به گزارش ایراف، به نوشتهٔ «دیپلمات» که امروز (پنجشنبه، ۲۹ آبان) منتشر شد، یک هیئت بلندپایهٔ تاجیکستان این هفته برای نخستین بار پس از تسلط طالبان بر افغانستان به کابل سفر کرد و با مقام‌های ارشد طالبان دیدار داشت.
در دیدار روز ۲۶ آبان با امیرخان متقی، سرپرست وزارت خارجه طالبان، هیئت تاجیکستانی تأکید کرد که دوشنبه متعهد به تقویت روابط خود با کابل است.
این سفر تنها چند هفته پس از دیدار والی طالبان در ولایت بلخ ــ که از نزدیکان رهبر طالبان محسوب می‌شود ــ به تاجیکستان انجام شد.
«دیپلمات» می‌نویسد که این رفت‌وآمدها نشان‌دهندهٔ تغییر مهمی در رویکرد تاجیکستان نسبت به طالبان از آگست ۲۰۲۱ به این‌سو است.
در میان همسایگان افغانستان، تاجیکستان تنها کشوری بود که نزدیک به چهار سال از هرگونه تعامل دیپلماتیک با طالبان خودداری کرد.
پس از بازگشت طالبان به قدرت، روابط دو طرف با تنش‌های شدید همراه بود و حتی جنگ لفظی میان آنان شکل گرفت.
نخستین نشانه‌های نرم‌شدن موضع تاجیکستان در قبال طالبان
به گزارش «دیپلمات»، نخستین نشانهٔ نرم‌شدن موقف تاجیکستان واگذاری آرام و بدون سر و صدای کنسولگری افغانستان در خُرُغ به طالبان در مارس ۲۰۲۳ بود.
پس از آن، بازار مشترک مرزی خُرُغ-بدخشان در سپتامبر همان سال به دستور مستقیم رئیس‌جمهور تاجیکستان بازگشایی شد.
مدت کوتاهی بعد، سَیمومین یتیموف، رئیس کمیتهٔ دولتی امنیت ملی تاجیکستان، سفری بدون اعلان به کابل انجام داد و سپس یک دیپلمات طالبان در دوشنبه پذیرفته شد.
تاجیکستان همچنین رویکرد بشردوستانه را مدنظر داشت و سه‌هزار تُن کمک برای مناطق زلزله‌زدهٔ کنر ارسال کرد.
دلایل تغییر رویکرد تاجیکستان در برابر طالبان
«دیپلمات» در ادامه گزارش خود می‌افزاید که تاجیکستان به دلایل متعددی به سمت تعامل دیپلماتیک با طالبان حرکت کرده است:
پذیرش واقعیت‌های میدانی افغانستان
پس از چهار سال مشاهدهٔ اوضاع، دوشنبه ناگزیر شده واقعیت‌های افغانستان را بپذیرد. طالبان قدرت خود را تثبیت کرده‌اند و هیچ نشانه‌ای از توانایی مخالفان برای ایجاد چالش جدی وجود ندارد. ثبات نسبی امنیتی در افغانستان نیز اعتماد تاجیکستان را افزایش داده است؛ بازگشایی بازار مشترک مرزی در خُرُغ-بدخشان نمونه‌ای از این اعتماد است.
همکاری امنیتی علیه داعش شاخهٔ خراسان
افزایش فعالیت این گروه، تاجیکستان و طالبان را در یک جبههٔ مشترک قرار داده است. طالبان در دو سال نخست حکومت‌شان توانستند حضور داعش خراسان را به‌طور قابل‌توجهی سرکوب کنند.
تغییرات ژئوپولیتیکی و نقش روسیه
تاجیکستان که به‌شدت تحت نفوذ روسیه قرار دارد، نمی‌توانست در برابر اجماع نوظهور آسیای مرکزی مقاومت کند. پایگاه نظامی ۲۰۱ روسیه در تاجیکستان ــ بزرگترین پایگاه روسیه در خارج از قلمرو این کشور ــ ستون اصلی جایگاه امنیتی دوشنبه است. زمانی‌که روسیه در جولای ۲۰۲۵ حکومت طالبان را به‌رسمیت شناخت، فضای منطقه‌ای دگرگون شد و تاجیکستان ناچار به بازنگری سیاست خود شد.
ضرورت‌های اقتصادی و ترانزیتی
افغانستان بازار مهمی برای کالاهای تاجیکی و مسیر حیاتی برای اتصال تاجیکستان به آسیای جنوبی و غربی محسوب می‌شود. کابل اکنون بزرگترین واردکنندهٔ برق از تاجیکستان است و ظرفیت بالقوهٔ سودآوری بالایی دارد.
پروژه‌های توسعه‌ای منطقه‌ای
پیشبرد پروژه‌های کلیدی مانند بند برق «رغبُن» نیازمند رضایت رسمی طالبان است. منابع وزارت خارجهٔ افغانستان به «دیپلمات» گفته‌اند که بانک جهانی، تاجیکستان و افغانستان در حال حاضر دربارهٔ این پروژه در حال گفت‌وگوهای مقدماتی‌اند و دریافت تأیید طالبان برای پیشرفت آن ضروری است.
کاهش امکان حمایت از اپوزیسیون افغانستان
دوری اولیهٔ دوشنبه از طالبان تا حدی ریشه در پیوندهای تاریخی این کشور با جامعهٔ تاجیک افغانستان و حمایت دیرینه‌اش از نیروهای ضدطالبان داشت. در دههٔ ۱۹۹۰، تاجیکستان مرکز اصلی لجستیکی ائتلاف شمال در جنگ علیه طالبان بود. اما امروز شرایط منطقه‌ای و محدودیت‌های عملی این نقش را کمرنگ کرده است.
به نوشتهٔ «دیپلمات»، این مجموعه تحولات نشان می‌دهد که تاجیکستان پس از سال‌ها فاصله‌گیری، اکنون به‌طور تدریجی و عمل‌گرایانه در حال بازتنظیم روابط خود با طالبان است؛ تغییری که می‌تواند معادلات سیاسی و اقتصادی آسیای مرکزی را دگرگون کند.
