به گزارش ایراف، دیلنوزا عبیدالله‌اوا، پژوهشگر مسائل آسیای مرکزی، در مقاله‌ای برای استراتژیست، تارنمای تحلیلی مؤسسه سیاست‌گذاری استراتژیک استرالیا، به این موضوع مهم پرداخته است.
تهدیدی برای امنیت غذایی و ثبات منطقه
کانال قوش‌تپه که پس از تکمیل، ممکن است تا ۳۰ درصد از جریان رودخانه آمودریا را منحرف کند، مستقیماً امنیت غذایی ازبکستان و ترکمنستان را تهدید می‌کند. ازبکستان با جمعیتی بیش از ۳۹ میلیون نفر، به شدت به این رودخانه برای آبیاری و تأمین آب آشامیدنی وابسته است.
عبیدالله‌اوا در استراتژیست هشدار می‌دهد که نارضایتی عمومی از رویکرد دیپلماسی خاموش دولت ازبکستان در برابر طالبان رو به افزایش است.
فقدان چارچوب حقوقی و بی‌اعتمادی منطقه‌ای
یکی از محورهای کلیدی مقاله، خلأ حقوقی میان افغانستان و همسایگانش است. طالبان به عنوان دولت رسمی شناخته نمی‌شود و عضو هیچ‌یک از معاهدات بین‌المللی آب نیست. عبیدالله‌اوا تأکید می‌کند که این وضعیت، مدیریت مشترک منابع را دشوارتر کرده و بی‌اعتمادی را در روابط منطقه‌ای افزایش داده است.
کشورهای آسیای مرکزی همچنان به توافق‌نامه آلماتی ۱۹۹۲ تکیه دارند، اما طالبان خارج از این چارچوب قرار دارند.
تغییرات اقلیمی و تشدید بحران
در بخش دیگری از مقاله استراتژیست آمده است که تغییرات اقلیمی، با موج‌های گرمای بی‌سابقه و ذوب سریع یخچال‌های طبیعی، فشار بر منابع آبی را تشدید کرده است.
این عوامل باعث شده‌اند که هر قطره از آمودریا، ارزشمندتر و مورد مناقشه‌تر از گذشته باشد. عبیدالله‌اوا یادآور می‌شود که آسیای مرکزی هنوز با پیامدهای فاجعه‌بار خشک شدن دریای آرال در دهه‌های گذشته دست‌وپنجه نرم می‌کند.
نگرانی‌های فراتر از آب؛ تهدید ایدئولوژیک
عبیدالله‌اوا در مقاله خود هشدار می‌دهد که اختلافات آبی ممکن است به تهدیدهای امنیتی فراتر از منابع طبیعی منجر شود. ازبکستان نگران نفوذ ایدئولوژی افراطی از افغانستان است، به‌ویژه در شرایطی که طالبان ممکن است از تاکتیک‌های منطقه خاکستری برای اعمال فشار استفاده کند.
با توجه به جمعیت جوان و سابقه کنترل شدید مذهبی در ازبکستان، این نگرانی‌ها جدی تلقی می‌شوند.
سناریوهای پیش‌رو؛ اصلاحات یا فشار سیاسی
در جمع‌بندی مقاله، نویسنده نتیجه می‌گیرد که کشورهای آسیای مرکزی با دو گزینه دشوار مواجه‌اند: اصلاحات پرهزینه در مدیریت منابع آب یا اعمال فشار سیاسی بر طالبان. اما هیچ‌کدام به‌تنهایی قادر به رفع بحران نیستند.
کانال قوش‌تپه اکنون نمادی از چالش‌های پیچیده منطقه‌ای در برابر تغییرات اقلیمی، بی‌اعتمادی سیاسی و فقدان همکاری‌های نهادی است.
