاهمدت ارائه دادهاند ــ بارها به شعلهور شدن دوباره اختلافات و بیثباتی انجامیده است. همین تجربهها، نیاز به سازوکاری تازه را که بتواند روحی جدید به پیکر خسته افغانستان بدمد، بیش از پیش برجسته کرده است.
در چنین شرایطی، نشست تهران با تأکید بر بومیسازی راهحلها و منطقهگرایی در پرونده افغانستان، این امیدواری را ایجاد کرده است که بتواند گامی جدی در مسیر حل این بحران باشد.
اجماع کمسابقه؛ از طالبان تا مخالفان
هرچند ارزیابی نتایج نهایی این نشست نیازمند گذر زمان، مدیریت هوشمندانه و تداوم همگرایی با مشارکت نمایندگان افغانستان و بازیگران منطقهای است، اما نشست تهران در همان گام نخست توانسته توجه و رضایت طیفی از مخالفان طالبان و حتی خود این گروه را جلب کند؛ نشستی که برای نخستین بار نقطه اشتراکی میان جریانهای مختلف، از جمله طالبان، ایجاد کرده است.
در همین چارچوب، ذاکر جلالی، رئیس دفتر سوم وزارت خارجه طالبان، همزمان با برگزاری این نشست در حساب رسمی خود در شبکه ایکس، تلاشهای تهران را «شایسته تقدیر» توصیف کرد.
تأکید بر نقش منطقهای و ژئواکونومیک افغانستان
جبهه مقاومت ملی افغانستان نیز با انتشار بیانیهای اعلام کرد: «عبور از رویکردهای صرفاً امنیتمحور و توجه به نقش سازنده افغانستان در اتصال، همکاری و همگرایی منطقهای، نکتهای مهم و قابل توجه است.» این نگاه، در سخنرانی عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، نیز بازتاب داشت و بهعنوان محور اصلی نشست تهران مطرح شد.
ذاکر جلالی در ادامه تصریح کرد که افغانستان با توجه به موقعیت ژئواکونومیک، نیت مثبت و سیاست خارجی اقتصادمحور حکومت کنونی، میتواند به پلی ارتباطی میان آسیای مرکزی، غرب و جنوب آسیا تبدیل شود. به گفته او، در چارچوب چنین رویکردی، کشورهای منطقه قادر خواهند بود از ظرفیتهای ترانزیتی، تجاری و اتصالدهنده افغانستان بهگونهای مؤثر بهرهبرداری کنند؛ امری که در نهایت منافع مشترک و همگرایی منطقهای را تقویت خواهد کرد. وی همچنین تأکید وزیر امور خارجه ایران بر استفاده از این ظرفیتها را شایسته قدردانی دانست.
نگاه جریانهای منتقد؛ شرط ثمربخشی نشستها
در همین راستا، شورای عالی مقاومت ملی برای نجات افغانستان نیز نشست تهران را گامی مهم در زنده نگه داشتن مساله افغانستان در دستورکار سیاسی و دیپلماتیک منطقه ارزیابی کرده است. این شورا ضمن قدردانی از تلاشهای تهران، تأکید کرده است که تداوم و اثربخشی چنین نشستهایی زمانی در خدمت منافع واقعی مردم افغانستان قرار میگیرد که با حمایت فعال، هماهنگ و مسئولانه جامعه جهانی همراه شده و در مسیر تغییر وضعیت موجود، پایان دادن به بنبست سیاسی و زمینهسازی برای صلح و ثبات پایدار سامان یابد.
تهران؛ فرصت همگرایی ملی و منطقهای
افزون بر این، حنیف اتمر، وزیر خارجه پیشین افغانستان نشست کشورهای منطقه به میزبانی تهران را فرصتی مهم برای پیشبرد روند سیاسی و تقویت هماهنگی میان تلاشهای ملی، منطقهای و بینالمللی دانسته و هدف آن را دستیابی به راهحلهای پایدار برای بحران افغانستان عنوان کرده است.
مجموع این مواضع نشان میدهد که نشست تهران از ظرفیت بالقوهای برای ایجاد همگرایی میان جریانهای مختلف سیاسی افغانستان برخوردار است؛ به شرط آنکه مدیریت آن هوشمندانه و مستمر باشد؛ مسیری که میتواند با برگزاری نشستهای متوالی، مذاکرات را بهتدریج از رویکردی بحرانمحور به رویکردی راهحلمحور سوق دهد و اجماع داخلی افغانستان را به سازوکارهای حمایت منطقهای پیوند بزند.
شرط موفقیت نشست تهران
نشست تهران زمانی میتواند به شکلگیری یک روند گفتوگوی ملی منجر شود که فراگیر، مستمر، مبتنی بر دستورکار ملی و متصل به سازوکارهای عملی باشد. از سوی دیگر، بررسی بیانیهها و مواضع طرفهای مختلف افغانستانی نشان میدهد که طالبان بیشتر بر همگرایی اقتصادی تأکید دارد، در حالی که دیگر جریانها بر گفتوگوهای ملی تمرکز کردهاند؛ مؤلفههایی که هر دو در سخنان وزیر امور خارجه ایران نیز منعکس شده بود.
از این رو، به نظر میرسد بهترین نقش تهران، تجمیع این مطالبات متنوع، پیوند دادن آنها به یکدیگر و فراهمسازی زمینه یک اجماع واقعبینانه و پایدار برای آینده افغانستان باشد.
