به گزارش ایراف؛ بازدید اخیر سرپرست وزارت خارجه طالبان از هند واعلام بازگشایی سفارت این کشور در کابل، نه تنها نمادی از عادی‌سازی دیپلماتیک است، بلکه دیپلماسی اقتصادی را به ابزاری برای کاهش وابستگی به اسلام‌آباد تبدیل می کند و تعادل تجاری منطقه‌ای پاکستان را به چالش می کشد.
دیپلماسی اقتصادی، از انزوا به تعامل استراتژیک
حاکمیت طالبان بر افغانستان از اوت ۲۰۲۱، هند را با چالش‌های ژئوپلیتیکی روبرو کرد؛ دهلی‌نو که قبلا بیش از ۳ میلیارد دلار در پروژه‌های زیرساختی، بهداشتی و آموزشی افغانستان سرمایه‌گذاری کرده بود، سفارت خود را در کابل تعطیل کرد.
با این حال، از سال ۲۰۲۳، هند رویکردی عمل‌گرایانه اتخاذ کرده و ویزاهای دیپلماتیک برای مقامات طالبان صادر کرده است، کنسولگری‌هایی در بمبئی و حیدرآباد راه‌اندازی کرده و حتی اجازه انتصاب سفیر طالبان در دهلی را داده است.
اوج این چرخش، بازدید هشت‌روزه امیرخان متقی، سرپرست وزارت خارجه طالبان، از هند در روزهای اخیر بود که با دیدار جایشانکار، همتای هندی‌اش، همراه گردید. در این دیدارها، تمرکز بر ارتقای روابط تجاری و اقتصادی قرار گرفت، متقی هند را دوست نزدیک خواند و دعوت‌نامه‌ای رسمی برای شرکت‌های هندی جهت سرمایه‌گذاری در معادن افغانستان صادر کرد.
هند نیز اعلام کرد که سفارت خود را پس از چهار سال تعطیلی، مجددا در کابل بازگشایی می‌کند، جایشانکار این اقدام را گامی به سوی توسعه ملی افغانستان و ثبات منطقه‌ای توصیف کرد. این تعاملات، فراتر از دیپلماسی است و بر ضدتروریسم تأکید دارد.
متقی به هند اطمینان داد که خاک افغانستان برای فعالیت‌های تروریستی علیه این کشور، از جمله توسط گروه‌هایی مانند داعش خراسان یا القاعده، استفاده نخواهد شد.
این تعهد، نگرانی‌های امنیتی هند را که طالبان را پیشتر واسطه پاکستان می‌دانست، کاهش می دهد و راه را برای همکاری‌های اقتصادی هموارمی کند.
رشد هند در برابر افول پاکستان
آمارهای رسمی نشان‌دهنده چرخش اقتصادی است.
در سال ۲۰۲۳، حجم تجارت افغانستان و هند به ۷۷۹ میلیون دلار رسید که ۵۷۹ میلیون دلار آن صادرات افغانستان (عمدتا مواد غذایی و خشکبار) و ۲۰۰ میلیون دلار واردات (کالاهای صنعتی و دارویی) بود. این روند در سال ۲۰۲۴ سرعت گرفت، سهم هند از صادرات افغانستان به ۳۴ درصد افزایش یافت.
در حالی که صادرات کل افغانستان ۱.۷۹ میلیارد دلار (کاهش جزئی از ۱.۸۱ میلیارد دلار در ۲۰۲۳) عمدتا به دلیل افت ۶۴ درصدی صادرات زغال‌سنگ به پاکستان بود.
در ژوئیه ۲۰۲۵، صادرات افغانستان به هند ۲۵.۲ میلیون دلار و واردات ۲۳.۳ میلیون دلار رسید که تعادل تجاری مثبت ۱.۸۵ میلیون دلاری برای کابل ایجاد کرد . کاهش ۱۷.۲ درصدی نسبت به ژوئیه ۲۰۲۴، اما همچنان رو به رشد در مقایسه با سال‌های قبل، واردات هند از افغانستان نیز در ۲۰۲۴ به ۶۶۴.۸۹ میلیون دلار رسید.
از آن طرف، تجارت افغانستان و پاکستان در نیمه اول ۲۰۲۵ به ۱.۱۰۸ میلیارد دلار رسید که کاهش جزئی ۰.۸ درصدی نسبت به ۱.۱۱۷ میلیارد دلار در نیمه اول ۲۰۲۴ را نشان می‌دهد.
سهم پاکستان از صادرات افغانستان از ۵۴ درصد در ۲۰۲۳ به ۴۵ درصد در ۲۰۲۴ افت کرد، در حالی که واردات کل افغانستان ۱۱.۱۶ میلیارد دلار (افزایش ۳۷ درصدی) بود و کسری تجاری به ۹.۴ میلیارد دلار (۴۵.۴ درصد تولید ناخالص داخلی) رسید.
صادرات عمده به پاکستان شامل زغال‌سنگ، پنبه و سبزیجات است، اما تعرفه‌های بالاتر و بستن مرزها (مانند تنش‌های اخیر هند-پاکستان) تجارت را با چالش هایی مواجه کرده است.
تهدید برای نفوذ و تعادل تجاری پاکستان
این چرخش، اسلام‌آباد را در موقعیتی آسیب‌پذیر قرار داده است.
پاکستان که همیشه طالبان را حمایت می‌کرد، اکنون روابطی پرتنش دارد؛ اتهامات متقابل مبنی بر استفاده از خاک یکدیگر برای تروریسم (مانند حملات تحریک طالبان پاکستان از افغانستان) و بستن مرزها، تجارت را ۱۰ درصدی در دسامبر ۲۰۲۴ کاهش داد.
ترانزیت تجاری پاکستان، آسیای مرکزی، افغانستان در سال مالی ۲۰۲۵ به ۴۱۰ میلیون دلار رسید، اما وابستگی افغانستان به بنادر کراچی و گوادر در حال کاهش است، زیرا طالبان از طریق بندر چابهار (با سرمایه‌گذاری ۸۵ میلیون دلاری هند) روی آورده تا مسیرهای جایگزین ایجاد کند.
این تحول، نفوذ استراتژیک پاکستان را تضعیف می‌کند، هند با افزایش سهم صادراتی به ۳۴ درصد، نه تنها بازارهای افغانستان را تصاحب می‌کند، بلکه مقامات پاکستانی، از جمله وزیر دفاع، اخیرا افغانستان را دشمن خوانده‌اند که این مسئله ، دیپلماسی اقتصادی طالبان با هند را به ابزاری برای تعادل‌بخشی تبدیل کرده است.
چرخش طالبان به سوی هند، فراتر از یک تاکتیک دیپلماتیک، بازتابی از نیازهای اقتصادی کابل برای تنوع‌بخشی است.
با کسری تجاری رو به رشد و انزوای بین‌المللی، تعامل با دهلی‌نو که تعهد به ضدتروریسم و سرمایه‌گذاری را تضمین می‌کند راهی برای ثبات است.
اما این موضوع، پاکستان را با تهدیدی دوگانه مانند از دست دادن بازارهای صادراتی و کاهش نفوذ ژئوپلیتیکی روبرو می‌سازد و برای حفظ تعادل، اسلام‌آباد باید تعرفه‌ها را کاهش دهد و مرزها را باز نگه دارد، در غیر این صورت، هند برنده اصلی رقابت منطقه‌ای خواهد بود.تعادل منطقه‌ای را به نفع خود تغییر می‌دهد.
در حالی که روابط افغانستان تحت حاکمیت طالبان با پاکستان به دلیل تنش‌های امنیتی و تعرفه‌های تجاری وخیم است، طالبان با چرخشی جسورانه به سوی دهلی‌نو گام برداشته است.
تلویزیون اینترنتی ایراف آغاز به کار کرد
آخرین اخبار افغانستان را در ایراف بخوانید:
چرا پاکستان به افغانستان حمله کرد؟
طالبان و پاکستان؛ از شراکت استراتژیک تا رویارویی احتمالی
