به گزارش ایراف، در بیست‌ویکمین نشست تخصصی «وضعیت‌شناسی مهاجرین افغانستانی در ایران» که عصر چهارشنبه، ۲۳ مهر ۱۴۰۴، در خانه اندیشه‌ورزان علوم انسانی در تهران برگزار شد، پژوهشگران از انتشار بیش از ۳۰۰ هزار محتوای مهاجرستیز در مدت ۱۲ روز در فضای مجازی خبر دادند.
آماری که به گفته کارشناسان، نشان‌دهنده وسعت «پروژه‌ای مهندسی‌شده» برای تشدید مهاجرهراسی در جامعه ایران است.
این نشست به همت انجمن راحل و با حضور محمدجواد قاسمیان، پژوهشگر گروه اجتماعی پژوهشکده مطالعات حکمرانی فرهنگی – اجتماعی و محمد لسانی، کارشناس و مدرس رسانه، با محوریت «جنگ ۱۲روزه و مهندسی رسانه‌ای مهاجرهراسی» برگزار شد.
پرسش‌های امنیتی و بازیگران رسانه‌ای
در آغاز این نشست، رضا عطایی، دبیر کارگروه اجتماعی – سیاسی انجمن راحل، با اشاره به اظهارات اخیر مقامات امنیتی ایران گفت: پورجمشیدیان، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران و سالار ولایتمدار، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی ایران، تأکید کرده‌اند که در پرونده‌های مرتبط با جنگ ۱۲ روزه هیچ‌یک از مهاجرین افغانستانی به‌عنوان جاسوس یا نفوذی دستگیر نشده‌اند. سؤال اینجاست که چرا در جنگ ۱۲ روزه، موجی از اتهامات و محتوای ضدمهاجر در شبکه‌های اجتماعی به‌صورت گسترده منتشر شد؟ چه کسانی و با چه هدفی پشت این جریان قرار داشتند؟
محمدجواد قاسمیان با ارائه داده‌های یک پژوهش مبتنی بر «بیگ دیتا» که در بازه زمانی ۲۳ خرداد تا ۴ تیر انجام شده، گفت: در طول ۱۲ روز حدود ۳۰۰ هزار محتوای مرتبط با مهاجرین افغانستانی در فضای مجازی منتشر شده که بیش از ۱۳۰ میلیون بازدید داشته است. این حجم از تولید محتوا نشان می‌دهد که ما با یک روند خودجوش مواجه نیستیم، بلکه با پروژه‌ای هدفمند و سازمان‌یافته روبه‌رو هستیم.
وی با اشاره به پراکندگی محتوای تولیدشده در پلتفرم‌های مختلف افزود: ۳۸ درصد از این محتواها در تلگرام، ۳۷ درصد در ایتا، ۱۳ درصد در اینستاگرام، ۶ درصد در روبیکا و ۴ درصد در توییتر منتشر شده‌اند. به‌عبارت دیگر، بیش از سه‌چهارم این موج رسانه‌ای در بستر پیام‌رسان‌های داخلی و خارجی شکل گرفته است.
سه جریان اصلی در افکار عمومی ایران
قاسمیان در تحلیل گفتمان‌های شکل‌گرفته پیرامون مهاجرین، تولیدکنندگان محتوا را در سه جریان اصلی تقسیم‌بندی کرد:
یک: جریان ملی‌گرا و امنیت‌محور: این گروه که طیفی از سلطنت‌طلبان، برخی اصلاح‌طلبان و اصولگرایان را در بر می‌گرفت، بر دوگانه «امنیت ملی – فروپاشی اقتصادی» تأکید داشت و خواستار اخراج فوری مهاجران و بستن مرزها بود. هشتگ شاخص این جریان #اخراج_افغانی_مطالبه_ملی بود و چهره‌هایی مانند هادی کسایی‌زاده نقش فعال در ترویج آن داشتند.
دو: جریان انسان‌محور و حقوق‌بشری: این جریان متشکل از کنشگران مدنی، برخی هنرمندان و رسانه‌های خارج از کشور بود که با شعار «نه به اخراج اجباری»، ایران را به نژادپرستی متهم می‌کردند. در این جریان، چهره‌هایی چون نوید محمدزاده در موضع‌گیری‌های رسانه‌ای دیده شدند.
سه: جریان میانه‌رو و عمل‌گرا: شامل کنشگران اصولگرای آرمان‌گرا و تحلیل‌گران مستقل که بر تفکیک مهاجر قانونی از غیرقانونی و ساماندهی به‌جای اخراج تأکید داشتند. این جریان، اخراج گسترده را «مطالبه عبری» و نتیجه «نفوذ رسانه‌ای دشمن» می‌دانست و بر امت‌گرایی و انسجام اسلامی پافشاری می‌کرد.
قاسمیان در پایان هشدار داد: این سه گفتمان متعارض، در کنار یکدیگر، دو قطبی خطرناکی در جامعه ایجاد کردند که در تضاد با گفتمان انسجام اجتماعی مورد تأکید رهبر انقلاب است. متأسفانه در این دوره شاهد بروز احساسات نژادپرستانه در فضای عمومی بودیم؛ امری که با پیشینه فرهنگی و تمدنی ایران در تضاد است.
این در حالی است که رهبر معظم انقلاب اسلامی، پیش از این در رابطه با مهاجرین افغانستانی نه‌تنها بر رعایت حقوق اسلامی و انسانی، بلکه امر بر تکریم مهاجرین داشتند.
