به گزارش ایراف، به نقل از این گزارش که امروز، یکشنبه ۱۱ آبان منتشر شد، پس از جنگ چهار روزه ماه مه بین پاکستان و هند که با حمله نظامی هند آغاز شد، برخی تحولات مثبت باعث شده پاکستان در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی مطرح شود و ظاهراً هند تضعیف شده است.
اشاره به تمجید دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، از پاکستان و بهبود روابط واشنگتن و اسلام‌آباد، کاهش تعرفه‌های آمریکا بر صادرات پاکستان، مشارکت پاکستان در آنچه ترامپ «طرح صلح خاورمیانه» نامیده و پیمان راهبردی با عربستان سعودی، باعث شده بسیاری از تحلیلگران اعلام کنند که پاکستان اکنون در یک موقعیت ژئوپلیتیکی مطلوب قرار دارد، اما این ارزیابی نیازمند دقت است.
دان می‌نویسد: «کشورها همیشه به محرک‌های خارجی واکنش نشان می‌دهند، اما امنیت ملی — که مفهوم گسترده‌تری دارد — نمی‌تواند تنها بر اساس رخدادهای خوشایند یا کوتاه‌مدت استوار باشد. امنیت ملی مجموعه‌ای از اهداف سیستماتیک است که از طریق ساختار پیچیده‌ای از بازیگران دولتی و غیر دولتی، نهادها و بروکراسی‌ها دنبال می‌شود. بنابراین، برای ارزیابی موفقیت سیاست خارجی، رویکرد تحلیلی-سیستمی ضروری است تا فراتر از طبیعت گذرا و تصادفی موفقیت‌های مقطعی برویم. به عبارت دیگر، موفقیت‌های کوتاه‌مدت شبیه برنده شدن در قرعه‌کشی هستند و مربوط به شانس‌اند، نه استراتژی.»
به زعم نگارنده، با وجود موفقیت‌های دیپلماتیک و نظامی اخیر، پاکستان ظاهراً احیا شده است، اما واقعیت ناپایدار زیر سطح نشان می‌دهد که کشور با همسایگان خصمانه در شرق و غرب مواجه است و بحران‌های داخلی عمیقی دارد که مانع عقب‌نشینی و همزمان توان پیشروی آن را کاهش داده‌اند.
پاکستان در موقعیت مطلوب نیست
نکته اصلی این مقاله این است که پاکستان به هیچ وجه در یک موقعیت مطلوب نیست؛ بلکه ممکن است در وضعیتی بحرانی قرار داشته باشد.
البته گزارش دان تأکید می‌کند که قصد ندارد موفقیت‌های اخیر را نادیده بگیرد؛ فقدان این موفقیت‌ها اوضاع را بدتر می‌کرد.
اما همانطور که یک پرستو تابستان نمی‌آورد، چند تحول مثبت به معنای پایان بحران نیست و ضعف‌های ساختاری کشور را برطرف نمی‌کند. در واقع، پاکستان با یک «جنگ سه‌جانبه» مواجه است و منابع، عمق استراتژیک و راهکار کافی برای حل این بحران‌ها ندارد.
در شرق، دشمن سنتی قرار دارد؛ در غرب، درگیری‌های نهفته به سطح بحرانی رسیده‌اند؛ و در داخل، دولت اکنون با شهروندان درگیر است و در دو منطقه خیبر پختونخوا و بلوچستان، این درگیری‌ها نه تنها خونین شده بلکه با بحران‌های شرق و غرب نیز ارتباط پیدا کرده‌اند.
دان هشدار می‌دهد: «این وضعیت برای هر کشوری غیرقابل تحمل است، حتی برای کشوری بسیار قدرتمند و برخوردار از منابع. هر یک از این سه بحران باید نه تنها بر اساس دینامیک داخلی خود، بلکه با توجه به تعاملات احتمالی بین آنها تحلیل شود، که پیچیدگی حل بحران را دوچندان می‌کند.»
بن‌بست دردناک متقابل
دان در ادامه به مفهوم بن‌بست دردناک متقابل (Mutually Hurting Stalemate – MHS) اشاره می‌کند که توسط ای. ویلیام زارتمن، دانشمند علوم سیاسی آمریکایی، در کتاب خود به نام «Ripe for Resolution» مطرح شده است.
این مفهوم بیان می‌کند که در یک بحران، طرفین درگیر، درگیری احساس می‌کنند که از طریق تشدید تنش یا زور نظامی نمی‌توانند پیروز شوند.
این یک شرط لازم است، اما کافی نیست؛ طرفین همچنین باید درک کنند که ادامه درگیری هزینه‌ای غیرقابل تحمل دارد و بدتر از منافع احتمالی حل بحران است.
برای این منظور، ادراک اهمیت دارد: بن‌بست باید توسط طرفین درگیر احساس شود. حتی اگر تحلیلگران خارجی بن‌بست را مشاهده کنند، اگر طرفین همچنان معتقد به پیروزی باشند، هیچ تاثیری ندارد.
بر اساس مقاله سه عنصر اساسی در این بن‌بست وجود دارد:
۱. درد: هزینه انسانی، اقتصادی، سیاسی و نظامی بالا و در حال افزایش است.
۲. پیش‌بینی غیرقابل تحمل بودن در آینده: طرفین معتقدند در صورت ادامه درگیری اوضاع بدتر خواهد شد.
۳. راه خروج: طرفین باور دارند که راه‌حل مذاکره ممکن است و طرف مقابل نیز درد را احساس کرده و ممکن است آماده گفتگو باشد.
دان می‌نویسد: «اینجاست که میانجی‌ها نقش حیاتی دارند. مفهوم فرصت وسوسه‌کننده متقابل (Mutually Enticing Opportunity – MEO) مکمل MHS است: درد طرفین آنها را به میز مذاکره می‌کشاند، اما دیدگاه مثبت از آینده برای توافق لازم است.»
جنگ هند و پاکستان
این درگیری تاریخی و پیچیده است و به نوعی «بیماری خودایمنی» شده است: دوره‌های آرامش و شعله‌ور شدن متناوب. در حال حاضر، میان دو کشور هیچ بن‌بست دردناک متقابل شکل نگرفته است:
– از نظر نظامی، دو طرف رقیب قدرتمندند و هیچ‌کدام نمی‌تواند دیگری را مجبور به تغییر مسیر کند.
– از نظر سیاسی، ایدئولوژی هندوتوا و قدرت داخلی نارندا مودی باعث شده هند نتواند انعطاف نشان دهد.
نتیجه این که هر دو طرف هنوز فضای کافی برای تقویت توان نظامی و اصلاح استراتژی‌ها دارند.
علاوه بر این، رهبران دو کشور برای اهداف سیاسی به نمایش پیروزی‌ها ادامه می‌دهند، که فضای حرکت به سمت همکاری را کاهش می‌دهد. در نتیجه، ادامه درگیری برای هر دو طرف سودآورتر از صلح است.
بحران پاکستان-افغانستان
به باور نگارنده، افغانستان (طالبان) همچنان به سیاست‌های تجدیدطلبانه خود ادامه می‌دهد و بر سر مرزهای شمال‌غربی پاکستان اصرار دارد.
در گزارش آمده: حملات گروه‌های شبه‌نظامی تحریک طالبان پاکستان (تی‌تی‌پی) و طالبان افغانستان (تی‌تی‌ای) ادامه دارد و مذاکرات در قطر و استانبول نتوانسته به توافقی پایدار منجر شود.
افغانستان به دلیل ساختار حکومتی ضعیف و ایدئولوژی حاکمیت طالبان، قابل بازدارندگی با زور محدود است.
به باور نگارنده، طالبان افغانستان می‌خواهد مناطق قبایلی پاکستان را تحت کنترل تی‌تی‌پی درآورد و گروه‌های شبه‌نظامی خواستار بازگشت به مناطق خود با سلاح و آزادی زندانیان هستند.
این وضعیت، در کنار همکاری‌های هند، راه حل فوری برای پاکستان را دشوار می‌کند.
بحران داخلی
جبهه داخلی پاکستان به نقل از مقاله دان شامل دو بخش است: شکنندگی ساختاری و خشونت در بلوچستان و خیبر پختونخوا.
– شکنندگی ساختاری: شاخص‌های توسعه انسانی پایین، بی‌ثباتی سیاسی، مشکلات اقتصادی، ضعف نهادها و بی‌توجهی به حقوق شهروندان.
– خشونت و جدایی‌طلبی: گروه‌های بلوچ و شبه‌نظامی در بلوچستان و خیبرپختونخوا با حمایت خارجی و هند فعالیت می‌کنند و دولت قادر به مدیریت یک‌جانبه آنها نیست.
دان می‌نویسد: «سیستم سیاسی پاکستان شکل دموکراتیک دارد اما از لحاظ عملکردی ضعف‌های جدی دارد؛ قانون اساسی بارها تغییر یافته و دولت نمی‌تواند آن را به‌طور کامل اجرا کند.»
در این نهایت این روزنامه به این نتیجه رسیده که پاکستان در حال حاضر در هر سه جبهه — شرق، غرب و داخل — در یک تعادل نش (Nash Equilibrium) گرفتار است: هیچ طرفی انگیزه‌ای برای تغییر استراتژی خود ندارد و ادامه وضعیت موجود باعث تشدید بحران‌ها می‌شود.
دان هشدار می‌دهد: «وضعیت فعلی پاکستان شبیه دوران مدیوال و الیزابتی است: مبارزه با دشمنان خارجی، فعالیتی شریف و مخالفت داخلی، سمی و ویرانگر تلقی می‌شد. دولت نمی‌تواند حداقل یکی از جبهه‌ها — جبهه داخلی — را مدیریت کند و ادامه وضعیت، چرخه‌ای معیوب و تشدیدکننده بحران ایجاد کرده است.»
تلویزیون اینترنتی ایراف آغاز به کار کرد
آخرین اخبار افغانستان را در ایراف بخوانید:
چابهار، مسیر راهبردی هند برای اتصال به افغانستان و اوراسیا
قیمت افغانی به تومان و دلار امروز یکشنبه (۱۱ آبان‌ماه ۱۴۰۴)
