به گزارش ایراف، تهران و کابل اخیرا شاهد سفر مقاماتی از وزارتخانه‌های امور خارجه و کشور ایران و افغانستان بودند. کاظم غریب‌آبادی، معاون حقوقی و بین‌الملل وزارت امور خارجه ایران، با هدف گفت‌وگو درباره همکاری‌های مرزی، آبی و قضایی به افغانستان سفر کرد. در مقابل، محمد ابراهیم صدر، معاون ارشد امور امنیتی وزارت کشور طالبان نیز برای حضور در نشست وزیران کشورهای سازمان همکاری‌های اقتصادی (اکو) به تهران آمد. این سفرها در حالی صورت می‌گیرد که منطقه در شرایط پرتنش قرار دارد.
ایران، افغانستان و آزمون مقابله با دور تازه رقابت‌ها
طالبان اگرچه در استانبول برای رسیدن به آتش‌بس با پاکستان بر سر یک میز نشسته‌اند، اما سایه جنگ بر روابط دو همسایه سنگینی می‌کند. تردیدها درباره اجماع بر سر آتش‌بس در حالی بالاست که در صورت وقوع یک درگیری تمام‌عیار، ناظران از گسترش دامنه جنگ و تبدیل شدن افغانستان به صحنه جنگ نیابتی دیگر هشدار داده‌اند.
این رویدادها در حالی ناظران را نگران کرده که در صورت وقوع جنگ، پای کشورهایی دیگر چون ایالات متحده نیز باز خواهد شد. به‌طوری‌که پاکستان چند ماه پیش، پیمان امنیتی با ایالات متحده و شریک بزرگ این کشور در منطقه، یعنی عربستان، امضا کرد.
از سوی دیگر، آمریکا از زمان بازگشت دونالد ترامپ به قدرت، فشارهای خود بر طالبان را برای واگذاری پایگاه بگرام افزایش داده است. سفرهای گاه‌وبی‌گاه، رسمی و غیررسمی زلمی خلیلزاد به کابل و حتی حضور او در توافق‌های تجاری و اقتصادی طالبان نشان می‌دهد که آمریکا به دنبال بازگشت به افغانستان است.
این در حالی است که علاوه بر تشدید تنش میان طالبان و پاکستان، شرق آسیا نیز در پی ترسیم نقشه‌ای تازه از تقسیم قدرت است. چین که رویای تغییر نظم جهانی را در سر می‌پروراند، خواب را از چشم آمریکا گرفته است. به‌طوری‌که رئیس‌جمهوری آمریکا بارها اعتراف کرده است که علاقه‌اش به بگرام به دلیل نزدیکی این پایگاه نظامی به چین است؛ امری که موجب شده ایالات متحده سریع‌تر به دنبال بسته شدن پرونده خاورمیانه باشد تا تمرکز کامل خود را به شرق آسیا معطوف کند.
از سوی دیگر، روابط هند و طالبان در حالی پررنگ‌تر می‌شود که دهلی‌نو و واشنگتن دچار اصطکاک در روابط شده‌اند. به‌عبارت دقیق‌تر، چشم‌انداز استراتژیک افغانستان پس از چهار سال گذشته، در میانه تشدید اختلافات، تجدیدنظرهای ژئوپلتیکی و درگیری‌های منطقه‌ای، در حال تغییر اساسی است.
ایران اکنون در چنین شرایطی که افغانستان دوباره به کانون توجهات و مرکز ثقل جریان‌های رقیب تبدیل شده، در برابر آزمونی تازه قرار گرفته است که نوع پاسخ به آن، تأثیر مستقیم بر چشم‌انداز روابط خواهد داشت.
چالش‌های تهران در مسیر تعامل با کابل
اما این مسیر برای تهران خالی از چالش نیست. جمهوری اسلامی ایران باید خود را برای حضور در افغانستانی آماده کند که حالا هریک از کشورها عبور از آن را برای رسیدن به منافع خود ضروری می‌دانند.
این در حالی است که پس از جریان‌های اخیر، اخراج مهاجران افغانستانی از ایران، انتقادهای جدی مطرح شده است. افزایش موج اخراج مهاجران از ایران، ضمن آن‌که انتقادات داخلی را در پی داشته، ضرورت اتخاذ سازوکاری مناسب را ضروری کرده است.
از سوی دیگر، در حالی ایران، برنامه بازگشت مهاجران را به‌طور جدی در پیش گرفته که این وضعیت، بحران انسانی در افغانستان را تشدید کرده است. افغانستان که خود با بحران‌های انسانی چندوجهی مواجه بود، با شوک بازگشت مهاجران در شرایطی روبه‌رو شد که آمادگی لازم را نداشت. این اخراج، مسیر کلی روابط را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. هرچند طالبان از زمان بازگشت، همواره از شهروندان افغانستانی در ایران و پاکستان خواسته‌اند به کشور بازگردند، اما مقامات کابل تأکید می‌کنند که این بازگشت باید تدریجی و تحت شرایط کنترل‌شده باشد.
چشم‌انداز روابط ایران و طالبان
بنابراین، هیأت‌های ایرانی و طالبان در حالی در پایتخت‌های دو کشور حضور دارند که شرایط افغانستان این روزها متفاوت‌تر شده است. سایه جنگ بر سر افغانستان، توجه قدرت‌های جهانی را به‌عنوان چهارراه اتصال منافع ژئوپلتیکی آینده، به این کشور جلب کرده و آن را در پیوند با ثبات منطقه حائز اهمیت ساخته است.
در چنین شرایطی، تهران که در چهار سال گذشته بیشتر تلاش کرده به‌جای شناسایی رسمی، از طریق تعاملات محتاطانه و بدون در نظر گرفتن نقش ایدئولوژی با طالبان ارتباط برقرار کند، اکنون باید تصمیم بگیرد که در شرایط کنونی چه رویکردی اتخاذ کند.
تهران در این مدت با اولویت دادن به امنیت ملی، در محیطی به‌شدت بی‌ثبات و چندقطبی، به تعامل با طالبان ادامه داده است. اما پرسش این است که چشم‌انداز این روابط در شرایط کنونی چگونه خواهد بود؟
تلویزیون اینترنتی ایراف آغاز به کار کرد
آخرین اخبار افغانستان را در ایراف بخوانید:
سامان‌دهی کارگران مهاجر؛ به کمک فناوری با مسئولیت کارفرما
سفر یوسف وفا به تاجیکستان؛ معادلات امنیتی شمال و سرنوشت جبهه مقاومت
