به گزارش ایراف، روزنامه گاردین این تحول را بخشی از سیاست هدفمند طالبان برای بازتعریف نقش زنان در جامعه افغانستان توصیف کرده است.
بر اساس تحقیقات مشترک گاردین و رسانه مستقل زن تایمز در هشت ولایت افغانستان، طالبان به‌طور سیستماتیک مدارس دینی را به تنها گزینه آموزشی برای زنان تبدیل کرده‌اند.
تا پایان سال گذشته، بیش از ۲۱ هزار مدرسه دینی در سراسر افغانستان فعال بوده و تنها در فاصله سپتامبر ۲۰۲۴ تا فوریه ۲۰۲۵، حدود ۵۰ مدرسه جدید در ۱۱ ولایت تأسیس شده است.
به نوشته گاردین، این مدارس عمدتاً توسط ملاها در مساجد یا منازل شخصی اداره می‌شوند و از وزارت تحصیلات طالبان حقوق دریافت می‌کنند.
برای تأمین نیروی انسانی، این وزارت به هزاران فارغ‌التحصیل مدارس دینی گواهی تدریس اعطا کرده که جایگزین مدارک دانشگاهی شده‌اند.
در غیاب گزینه‌های آموزشی رسمی، خانواده‌ها ناگزیرند دختران خود را در این مدارس ثبت‌نام کنند.
گاردین گزارش داده که برخی ملاها با وعده دریافت کمک‌های غذایی یا لوازم‌التحریر، خانواده‌ها را تحت فشار قرار می‌دهند.
این سیاست‌ها به‌تدریج هنجارهای اجتماعی را نیز تغییر داده‌اند. خانواده‌هایی که مقاومت می‌کنند با انزوا مواجه می‌شوند و کسانی که تسلیم می‌شوند، گاه با تغییرات فکری فرزندان خود روبه‌رو هستند.
گاردین هشدار داده که این تحولات نه‌تنها آموزشی، بلکه فرهنگی و روانی‌اند.
در مدارس ابتدایی دخترانه که هنوز فعال‌اند، کاهش چشمگیر شمار دانش‌آموزان مشهود است.
گاردین گزارش داده که معلمان باتجربه با مدارک دانشگاهی کنار گذاشته شده‌اند و جای آنان را نوجوانانی گرفته‌اند که فاقد آموزش رسمی‌اند اما از نظر ایدئولوژیک مورد تأیید طالبان هستند. این روند به تعبیر گاردین «جایگزینی تخصص با وفاداری ایدئولوژیک» است.
هیچ درسی در زمینه ریاضی، علوم یا مهارت‌های مدرن ارائه نمی‌شود. کتاب‌های درسی عمدتاً از پاکستان وارد و به زبان پشتو چاپ می‌شوند، حتی در مناطقی که زبان غالب مردم فارسی است؛ گاردین این انتخاب زبانی را بخشی از سیاست همسان‌سازی فرهنگی طالبان دانسته است.
فعالان هشدار داده‌اند که حتی کمک‌های بین‌المللی نیز گاه به نفع مدارس دینی منحرف می‌شوند.
گاردین مواردی از انتقال منابع جهانی به ساختارهای ایدئولوژیک را مستند کرده است، از جمله استفاده از لوازم‌التحریر اهدایی یونیسف در کلاس‌های دینی.
گسترش مدارس دینی بازار کار افغانستان را نیز تحت تأثیر قرار داده است.
گاردین گزارش داده که کارمندان باتجربه با نوجوانانی که تنها گواهی مدرسه دینی دارند جایگزین شده‌اند. پیام ضمنی این سیاست‌ها روشن است: برای داشتن شغل، دانشگاه را فراموش کنید و به مدارس دینی بروید.
در این شرایط، رؤیاهای دختران نیز رنگ باخته‌اند. آموزش، اگر هم ممکن باشد، در چارچوبی ایدئولوژیک تعریف شده است که با باورهای بسیاری از زنان همخوانی ندارد. گاردین این وضعیت را نوعی «رهایی در چارچوب ایدئولوژی» توصیف کرده است.
