به گزارش ایراف، به‌موازات انعقاد توافقنامه آتش‌بس میان کابل و اسلام‌آباد در دوحه، بحث درباره خط دیورند بالا گرفت. ماجرا از آن‌جا آغاز شد که وزارت خارجه قطر با انتشار بیانیه‌ای از خط دیورند به‌عنوان «مرز» میان دو طرف یاد کرد؛ اقدامی که موجی از واکنش‌ها را برانگیخت.
شماری از تحلیل‌گران و ناظران سیاسی اذعان داشتند که استفاده از واژه «مرز» یا «سرحد» در توافقنامه می‌تواند به‌صورت ناخواسته به معنای پذیرش سیاسی خط دیورند از سوی طالبان تعبیر شود. به باور آنان، چنین واژگانی در متون رسمی، به‌ویژه در سطح بین‌المللی، ممکن است زمینه‌ساز تغییرات ژئوپلیتیکی شود؛ حتی اگر طرف مذاکره‌کننده از پیامدهای آن آگاه نباشد.
اشاره به خط دیورند به‌عنوان «مرز» در بیانیه اولیه منتشرشده از سوی دولت قطر، از نگاه برخی ناظران، نشانه‌ای از هماهنگی واژگانی میان میزبان و یکی از طرف‌های مذاکره تلقی شد.
در واکنش به این انتقادها، ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی حکومت طالبان، با انتشار پیامی رسمی، برداشت‌های مطرح‌شده را نادرست خواند و تأکید کرد که توافقنامه اخیر به‌منزله بیانیه مشترک میان دو طرف نیست، بلکه بازتاب‌دهنده موضع اصولی طالبان در قبال امنیت منطقه‌ای است.
همچنین ملا یعقوب مجاهد، سرپرست وزارت دفاع طالبان، اعلام کرد که در جریان مذاکرات دوحه هیچ بحثی در مورد خط دیورند صورت نگرفته است. او در یک کنفرانس مطبوعاتی آنلاین از دوحه تأکید کرد که در هیچ بخشی از توافقنامه دوحه درباره خط دیورند گفت‌وگویی انجام نشده است. این وزارتخانه بعدتر واژه «مرز» را از بیانیه خود حذف کرد؛ اقدامی که خود، بحث‌ها را تداوم بخشید.
سمیع یوسف‌زی، خبرنگار باسابقه افغان، در واکنش به این اتفاق نوشت: «طالبان برای نخستین‌بار کشورهای خارجی را وادار کردند که هنگام مذاکره درباره مسائل میان افغانستان و پاکستان به موضوع خط دیورند توجه کنند.» او همچنین نوشت که اصلاح متن بیانیه توسط قطر کار آسانی نبوده است. جالب آن‌که پاکستان، با وجود دریافت کمک‌های گسترده از قطر، در جریان این اصلاح متن، تنها «گوش‌هایش را تیز کرد» اما تاکنون واکنش خاصی نشان نداده است.
دیورند و بحران لاینحل
خط دیورند یکی از موضوعات حیثیتی برای افغانستان، به‌ویژه حکومت‌های آن، از زمان ترسیم این خط بوده است؛ مسأله‌ای که به همان اندازه تنش‌زا و بحران‌آفرین بوده است. افغانستان هیچ‌گاه دیورند را به‌عنوان مرز رسمی با پاکستان به رسمیت نشناخته است. این عدم شناسایی سبب شده که بحران در روابط میان دو همسایه همواره استمرار یابد.
به بیان دیگر، ناظران ریشه اصلی اختلافات مداوم افغانستان و پاکستان را مسأله دیورند می‌دانند. این خط که عامل کلیدی در روابط دو کشور بوده، همواره این رابطه را به سوی خصومت سوق داده است.
این در حالی است که اسلام‌آباد تصور می‌کرد حاکمیت مجدد طالبان بر افغانستان، پرونده باز دیورند را به نفع خود مختومه اعلام خواهد کرد. بسیاری از ناظران بر این باورند که اختلافات ریشه‌دار دو کشور بر سر دیورند، مانع اصلی صلح پایدار در منطقه است؛ موضوعی که حل آن می‌تواند به ثبات و امنیت منطقه‌ای بینجامد.
با این حال، همان‌طور که ملا یعقوب مجاهد گفته است، در جریان مذاکرات اخیر، مسأله دیورند اساساً مطرح نشده است. حکومت‌های مختلف افغانستان، از جمله طالبان، این موضوع را یک مسأله ملی و خط قرمز می‌دانند. اما پرسش اینجاست که در صورت حل‌نشدن این مسأله، چگونه می‌توان آتش جنگ کابل و اسلام‌آباد را با آتش‌بسی فرو نشاند که تضمین‌کننده صلح پایدار در منطقه باشد؟
صلح آینده در گرو جنگ گذشته؟
افغانستان دهه‌هاست از عواقب جنگ‌هایی که خود آغازگر آن نبوده و از مرزهایی که خود ترسیم نکرده، رنج می‌برد. تنش بر سر دیورند، میراث استعمار بریتانیا، تا زمانی که حل نشود، روابط دو کشور را مسموم کرده و بر آتش بی‌ثباتی خواهد دمید. پذیرش این خط از سوی یک طرف و انکار آن از جانب دیگر، نمی‌تواند رویای دیرینه صلح منطقه‌ای و روابطی مبتنی بر آرامش را محقق کند.
تاریخ روابط افغانستان و پاکستان نشان داده است که هرگاه تنش میان دو کشور افزایش یافته، به خط دیورند ختم شده و حتی خود، منشأ درگیری بوده است.
تأکید طالبان بر عدم طرح موضوع دیورند در مذاکرات اخیر و ارجاع آن به مسأله‌ای میان دو ملت از یک سو، و سکوت پاکستان در قبال حذف واژه «مرز» از بیانیه وزارت خارجه قطر از سوی دیگر، نشان می‌دهد که این مسأله همچنان به‌عنوان یک دینامیک فعال در روابط دو کشور باقی خواهد ماند. در چهار سال گذشته نیز این مرز، کانون تحولات و محور خشم متقابل دو طرف بوده است. خشم افکار عمومی در افغانستان و انتقاد از استفاده از واژه «مرز»، اکنون طالبان را بیش از هر زمان دیگری نسبت به این موضوع محتاط کرده است.
در نتیجه، توافق پیش‌رو در شرایطی که حساسیت‌ها پیرامون دیورند بار دیگر اوج گرفته، می‌تواند به تداوم خصومت و خشونت در آینده بینجامد. خط دیورند، به‌عنوان نقطه کور روابط دو کشور، در شرایطی که درگیری در این منطقه به امری عادی بدل شده، اگر در روند مذاکرات نادیده گرفته شود، مسیر روابط دو طرف را مبهم، شکننده و پرچالش خواهد کرد و چشم‌انداز صلح پایدار را به خطر خواهد انداخت.
تلویزیون اینترنتی ایراف آغاز به کار کرد
آخرین اخبار افغانستان را در ایراف بخوانید:
رئیس جمهور صلح یا رئیس جمهور جنگ؟
