دونالد ترامپ روز گذشته در جمع خبرنگاران اعلام کرد که با افغانستان در مورد پایگاه هوایی بگرام در حال مذاکره است و افزود «ما این پایگاه را می‌خواهیم و خیلی زود هم می‌خواهیم، بلافاصله. اگر این کار را نکنند، خواهید فهمید که من چه خواهم کرد.»
اما او پیش از این اظهارات نیز در شبکه تروث سوشال نوشت: «اگر افغانستان پایگاه هوایی بگرام را به سازندگان آن، یعنی آمریکا، بازنگرداند، اتفاق‌های بدی رخ خواهد داد.» علاوه بر این، او در نشستی خبری در انگلیس گفته بود که به دنبال بازپس‌گیری بگرام است و این خبر را فوری خواند. سی‌ان‌ان نیز به نقل از سه منبع آگاه سه روز پیش گزارش داد که او ماه‌هاست فشارها بر مقام‌های امنیتی را برای بازپس‌گیری بگرام افزایش داده است.
اما در طرف مقابل این داستان، طالبان به سخنان او واکنش تند نشان داده است. امیرخان متقی، سرپرست وزارت خارجه طالبان، گفت: «افغانستان کشوری نیست که هیچ‌گونه تجاوزی را بپذیرد.» عبدالمتین قانع، سخنگوی وزارت کشور طالبان، در گفت‌وگو با روزنامه تلگراف، اظهارات ترامپ را «آکنده از نفرت و جاه‌طلبی» توصیف کرد و تأکید کرد: «هیچ‌گاه اجازه نخواهیم داد که بگرام یا هیچ نقطه‌ای از خاک افغانستان بار دیگر تحت اشغال خارجی قرار گیرد.» او با اشاره به کنترل کامل طالبان بر پایگاه بگرام تصریح کرد: «این پایگاه اکنون در اختیار کامل حکومت افغانستان است و هیچ سناریویی برای واگذاری آن به آمریکا یا هر کشور دیگری قابل تصور نیست.» قانع همچنین با هشدار نسبت به پیامدهای چنین مواضعی گفت: «ملت افغانستان در برابر هرگونه تهدید خارجی متحد و آماده مقاومت است. تجربه سال‌های گذشته نشان داده که مردم ما در برابر اشغالگران ایستادگی می‌کنند.»
تاجمیر جواد، معاون ریاست عمومی استخبارات طالبان و از چهره‌های شناخته‌شده شبکه حقانی، نیز اگرچه به‌صورت مستقیم ترامپ را مخاطب قرار نداد، اما در سخنرانی روز گذشته گفته است که برای حفظ نظام، در صورت نیاز، آماده بازگشت به حملات انتحاری برای حفظ «نظام اسلامی» خود هستند. پیش از این نیز محمد یعقوب مجاهد، سرپرست وزارت دفاع طالبان، در گفت‌وگو با الجزیره گفته بود که در مذاکرات صلح دوحه، پیش از خروج آمریکا، مذاکره‌کنندگان آمریکایی خواستار یک پایگاه در افغانستان شده بودند. او افزود: «پاسخ ما این بود که اگر نخواهید خارج شوید و پایگاه بخواهید، آماده‌ایم ۲۰ سال دیگر با شما بجنگیم.»
استقلال و ایدئولوژی طالبان در سایه تهدید ترامپ؟
دونالد ترامپ از زمان کارزارهای انتخاباتی بارها ضمن انتقاد از واگذاری پایگاه بگرام به افغانستان، بر بازپس‌گیری آن تأکید کرده است. این در حالی است که طالبان نیز در مقابل، همواره حضور نظامی نیروی خارجی در افغانستان را خط قرمز خود و از مفاد توافقنامه دوحه می‌دانند. به نظر می‌رسد اکنون صبر ترامپ برای بازپس‌گیری بگرام در حال تمام شدن است. توییت روز گذشته او به طالبان در وهله نخست حامل این پیام روشن است که آمریکا برای کنترل دوباره بر بگرام از هر ابزاری حتی زور نظامی استفاده خواهد کرد. بسیاری از ناظران می‌گویند این اظهارنظرهای او بیشتر تبلیغات سیاسی و برای جلب توجه افکار عمومی است، چرا که او در جریان کارزارهای انتخاباتی‌اش بارها از دولت بایدن به دلیل واگذاری بگرام انتقاد و بر کنترل مجدد آن تأکید کرده است. اما در آن سوی سکه، طالبانی قرار دارد که از زمان بازگشت ترامپ به کاخ سفید، حداقل در سطح رسمی و از مجاری دستگاه دیپلماسی تلاش کرده با زبانی نرم و سیاستی منعطف ایالات متحده را به سمت خود جذب کند.
لفاظی‌های محتاطانه و توأم با مدارای طالبان در برابر آمریکا، در کنار همراهی خلیلزاد با این گروه، سبب شد که پای هیأت‌های آمریکایی دو بار به کابل کشانده شود. دیدارهایی که در بیانیه‌های رسمی این گروه با کلماتی مثبت و امیدوارکننده به آینده از آن توصیف شد. اما درست در میانه امیدواری طالبان برای بازگشت آمریکا به افغانستان ـ البته نه با حضور نظامی ـ ترامپ دست بر روی جدی‌ترین خط قرمز طالبان گذاشته است: استقلال!
طالبان با شعار خروج نیروهای نظامی و ادعای جهاد در برابر اشغال خارجی و ۲۰ سال جنگ با آمریکا در افغانستان به قدرت رسیدند. از سوی دیگر، به موازات بازگشت این گروه به قدرت، آن‌ها از خروج نیروهای خارجی به شکلی گسترده برای خلق روایت‌های جدید جهت تولید مشروعیت استفاده کردند. پیروزی مسلمانان بر کفار، اشغال نیروهای خارجی و استقلال افغانستان ـ که در دو دهه نظام جمهوریت به تاراج رفته بود ـ مهم‌ترین مؤلفه‌هایی است که طالبان از آن‌ها برای تقویت ایدئولوژی و جهاد دو دهه‌ای خود استفاده کرده‌اند. این گزاره‌ها به مکانیزم اصلی تقویت نظام و بقای طالبان تبدیل شد. به‌طوری‌که حتی پیروزی این گروه بر آمریکا الگویی شد در میان سایر گروه‌های جهادگرای اسلامی که سودای تأسیس یک نظام اسلامی را دارند.
واگذاری بگرام برای طالبان، ضمن آنکه ادعای استقلال این گروه را زیر سؤال می‌برد، گفتمان جهاد بیست‌ساله آن‌ها را نیز تحت‌الشعاع قرار خواهد داد. هرچند طالبان اکنون به‌عنوان یک حکومت در افغانستان قرار دارد، اما ماهیت آن‌ها اسلام‌گرایی است که با هدف مبارزه با اشغال کفار بر سرزمین اسلامی عرض‌اندام کردند. از همین‌رو، واگذاری بگرام ـ حتی با شروط خاص و گرفتن امتیاز از آمریکا ـ ماهیت آن‌ها و جهاد بیست‌ساله‌شان را زیر سؤال می‌برد. این در حالی است که هنوز بخش بزرگی از بدنه این گروه، رویای جهاد با کفار را در سر می‌پرورانند.
نبرد حیثیت‌ها بر سر بگرام
به‌هرحال باید گفت که اکنون پای آبرو و حیثیت دو طرف در میان است. برای ملا هبت‌الله، که در جریان چهار سال گذشته با بازتعریف روایت جهاد و مقابله با کفار و افتخار به تأسیس نظام اسلامی بدون حضور خارجی برای خود اعتبار خریده است، واگذاری بگرام حیثیت او را زیر سؤال خواهد برد. از سوی دیگر، برای ترامپی که به معامله‌گری معروف است و در حالی‌که جنگ در اوکراین همچنان در جریان است و شرایط غزه روز به روز دشوارتر می‌شود، گرفتن بگرام به دلیل موقعیت استراتژیک می‌تواند کمک بزرگی به ارتقای جایگاه او کند. اما سرنوشت این پایگاه در نهایت به امتیازاتی که دو طرف به یکدیگر خواهند داد مشخص خواهد شد.
