به گزارش ایراف، در هفته‌های اخیر، دسترسی به اینترنت فیبرنوری و وای‌فای به دستور رهبر طالبان در ولایات افغانستان با محدودیت‌هایی مواجه شده است. داده‌های اخیر سازمان مستقل Net Blocks نشان می‌دهد که بخش‌هایی از افغانستان عملاً آفلاین شده‌اند و اتصال اینترنتی در حال کاهش است. این تحول، واکنش‌های گسترده‌ای را از سوی نهادهای مدافع حقوق بشر و رسانه‌ها در پی داشته است.
اتحاد فعالان حقوق بشر در بیانیه‌ای این اقدام را «مغایر با اصول آزادی بیان و حقوق بشر» دانسته و از سازمان ملل، شورای حقوق بشر و اتحادیه بین‌المللی مخابرات خواسته است که «صدای مردم افغانستان» باشند. این اتحاد تأکید کرده است که جامعه جهانی نباید اجازه دهد افغانستان به «زندان خاموش» تبدیل شود و خواستار اعمال فشارهای دیپلماتیک برای بازگشایی خدمات اینترنتی شده است.
سازمان حمایت از رسانه‌های افغانستان نیز در بیانیه‌ای اعلام کرده است که کاهش دسترسی مردم به اطلاعات مستقل، تهدیدی جدی برای شفافیت، پاسخ‌گویی و توسعه اجتماعی کشور است. این سازمان از نهادهای بین‌المللی خواسته است که در برابر محدودیت‌های فزاینده جریان آزاد اطلاعات واکنش نشان دهند.
نهاد حمایت‌کننده رسانه‌های آزاد افغانستان (نی) در تبعید، با اشاره به تأثیر این محدودیت‌ها بر امنیت شهروندان، گفته است که «قطع اینترنت قطعاً برای جلوگیری از گزارش‌دهی رویدادهای افغانستان به جهان انجام شده است». این نهاد همچنین تأکید کرده است که با حذف امکان مستندسازی، زمینه برای خشونت و نقض حقوق بشر فراهم‌تر می‌شود.
از منظر آموزشی، نی هشدار داده است که قطع اینترنت پرسرعت، آموزش آنلاین را که می‌توانست راه‌حلی نسبی برای محدودیت‌های آموزشی دختران باشد، غیرممکن کرده است. این موضوع، نگرانی‌هایی درباره آینده تحصیلی زنان و دختران افغان برانگیخته است.
پیامدهای قطع یا محدودیت اینترنت
به باور ناظران، قطع یا محدودسازی اینترنت در افغانستان، فراتر از یک بحران ارتباطی، پیامدهایی عمیق در حوزه‌های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و آموزشی به دنبال دارد که در ادامه به آن اشاره می‌کنیم.
خاموشی روایت‌های محلی و زنانه
در شرایطی که بسیاری از زنان و دختران از طریق شبکه‌های اجتماعی روایت‌های خود را منتشر می‌کردند، قطع اینترنت به معنای حذف تدریجی صداهایی‌ست که از رسانه‌های رسمی حذف شده‌اند. روایت‌های زنانه، خاطرات روزمره، و اعتراضات خاموش اکنون در سکوت فرو رفته‌اند.
توقف تولید فرهنگی غیر رسمی
در سال‌های اخیر، جوانان افغان با استفاده از اینترنت به تولید محتواهای فرهنگی، طنز، موسیقی و هنرهای دیجیتال می‌پرداختند. این تولیدات نه‌تنها سرگرمی بودند، بلکه نوعی مقاومت فرهنگی در برابر انحصار روایت رسمی محسوب می‌شدند. قطع اینترنت، این جریان خلاق را متوقف کرده و فضای فرهنگی را به سمت یکنواختی سوق می‌دهد.
گسست حافظه جمعی
در نبود امکان ثبت و انتشار لحظه‌ها، عکس‌ها، و ویدیوها، حافظه جمعی جامعه دچار گسست می‌شود. نسل‌های آینده ممکن است از آن‌چه امروز در افغانستان می‌گذرد، تصویری ناقص یا تحریف‌شده داشته باشند. اینترنت، ابزاری برای مستندسازی تاریخ روزمره بود؛ اکنون این تاریخ در حال ناپدید شدن است.
انزوای فرهنگی و کاهش تعامل جهانی
قطع اینترنت، ارتباط هنرمندان، نویسندگان، و فعالان فرهنگی، مدنی و فعالان حقوق بشر افغان با جهان را محدود کرده است. این انزوا، نه‌تنها مانع تبادلات می‌شود، بلکه احساس طردشدگی و فراموش‌شدن را در میان جوامع و اقشار مردم در افغانستان تقویت می‌کند.
تغییر الگوهای مصرف فرهنگی
با محدود شدن دسترسی به منابع آنلاین، مردم به رسانه‌های سنتی یا منابع داخلی روی می‌آورند؛ این تغییر ممکن است به تقویت روایت‌های خاص و کاهش تنوع فرهنگی منجر شود. در بلندمدت، این روند می‌تواند بر شکل‌گیری ذائقه فرهنگی نسل جوان تأثیر بگذارد.
پیامدهای اقتصادی: فروشگاه‌های آنلاین، خدمات دورکاری، و مشاغل وابسته به اینترنت دچار رکود شده‌اند. این موضوع به‌ویژه برای زنان و جوانانی که از خانه کار می‌کردند، آسیب‌زا بوده است. همچنین باید گفت که نبود زیرساخت‌های ارتباطی، اعتماد سرمایه‌گذاران و نهادهای بین‌المللی را کاهش داده و افغانستان را از چرخه اقتصاد جهانی دور کرده است. این در حالی است که در دنیای امروز، سواد دیجیتال یکی از پایه‌های توسعه اقتصادی است. قطع اینترنت، آموزش مهارت‌های مدرن را متوقف کرده و نسل جوان را از رقابت جهانی عقب انداخته است.
عقب‌ماندگی آموزشی: هزاران دختر که پس از بسته شدن مدارس و دانشگاه‌ها طی ۴سال گذشته تنها از طریق کلاس‌های آنلاین به تحصیل و آموزش ادامه می‌دادند، اکنون دسترسی خود را از دست داده‌اند. از سوی دیگر دانش‌آموزان و دانشجویان نمی‌توانند به منابع جهانی، دوره‌های آنلاین و کتابخانه‌های دیجیتال دسترسی داشته باشند. این در حالی است که بسیاری از جوانان از طریق یوتیوب، پلتفرم‌های آموزشی و شبکه‌های اجتماعی مهارت می‌آموختند.
در نهایت باید خاطر نشان کرد که کاهش دسترسی به اینترنت در افغانستان پیامدهای بسیار و غیر قابل جبرانی را به دنبال دارد. این موضوع نه‌تنها یک چالش فنی، بلکه مسئله‌ای فرهنگی، اجتماعی و حقوقی است که آینده آزادی بیان، آموزش، و مشارکت مدنی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
