به گزارش ایراف، به نوشتهٔ اُردا.کِز، «بیش از ۳۰ سال است که در مرز تاجیکستان و افغانستان آرامش واقعی وجود ندارد.»
این رسانه یادآور میشود که در دههٔ ۱۹۹۰ جنگهای داخلی در هر دو کشور جریان داشت و گاهی با هم تداخل میکردند.
حتی نخستین تلفات رزمی قزاقستانِ مستقل نیز به همین مرز مربوط میشود؛ در آوریل ۱۹۹۵ کاروان صلحبانان «قزبَت» در کمین افراد مسلحی افتاد که از خاک افغانستان آمده بودند و ۱۷ نظامی کشته شدند.
قاچاق و مرز نیمهشفاف
اُردا.کِز مینویسد: «پس از پایان جنگ داخلی تاجیکستان، وضعیت در مرز آرامتر شد، اما هرگز کاملاً امن نشده است.»
قاچاقچیان مواد مخدر همواره از این مرز عبور کردهاند؛ چه در دورهٔ اول طالبان، چه در زمان حکومت مورد حمایت غرب در کابل و چه اکنون در دورهٔ دوم طالبان.
این رسانه دلایل «نیمهشفاف بودن» مرز را چنین برمیشمارد: طولانی بودن مرز (۱۳۴۰ کیلومتر)، عبور آن از کوههای پامیر، وجود رودخانهٔ پَیَندژ با گذرگاههای کمعمق، و مهمتر از همه «طلاخیز بودن رودخانه».
طلا؛ جرقه درگیریهای تازه
به گزارش اُردا.کِز، نخستین درگیری مسلحانه میان طالبان و مرزبانان تاجیکستان پس از رویکار آمدن طالبان در سال ۲۰۲۱، در اوت گذشته رخ داد.
علت آن استخراج طلا در ساحل افغانِ رودخانهٔ پَیَندژ بود.
حفاریهای گسترده مسیر رودخانه را تغییر داده و خطر کمبود آب در روستاهای تاجیکستان را افزایش داده است.
این رسانه میافزاید: «دو ماه بعد، در پایان اکتوبر، درگیری مشابهی دوباره در منطقهٔ استخراج طلا رخ داد و این بار گزارش شد که شرکتهای چینی نیز در آنجا فعالاند.»
نقش چین در ناآرامیهای اخیر
اُردا.کِز تأکید میکند که چین هم در افغانستان و هم در تاجیکستان شریک اقتصادی کلیدی است.
هرچند پکن طالبان را به رسمیت نشناخته، اما سرمایهگذاریهای کلان در بخش معدن افغانستان انجام داده است.
این رسانه یادآور میشود: «تاجیکستان وابستهترین کشور آسیای مرکزی به چین است. این کشور ۱۸ وام بلندمدت با سود پایین از چین دریافت کرده و برای بازپرداخت بخشی از بدهی خود دو معدن طلا را به شرکتهای چینی واگذار کرده است.»
حملات مرگبار علیه کارگران چینی
اُردا.کِز گزارش میدهد که در حملات اواخر نوامبر، قربانیان همگی شهروندان چین بودند.
در ۲۶ نوامبر، افراد مسلح از افغانستان به کمپ کارگران شرکت «شاخین SM» در بدخشان تاجیکستان حمله کردند و سه نفر کشته شدند.
چهار روز بعد، در ولایت ختلان، کارگران شرکت «China Road and Bridge Corporation» هدف حمله مشابهی قرار گرفتند و دو نفر جان باختند.
مسئولیت حملات و واکنشها
طالبان اعلام کردهاند که در این حملات نقشی نداشته و آماده همکاری در تحقیقات هستند.
با این حال، اُدا.کِز به نقل از منابع افغان مینویسد: «طالبان ممکن است در این حملات دست داشته باشند.»
این رسانه همچنین احتمال دخالت داعش شاخهٔ «خراسان»، مخالفان دولت تاجیکستان و حتی جنبش اسلامی ترکستان شرقی را مطرح میکند.
قاچاقچیان مواد مخدر نیز از مظنونان هستند، زیرا درست چند روز پیش از حمله به کارگران چینی، یک باند قاچاقچی توسط پهپاد تاجیکستان نابود شده بود.
واکنشهای بینالمللی
به نوشتهٔ اُردا.کِز، چین از دولت تاجیکستان خواسته امنیت اتباعش را تقویت کند و به شهروندان خود هشدار داده از مناطق خطرناک دوری کنند.
سازمان همکاری شانگهای این حملات را محکوم کرده است، اما سازمان پیمان امنیت جمعی (CSTO) واکنشی نشان نداده و تاجیکستان نیز درخواست کمک رسمی ارائه نکرده است.
گفتنی است که گزارش اُردا.کِز نشان میدهد که طلا در رودخانهٔ پَیَندژ به عاملی تازه برای شعلهور شدن تنشهای دیرینهٔ مرزی بدل شده است.
در این میان، چین بهعنوان سرمایهگذار اصلی در بخش معدن، بیش از دیگران در معرض خطر قرار گرفته و امنیت اتباعش به یکی از محورهای اصلی روابط پکن با دوشنبه و کابل تبدیل شده است.
