به گزارش ایراف، «آسیا تایمز» در گزارشی نوشت افزایش حضور و نفوذ آمریکا در آسیای میانه، هند و افغانستان، واشنگتن را مجبور به تمدید معافیت تحریمی بندر چابهار کرده است.
این خبرگزاری تداوم این معافیت را برای منطقه آسیای میانه یک «برد» محسوب میشود.
تحریمهای چابهار؛ از لغو تا بازگرداندن معافیت
تحریمهای آمریکا علیه بندر چابهار از سال ۲۰۱۳ و با تصویب قانون «IFCA» توسط کنگره این کشور آغاز شد. این قانون با هدف مهار نفوذ منطقهای و توان راهبردی ایران وضع شد.
در دهه گذشته، تحریمهای واشنگتن تأثیر منفی بر آسیای میانه گذاشت و تلاشهای این منطقه برای تعمیق روابط اقتصادی با آسیای جنوبی و خلیج فارس را پیچیده کرد.
به نوشته آسیا تایمز، ژئوپلیتیک در حال تغییر است. واشنگتن در حال افزایش حضور خود در آسیای میانه و هند است و همین مسیر را درباره افغانستان در پیش گرفته است. احتمالاً همین عوامل، وزارت خارجه آمریکا را وادار به تمدید معافیت تحریمی چابهار کرده است.
واشنگتن نخستین بار در سال ۲۰۱۸ تحریمهای چابهار را لغو کرد. این اقدام راهبردی با هدف حمایت از نقش هند در توسعه افغانستان و تأمین یک مسیر تجاری حیاتی برای این کشور محصور در خشکی صورت گرفت. یک شرکت هندی «Indian Ports Global Limited» سال گذشته قراردادی ۱۰ ساله برای مدیریت بندر چابهار با ایران امضا کرد.
به نوشنه این خبرگزاری، آمریکا در ۱۶ سپتامبر ۲۰۲۵ اعلام کرد که معافیت تحریمی صادرشده در سال ۲۰۱۸ را لغو کرده است. این تصمیم نگرانیهایی در آسیای میانه ایجاد کرد. اما واشنگتن در چرخشی سریع، حدود شش هفته بعد در ۳۰ اکتبر (هشتم آبان)، معافیت تحریمی هند را بازگرداند. این اقدام موجب آرامش کشورهای آسیای میانه شد.
مزایای معافیت برای منطقه
این معافیت به هند اجازه میدهد تا زیرساخت و کارایی بندر چابهار را ارتقا دهد و برای صادرکنندگان آسیای میانه مسیر تجاری مستقیمتر و سودآورتری نسبت به مسیرهای چین، روسیه یا «کریدور میانه» فراهم کند. در نتیجه، کالاهایی مانند مواد معدنی، پنبه و محصولات انرژی سریعتر به بازارهای منطقهای و جهانی خواهند رسید.
به نوشته آسیا تایمز، کشورهای آسیای میانه از این تصمیم استقبال میکنند.
الاندار آریپوف، مدیر یک موسسه مطالعاتی در ازبکستان گفت: این معافیت یکی از موانع بزرگ برای دسترسی مطمئن به اقیانوس هند را از بین میبرد و مسیر جدیدی برای صادرات و واردات فراهم میکند. تنوعبخشی به مسیرها، استقلال راهبردی آسیای میانه را تقویت میکند.
کاهش وابستگی کشورهای محصور در خشکی آسیای میانه به مسیرهای تجاری سنتی پاکستان و هند
آسیا تایمز افزود معافیت تحریمهای بندر چابهار توسط آمریکا، وابستگی کشورهای محصور در خشکی آسیای میانه به مسیرهای تجاری سنتی از طریق پاکستان را کاهش داده و مسیرهای جدیدی برای صادرات و واردات به ازبکستان و سایر همسایهها میگشاید. این تنوعبخشی به معنای ایجاد انحصار نیست، بلکه استقلال راهبردی منطقه را تقویت میکند.
این معافیت در زمانی اعلام شده که کشورهای آسیای میانه به دنبال فرصتهای تجاری جدید با شرکای منطقهای در جنوب آسیا هستند.
در شرایطی که تجارت افغانستان و پاکستان با چالش مواجه است، کابل به دنبال مسیرهای جایگزین از طریق ایران و هند است.
سرپرست وزارت خارجه طالبان اخیرا به هند سفر کرد تا همکاری تجاری را تعمیق بخشیده و از ظرفیت بندر چابهار برای کاهش وابستگی به اسلامآباد بهرهبرداری کند.
احیای کریدورهای حملونقل منطقهای
این رسانه افزود این معافیت تحریمی جان تازهای به توسعه کریدورهای مختلف حملونقل بخشیده است. از جمله این مسیرها میتوان به «راه لاجورد» (افغانستان-ترکمنستان-آذربایجان-گرجستان-ترکیه) و کریدور ریلی پنج کشور (چین-افغانستان-تاجیکستان-قرقیزستان-ایران) اشاره کرد.
به نقل از این گزارش، معافیت مذکور همچنین به توافق عشقآباد_ منعقدشده در سال ۲۰۱۶_ شتاب بخشیده است. این پیمان حملونقل چندوجهی بین قزاقستان، ازبکستان، ترکمنستان، ایران، هند، پاکستان و عمان، به رغم چالشهای ژئوپلیتیکی، در حال توسعه اتصالات ترانزیتی است و آسیای میانه را از طریق بندر چابهار به خلیج فارس متصل میکند. سفارت هند در ترکمنستان اخیراً تأکید کرده که تجارت در صدر اولویتهای کشورهای امضاکننده این توافق قرار دارد.
افزایش استقلال اقتصادی و کاهش ریسک
گشوده شدن یک دروازه مستقیم دریایی از طریق چابهار برای کشورهای محصور در خشکی آسیای میانه، نه تنها وابستگی آنها را کاهش میدهد، بلکه فضای مانور استراتژیکشان را بهبود بخشیده، خطرات سیاسی را کم کرده و استقلال اقتصادی را گسترش میدهد.
به نظر میرسد این معافیت، نیروی محرکهای تازه برای توسعه اقتصادی آینده آسیای میانه و یکپارچگی اوراسیا فراهم کرده و خبری امیدبخش برای منطقه محسوب میشود.
