به گزارش ایراف، به نظر میرسد آتش زیر خاکستر روابط اسلامآباد و طالبان این روزها در حال تبدیل شدن به شعلههای سرکشی است که لفاظیهای سیاسی و تنشهای نظامی بر آن میدمند؛ تا جایی که حالا این دو کشور بیش از هر زمان دیگری در آستانه یک جنگ تمامعیار قرار گرفتهاند. لبریز شدن صبر پاکستان از متحد روزهای گذشتهاش، دیگر نه در چهره فشارهای سیاسی، بلکه حالا در لولههای تفنگ نمایان شده است. پاکستان گویا خویشتنداری را کنار گذاشته و چشم بر همه خاطراتی که با این شریک افغان، از دارالعلومهای دینی در کویته و پیشاور تا نوشیدن «قهوهی پیروزی» در هتل کابل سرینا در روزهای نخست بازگشت طالبان داشته، بسته است.
خشم اسلامآباد از سرکشی طالبان افغان، چهرهای دیگر به خود گرفته است. در پی تشدید تنشهای نظامی و سیاسی اخیر، این کشور هر آنچه در دل داشت را در بیانیهای شدیداللحن بر زبان آورد. پاکستان که نقش محوری در پیروزی طالبان و به کرسی نشاندن آنها داشت، حالا مشروعیت حکومت این گروه در افغانستان را زیر سؤال برده و برای نخستین بار از آنها به عنوان «رژیم» یاد کرده است.
این در حالی است که در روزهای نخست پیروزی این گروه بر افغانستان، دیپلماتهای پاکستانی به تریبون طالبان برای به رسمیت شناختن آنها در مجامع بینالمللی تبدیل شده بودند. مقامات پاکستانی راهحل ثبات در افغانستان را در گرو تعامل با طالبان به جهان عرضه میکردند؛ اما حالا آن حکومتِ مقبولِ پاکستانی به «رژیمی» تبدیل شده است که از دید اسلامآباد نهتنها حکومت واقعی نیست، بلکه مردم افغانستان را نیز به اسارت گرفته است.
در بیانیه پاکستان، چهار بار از واژه «رژیم» برای حکومت طالبان استفاده شده است. این بدان معناست که برای اسلامآباد، دیگر حکومت کابل قانونی نیست. از سوی دیگر، استفاده از واژه «رژیم» میتواند به معنای ضربه زدن به روایت طالبان برای کسب مشروعیت بینالمللی، چراغ سبز نشان دادن به مخالفان طالبان و ایجاد مانع در مسیر آنها باشد.
استفاده از واژه «رژیم» در یک بیانیه رسمی، به معنای عدم پذیرش حکومت مرکزی کشور مقابل است. از همین رو، اسلامآباد با استفادهی مکرر از این واژه، به طالبان این پیام را فرستاد که دیگر آنها را نه به عنوان حکومت، بلکه به عنوان «رژیمی» فاقد مشروعیت میبیند. این در حالی است که واژه «رژیم» در ادبیات سیاسی زمانی به کار میرود که ماهیت آن حکومت پذیرفتهشده نیست و بار معنایی تحقیرآمیزی دارد. این واژه معمولاً برای سیستمهای حکومتی به کار میرود که با روشهای دیکتاتوری، بدون توجه به مؤلفههایی چون دموکراسی و مردمسالاری، و عمدتاً با خشونت و سرکوب حکومت میکنند. کاربرد این واژه در بیانیه وزارت خارجه پاکستان میتواند حامل این پیام نیز باشد که حکومت طالبان نهتنها مشروعیت ندارد، بلکه با زور حکمروایی میکند.
در بخش دیگری از این بیانیه، پاکستان برای مردم افغانستان آرزوی آزادی کرده و ابراز امیدواری نموده است که افغانستان توسط حکومتی واقعاً نماینده اداره شود. آرزوی آزادی مردم افغانستان از سوی نزدیکترین متحد روزهای دور طالبان، به معنای سقوط جایگاه طالبان در سیاست ژنرالهای راولپندی در قامت یک متحد است. پاکستان با انتشار این بیانیه، خبر از تغییر سیاست نسبت به طالبان داد. زیر سؤال بردن حکومت طالبان، متهم کردن آنها به اسارت گرفتن مردم و نداشتن مقبولیت و مشروعیت مردمی، پاکستان را بهطور رسمی در ردیف کشورهای مخالف طالبان قرار داد.
از سوی دیگر، امیدواری اسلامآباد برای آزادی مردم و ایجاد حکومتی مبتنی بر نمایندگی واقعی، بهطور تلویحی به معنای حمایت از تغییر نظام و سقوط حکومت در کابل و اعلام آمادگی برای حمایت از مخالفان طالبان است. همچنین میتوان از این عبارات چنین برداشت کرد که اسلامآباد در صورت سقوط طالبان، در طرف مقابل خواهد ایستاد و طالبان دیگر حمایت نظامی راولپندی را ندارد.
اما آیا سیاست اصولی پاکستان نسبت به افغانستان تغییر کرده است؟
بیانیه پاکستان نشان داد که افغانستان، اگرچه در اولویتبندی سیاست اسلامآباد سقوط نکرده، اما طالبان دیگر شریک استراتژیک نیست. فرزند ناخلف اسلامآباد حالا دیگر از چشم والدین افتاده و اسلامآباد منتظر سقوط حکومت کنونی کابل است. به عبارت دیگر، برای اسلامآباد، افغانستان هنوز مهم و غیرقابل جایگزین است؛ اما طالبان مهره سوختهای است که آیاسآی را احتمالاً وادار به بررسی دوباره گزینههای روی میز خود کرده است؛ گزینههایی که احتمالاً تغییر نظام در افغانستان یکی از آنها باشد.