به گزارش ایراف، به نقل از یورونیوز، طالبان بهسرعت در حال ساخت کانال قوشتپه است؛ آبراهی که قرار است بیش از ۵۰۰ هزار هکتار از مناطق خشک شمال این کشور را آبیاری کند. برای این منظور، ۲۰ تا ۳۰ درصد جریان رود آمو دریا — یکی از مهمترین رودهای منطقه — منحرف خواهد شد.
آمو دریا از تاجیکستان، ازبکستان و ترکمنستان عبور میکند و این دو کشور برای تأمین نیروی برقآبی و آبیاری زمینهای کشاورزی خود به شدت به آن وابستهاند.
بر اساس هشدارها، انحراف آب به سمت این کانال میتواند تأمین آب ازبکستان را ۱۵ درصد و ترکمنستان را تا ۸۰ درصد کاهش دهد.
تأثیرات گسترده بهرهبرداری از کانال قوشتپه بر امنیت و معیشت منطقه
کاهش جریان آمو دریا نه تنها امنیت آب در آسیای مرکزی را تهدید میکند، بلکه بر اشتغال، سطح فقر، مهاجرت و تنشهای مرزی نیز تأثیر منفی خواهد گذاشت. قزاقستان و قرقیزستان به دلیل عدم عبور رود از خاکشان کمتر نگران هستند، اما ممکن است به طور غیرمستقیم تحت تأثیر قرار گیرند.
کارشناسان هشدار میدهند که اگر ازبکستان و ترکمنستان آب کمتری دریافت کنند، ممکن است برای جبران کمبود، برداشت خود از رود سیردریا را افزایش دهند. این امر میتواند جریان آب به قزاقستان را ۳۰ تا ۴۰ درصد کاهش دهد.
هر دو رود آمو دریا و سیردریا به دریای آرال میریزند که هماکنون از نظر زیستمحیطی نابود شده است.
به گفته بولات یسکین، بنیانگذار پلتفرم مدیریت منابع آب آسیای مرکزی، «قوشتپه حوضه دریای آرال را کاملاً از بین میبرد و آخرین میخ بر تابوت خواهد بود.»
یسکین و دیگر کارشناسان معتقدند که کشورهای آسیای مرکزی باید منابع انرژی و غذایی خود را با افغانستان شریک شوند تا نیاز به انحراف گسترده آب کاهش یابد.
یسکین تأکید میکند: «این تقصیر ماست که آنها آب کافی ندارند. ما توان حل این مشکل را داریم.»
مصرف آب در آسیای مرکزی طبق توافقنامههای دوران شوروی و کنوانسیون سازمان ملل تنظیم میشود، اما افغانستان به دلیل عدم رسمیت حکومت طالبان، شامل بخشی از این توافقها نیست. با این حال، کشورهای منطقه به تدریج روابط خود با کابل را بهبود میبخشند.
موضع طالبان: آمادگی برای گفتوگو درباره تقسیم آب
محمد نعیم وردک، معاون سرپرست وزارت خارجه طالبان، اعلام کرده که آماده گفتوگو درباره تقسیم آب هستند و تأکید کرده که مردم افغانستان حق استفاده از آب را دارند. او ادعا میکند: «کانال قوشتپه به ضرر هیچکس نخواهد بود.»
پلتفرم بینالمللی به عنوان راه حل
قزاقستان که در سال ۲۰۲۴ ریاست صندوق بینالمللی نجات دریای آرال (IFAS) را برعهده گرفته، پیشنهاد میکند که این موضوع در چارچوب گفتوگوهای چندجانبه بررسی شود. همه طرفها توافق دارند که افغانستان حق دارد از آمو دریا آب بگیرد، اما این کار باید با همکاری کشورهای پاییندست و با استفاده از فناوریهای نوین حفظ آب انجام شود.
ساخت کانال قوشتپه میتواند هم یک فرصت برای همکاری منطقهای و هم یک جرقه برای بحران گسترده آب باشد. نتیجه نهایی به میزان تعهد طرفها به گفتوگو، اشتراک فناوری و در نظر گرفتن نیازهای اکوسیستم و توسعه پایدار بستگی دارد.
