پروژه استخراج گاز طوطی میدان در استان جوزجان، یکی از بزرگ‌ترین طرح‌های انرژی افغانستان در دوران طالبان است که در ۱۴ سپتامبر ۲۰۲۵ آغاز شد. این میدان با مساحت ۷۰۰۰ کیلومتر مربع، پتانسیل تأمین بخش عمده‌ای از نیازهای گاز و برق کشور را دارد و به عنوان بخشی از استراتژی طالبان برای خودکفایی اقتصادی و جذب سرمایه‌گذاری خارجی، به‌ویژه از کشورهای همسایه مانند ازبکستان، اجرا می‌شود. قرارداد این پروژه در ۱۰ اکتبر ۲۰۲۴ با سرمایه‌گذاری ۱ میلیارد دلاری شرکت ازبکستانی ERIELL Group امضا شد. این پروژه می‌تواند هزاران شغل ایجاد کند، وابستگی به واردات انرژی را کاهش دهد و درآمد ارزی برای طالبان فراهم آورد.
تاریخچه و اهمیت میدان
میدان گاز طوطی در شمال افغانستان، در نزدیکی مرز ازبکستان، از دهه ۱۹۶۰ به عنوان منبعی غنی از گاز طبیعی شناخته شده بود، اما جنگ‌ها و نبود سرمایه‌گذاری مانع توسعه آن شد. پس از تسلط طالبان در ۲۰۲۱، تمرکز بر منابع طبیعی افزایش یافت و پروژه طوطی به دلیل موقعیت استراتژیک و ذخایر احتمالی صدها میلیارد متر مکعبی، در اولویت قرار گرفت. این میدان بخشی از بلوک‌های گازی شمال است که شامل یاتیم‌تاق نیز می‌شود و در مقایسه با سایر پروژه‌های معدنی طالبان، مانند استخراج سرب و روی در بامیان (۱.۷۹ میلیارد افغانی) یا مرمر قندهار، طوطی به دلیل تأثیر مستقیم بر انرژی، اهمیت بیشتری دارد و همینطورکاهش وابستگی به واردات گاز و برق (۵۰۰ میلیون دلار سالانه) از اهداف کلیدی این پروژه است.
جزئیات پروژه
پروژه طوطی شامل اکتشاف، حفاری، استخراج و تولید برق است که در ۱۴ سپتامبر ۲۰۲۵ با حضور عبدالغنی برادر معاون نخست‌وزیر طالبان و نمایندگان ازبکستان افتتاح شد و ظرفیت تولید آن در فاز اول (دو سال)، ۱۰۰ مگاوات برق برای حدود ۲۰۰۰۰۰ خانوار تولید می‌شود و در بلندمدت، تولید روزانه صدها هزار متر مکعب گاز را تولید خواهد کرد، ۲۰-۳۰ درصد نیاز داخلی را تأمین می‌کند و پتانسیل صادرات به آسیای مرکزی را همچنین دارا است.
مراحل اجرایی:
اکتشاف (سال ۱): نقشه‌برداری ژئوفیزیکی و حفاری دو چاه با هزینه ۱۰۰ میلیون دلار.
استخراج (سال‌های ۲-۵): ساخت خطوط لوله و نیروگاه‌های گازی.
تولید کامل (سال‌های ۶-۱۰): بهره‌برداری کامل با تمرکز بر صادرات.
فناوری و نیروی کار: ERIELL Group تجهیزات مدرن و حفاری افقی را به کار می‌گیرد و متعهد به آموزش ۷۰ درصد نیروی کار محلی (مهندسان، تکنسین‌ها و کارگران) است. زیرساخت‌های جانبی مانند جاده‌ها نیز ساخته می‌شود و پیش بینی می شود تا سپتامبر ۲۰۲۵، فاز اکتشاف بدون تأخیر پیش می‌رود، اما نتایج دقیق ذخایر تا پایان سال مشخص می‌شود.
جزئیات قرارداد
قرارداد در ۱۰ اکتبر ۲۰۲۴ بین وزارت معادن و نفت طالبان (امضاکنندگان: هدایت‌الله بدری و عبدالغنی برادر) و شرکت ERIELL Group ازبکستان (نماینده: اسماعیل‌الله ایرگاشف) امضا شد و مدت ان نیز10 سال با امکان تمدید، سرمایه‌گذاری ۱ میلیارد دلار (۱۰۰ میلیون سال اول، ۹۰۰ میلیون برای توسعه) است. همچنین افغانستان ۲۰-۳۰ درصد درآمد خالص را دریافت می‌کند و اولویت با نیاز داخلی است، اما صادرات مازاد مجاز است. مالیات بر درآمد استخراج و بندهای شفافیت مالی نیزگنجانده شده است هرچند جزئیات عمومی استخدام محلی، انتقال فناوری، رعایت استانداردهای زیست‌محیطی در دسترس نیست. این قرارداد روابط افغانستان، ازبکستان را تقویت می‌کند.
بهره‌برداری برای افغانستان
ایجاد ۵۰۰۰-۱۰۰۰۰ شغل مستقیم و غیرمستقیم، تقویت صنایع محلی (نساجی، سیمان)، صرفه‌جویی در هزینه‌های ۵۰۰ میلیون دلاری واردات انرژی و افزودن ۱-۲ درصد به GDPدرآمد سالانه ۲۰۰-۳۰۰ میلیون دلار و همچنین بهبود معیشت در جوزجان، کاهش مهاجرت روستایی با ساخت زیرساخت‌ها مانند جاده‌ها و نیروگاه‌ها و تأمین برق پایدار، کاهش قطعی‌های زمستانی و خودکفایی نسبی در انرژی از مزایای این طرح است.
بهره‌برداری برای طالبان
طالبان این پروژه را نماد امنیت و جذابیت سرمایه‌گذاری معرفی می‌کنند. عبدالغنی برادر آن را اثبات باز بودن درهای افغانستان خواند که به مشروعیت‌بخشی و دور زدن تحریم‌ها کمک می‌کند و درآمد مستقیم به خزانه طالبان (بخشی از ۱ میلیارد دلار درآمد معدنی سالانه) برای بودجه نظامی و اداری بخشی از فواید این طرح برای طالبان است و همینطورطالبان ادعا دارند که در بخش انرژی ، افغانستان را به خودکفایی می رسانند و روابط با ازبکستان، چین و روسیه را نیز تقویت می کند.
مشروعیت طالبان
از طرف دیگر طالبان به عنوان گروه حاکم در افغانستان از نظر سیاسی و بین‌المللی مشروعیت ندارند. بسیاری از مردم افغانستان این گروه را به عنوان یک دولت قانونی نمی‌پذیرند و بر این باور هستند که این گروه حق بهره برداری از منابع ملی افغانستان را ندارد ، این عدم پذیرش، نه تنها چالش‌های داخلی ایجاد کرده بلکه بر روابط بین‌المللی افغانستان نیز تأثیر گذاشته است. اما با وجود این مشکلات، طالبان اقدام به استفاده از منابع طبیعی کشور می‌کنند و این در حالی است که بسیاری از کشورهای جهان آن‌ها را به رسمیت نمی‌شناسند.
چالش‌های امنیتی
افغانستان همچنان با مشکلات امنیتی فراوانی روبه‌رو است و بسیاری معتقدند که درآمد حاصل ازاین پروژه و سایر پروژه های مشابه ممکن است به دست تروریست های تحت حمایت طالبان مانند القاعده و سایر گروه های تروریستی برسد. در چنین شرایطی، هرگونه سرمایه‌گذاری و اجرای پروژه‌های بزرگ مانند پروژه گاز طوطی میدان با چالش‌های امنیتی جدی مواجه است. درگیری‌های پراکنده در استان جوزجان و دیگر مناطق شمالی افغانستان، خطرات زیادی را برای سرمایه‌گذاران و پروژه‌های مشابه به همراه دارد. این مشکلات می‌توانند تأثیر منفی بر چشم‌انداز سرمایه‌گذاری در افغانستان بگذارند و باعث شوند که سرمایه‌گذاران خارجی تمایل کمتری برای ورود به بازار افغانستان داشته باشند.
چشم‌انداز سرمایه‌گذاری در افغانستان
چشم‌انداز سرمایه‌گذاری در افغانستان به عنوان کشوری که هنوز به ثبات سیاسی و امنیتی نرسیده است، بسیار نامشخص و پر از ریسک است. بسیاری از شرکت‌ها و کشورهای خارجی از انجام هرگونه سرمایه‌گذاری در افغانستان خودداری می‌کنند یا به دلیل عدم اطمینان به وضعیت سیاسی و امنیتی، ترجیح می‌دهند که به طور موقت از این بازار خارج شوند. این وضعیت نه تنها رشد اقتصادی این کشور را محدود می‌کند بلکه تأثیرات منفی بلندمدتی بر منابع مالی، پروژه‌های توسعه‌ای و به ویژه سرمایه‌گذاری در حوزه‌های انرژی دارد.
چالش‌ها
شفافیت: نبود نظارت بین‌المللی بر درآمدها، خطر استفاده نظامی از منابع.
زیست‌محیطی: احتمال آلودگی آب‌های زیرزمینی و زمین‌لرزه‌های القایی، بدون ارزیابی مستقل.
امنیت: درگیری‌های پراکنده در جوزجان.
انسانی: بحران معیشتی ادامه‌دار و نیاز به توزیع عادلانه مزایا.
نتیجه‌گیری
پروژه گاز طوطی میدان جوزجان با سرمایه‌گذاری ۱ میلیارد دلاری و شروع در سپتامبر ۲۰۲۵، گامی بزرگ برای اقتصاد افغانستان است. تولید ۱۰۰ مگاوات برق، ایجاد شغل و کاهش وابستگی به واردات، مزایای اصلی آن است. اما طالبان از آن برای مشروعیت و درآمد بهره می‌برند، در حالی که پروژه گاز طوطی میدان می‌تواند مزایای اقتصادی قابل توجهی برای افغانستان داشته باشد، واقعیت‌های سیاسی، امنیتی و اقتصادی این کشور و همچنین نگرانی‌ها در مورد بهره‌برداری غیرقانونی از منابع و ارتباطات طالبان با گروه‌های تروریستی، موجب می‌شود که چشم‌انداز بلندمدت این پروژه با چالش‌های جدی روبه‌رو باشد.
