آیا خورشیدگرفتگی ۳۰ شهریور ۱۴۰۴ در افغانستان دیده می‌شود؟ + جزئیات رویداد نجومی مقابله زحل

در تاریخ ۳۰ شهریور ۱۴۰۴ دو رویداد نجومی اتفاق می‌افتد؛ یکی خورشیدگرفتی و دیگری مقابله زحل با خورشید. آیا این دو رویداد را در افغانستان می‌توان دید؟

2 ساعت پیش

به گزارش ایراف؛ در روز 30 شهریور 1404 خورشیدگرفتگی جزئی داریم، اما این رویداد نجومی تنها در اقیانوس اطلس، جنوبگان و استرالیا قابل رویت است و در ایران و افغانستان هیچ چیز از این رویداد قابل رویت نیست.

در روزهای گذشته اخباری مبنی بر خورشیدگرفتگی در افغانستان در شبکه‌های اجتماعی منتشر شده است، اما این خورشیدگرفتگی در افغانستان و ایران قابل مشاهده نیست؛ اما در همین تاریخ شاهد یک رویداد نجومی دیگر هستیم؛ مقابله زحل با خورشید. در این شب زحل در نزدیک‌ترین فاصله با زمین قرار می‌گیرد و فرصت برای رصد حلقه‌های زیبای آن در آسمان شب فراهم می‌شود. دراین شب آسمان میزبان یکی از تماشایی‌ترین رویداد‌های نجومی سال خواهد بود؛ مقابله زحل با خورشید. در این زمان زمین دقیقاً میان خورشید و سیاره زحل قرار می‌گیرد و همین آرایش کیهانی باعث می‌شود «ارباب حلقه‌ها» درخشان‌تر از همیشه در آسمان شب دیده شود. این پدیده نه‌تنها فرصتی ارزشمند برای علاقه‌مندان به نجوم آماتوری است، بلکه برای پژوهشگران و مراکز علمی نیز بهترین زمان برای مطالعه حلقه‌ها و اقمار زحل به شمار می‌رود.

«مقابله» در نجوم به چه معناست؟

مقابله (Opposition) وضعیتی است که در آن زمین بین ستاره یا سیاره‌ی خارجی (یعنی سیاره‌ای که مدارش بیرون از مدار زمین است) و خورشید قرار می‌گیرد. به عبارت دیگر، خورشید، زمین و آن سیاره تقریباً روی یک خط راست قرار می‌گیرند و سیاره در سمت مخالف خورشید از دید ناظر زمینی دیده می‌شود.

در این وضعیت سیاره در آسمان شب تقریباً از غروب خورشید طلوع می‌کند. در نیمه شب به بیشترین ارتفاعش نسبت به افق می‌رسد (یعنی بهترین موقعیت برای رصد است، چون جذب جو کمتر است). فاصله‌اش تا زمین کمترین حالت ممکن است – لذا دیده‌شدن آن بهتر است و روشن‌تر و بزرگ‌تر به نظر می‌رسد.

مقابله برای سیارات خارجی (مانند مریخ، مشتری، زحل، اورانوس، نپتون) اهمیت خاص دارد، چون فاصله و درخشندگی مطلوب به دست می‌آید.

چرا وضعیت مقابله زحل با خورشید مهم است؟

درخشندگی بیشتر: وقتی فاصله کمتر باشد و سیاره رو در روی خورشید باشد، نور منعکس‌شده از آن که به زمین می‌رسد بیشتر است؛ لذا زحل روشن‌تر دیده می‌شود.

تماشای بهینه حلقه‌ها و قمر‌ها: برای رصدگران آماتور و حرفه‌ای، دیدن حلقه‌های زحل یا برخی از اقمار آن (مثل تیتان، رئا، دیون و تتیس) ممکن‌تر است، زیرا نور کافی وجود دارد و شرایط جوّی به ویژه در ارتفاع بالا مناسب‌تر است. چون سیاره تا نیمه‌شب در آسمان بالا می‌ماند، امکان رصد بیشتر فراهم است.

فرصت آموزشی و ترویجی: مراکز نجومی و انجمن‌های نجومی می‌توانند برنامه‌های عمومی برگزار کنند، علاقه‌مندان را جذب کنند، و به ویژه برای کسانی که تلسکوپ ندارند این موقعیت فرصتی است برای دیدن بدون ابزار یا با بهترین ابزار موجود.

چند نکته‌ی کلیدی برای رصد زحل در ۳۰ شهریور ۱۴۰۴

زمان مناسب: درست بعد از غروب آفتاب به سمت مشرق نگاه کنید؛ زحل در آن زمان طلوع می‌کند. در حوالی نیمه شب، وقتی در بیشترین ارتفاع نسبت به افق جنوبی است، بهترین دید را دارد.

موقعیت در آسمان: در صورتی که محل رصدتان آسمان بدون ابر و آلودگی نوری باشد، زحل به شکل یک نقطه درخشان دیده می‌شود. ابتدا با چشم غیرمسلح می‌توانید آن را تشخیص دهید. سپس اگر تلسکوپ دارید، با آن حلقه‌ها و شاید بعضی اقمار را ببینید.

وسیله‌ی رصد: دوربین دو چشمی (دُوبی‌نما) یا تلسکوپ کوچک تا متوسط کمک زیادی می‌کند. برای دیدن جزئیات بیشتر مثل حلقه‌ها یا خطوط روی سطح سیاره (گرچه سطح زحل عمدتاً گازی است)، تلسکوپ بزرگ‌تر مفید است.

شرایط جوی: آسمان صاف، کمترین نوسان حرارتی شبانه، کم‌بودن باد و نبود مه یا دود یا آلودگی نور شهری—این‌ها کمک می‌کنند تا مشاهده راحت‌تر و شفاف‌تر باشد.

محدودیت‌ها و نکات قابل توجه برای رصد زحل در شب ۳۰ شهریور ۱۴۰۴

دیدن حلقه‌ها از لبه: بسته به زاویه دید و مدار زحل، حلقه‌ها ممکن است از زاویه‌ای دیده شوند که پهنا و عرض کمتری در تصویر دارند یا در لبه کم‌تر مشخص باشند.

رؤیت اقمار: اقمار بزرگ قابل دیدن‌ هستند، اما بسته به توان تلسکوپ و شرایط جوی ممکن است نورشان کم باشد.

آلودگی نوری: در شهر‌های بزرگ با نور زیاد، درخشندگی سیاره ممکن است کم‌تر به چشم بیاید؛ برای دید بهتر باید مکان رصد دور از نور‌های شدید باشد.