به گزارش ایراف به نقل از گزارش امروز(سهشنبه، ۲۵ آذر) رسانههای داخلی افغانستان، این وزارتخانه میگوید هدف آن است که مرحله زیرسازی تا پایان سال آینده خورشیدی تکمیل شود و پس از آن، کارهای زیربنایی اصلی آغاز گردد.
نورالهادی عادل، سخنگوی وزارت توسعه روستاهای طالبان، با اشاره به اهمیت این طرح گفت که پروژه واخان در دو فاز اجرا میشود و پیشرفت کنونی آن «قابل توجه» است.
او تأکید کرد که تکمیل این مسیر میتواند تسهیلات مهمی برای تاجران افغانستان فراهم کند و دهلیز واخان از نظر اقتصادی برای افغانستان و چین مزیتهای دوطرفه دارد.
به گفته او، سفیر چین نیز پیشتر بر اهمیت ویژه این پروژه برای هر دو کشور تأکید کرده است.
عادل افزود که پس از پایان مرحله زیرسازی، کارهای پایهای و ساختاری آغاز خواهد شد؛ اقدامی که به باور او میتواند افغانستان را به خودکفایی اقتصادی نزدیکتر کند.
در شرایطی که تجارت میان کابل و اسلامآباد با اختلال روبهرو شده، دهلیز واخان از نگاه کارشناسان میتواند بهعنوان یک مسیر جایگزین، نقش مهمی در کاهش وابستگی افغانستان به پاکستان ایفا کند.
افغانستان در قلب رقابتهای ترانزیتی منطقه
تحولات منطقهای نشان میدهد که پروژه واخان تنها یک طرح عمرانی نیست، بلکه بخشی از رقابت گستردهتر بر سر مسیرهای ترانزیتی است؛ رقابتی که پس از جنگ اوکراین و ناامنشدن مسیرهای دریایی شدت گرفته و کشورهای آسیای مرکزی را به سمت مسیرهای جنوبی، بهویژه ایران و افغانستان، سوق داده است.
احیای دالانها و خطوط ریلی افغانستان
طبق تحلیل مؤسسه مطالعات بینالمللی پیشرفته ازبکستان، طالبان طی سه سال گذشته تقریباً تمامی طرحهای نیمهتمام منطقهای را دوباره فعال کردهاند؛ از جمله:
– خط ریلی خواف–هرات
– مسیرهای مزارشریف–هرات و هرات–قندهار
– دالان لاجورد
– دالان کابل
برخی از این طرحها اکنون با مشارکت بازیگران خارجی بازتعریف شدهاند تا با منافع ژئوپلیتیکی جدید همسو شوند.
ترکمنستان و قزاقستان؛ مسیر جایگزین برای دسترسی به پاکستان
در تابستان ۲۰۲۴، عشقآباد و آستانه توافق کردند مسیر ریلی«تورغندی–هرات–قندهار–اسپینبولک» را به بنادر پاکستان متصل کنند؛ مسیری که میتواند جایگزین خطآهن ترانسافغان شود.
ترکمنستان حتی آمادگی خود را برای تأمین مالی بخش تورغندی–هرات اعلام کرده است.
این مسیر سه جهت توسعه دارد:
– اتصال به ایران
– اتصال به پاکستان
– اتصال به دریای خزر و سپس اروپا در قالب دالان لاجورد
روسیه و احیای مسیرهای شمال–جنوب
روسیه نیز با هدف تنوعبخشی به مسیرهای صادراتی خود، از پروژههای ترانسافغان و خط لوله گاز تاپی حمایت میکند.
ازبکستان نیز طرح دالان چندوجهی «بلاروس–افغانستان–پاکستان» را پیشنهاد داده که میتواند زمان حمل کالا را به ۲۰ روز کاهش دهد.
همگرایی منافع ایران و هند
ایران و هند نیز در تلاشاند نقش خود را در ترانزیت منطقهای تقویت کنند.
– هند از سال ۲۰۱۶ در بندر چابهار سرمایهگذاری کرده
– ایران با ساخت خط چابهار–زاهدان و اتصال آن به زرنج و قندهار، بهدنبال تبدیلشدن به مسیر اصلی دسترسی افغانستان به آبهای آزاد است
تحلیلها نشان میدهد که تهران ترانزیت افغانستان را مسیری برای اتصال سریعتر به چین میبیند.
واخان؛ حلقه گمشده اتصال به چین
ایران پس از تکمیل خط خواف–هرات، قصد دارد این مسیر را تا واخان امتداد دهد؛ نقطهای که چهار کشور چین، افغانستان، پاکستان و تاجیکستان به هم میرسند.
کابل نیز با جلب سرمایهگذاران چینی، در پی احیای بخشی از جاده تاریخی ابریشم است.
با این حال، پکن همچنان با احتیاط پیش میرود و نگرانیهای امنیتی، بهویژه فعالیت گروههای مرتبط با جداییطلبان اویغور، مانع از ورود گسترده چین شده است.
رقابت فزاینده و ضرورت هماهنگی منطقهای
به باور تحلیلگران تنوع مسیرهای ترانزیتی اگرچه فرصتساز است، اما میتواند رقابت میان کشورهای منطقه را تشدید کند.
افتتاح احتمالی دالان واخان، جایگاه سنتی آسیای مرکزی در ترانزیت را تهدید میکند و نیاز به سیاستگذاری مشترک و ایجاد صندوق سرمایهگذاری منطقهای را برجسته میسازد.
در نهایت باید گفت که پیشرفت ۷۰ درصدی پروژه واخان در کنار احیای دالانهای ریلی و مسیرهای ترانزیتی، افغانستان را در موقعیتی قرار داده که میتواند به یکی از مهمترین گرههای حملونقل منطقه تبدیل شود.
این مسیرها، علاوه بر فرصتهای اقتصادی، چالشهای ژئوپلیتیکی تازهای را نیز برای همسایگان و بازیگران منطقهای ایجاد کردهاند.
