پس از کشته شدن ۱۹ سرباز در ایالت خیبرپختونخوا در نتیجه درگیری میان نیروهای امنیتی پاکستان و تحریک طالبان پاکستانی، شهباز شریف، نخست‌وزیر این کشور، در سخنانی تند، صریح و بی‌سابقه از کابل خواست که میان پاکستان و طالبان پاکستانی یکی را انتخاب کند. او هشدار شدیدی به طالبان داد. از سوی دیگر، محمد صادق خان، نماینده ویژه پاکستان در امور افغانستان، اوایل هفته آینده به کابل سفر خواهد کرد تا پیامی جدی از سوی دولت پاکستان درباره همکاری حکومت طالبان با گروه تحریک طالبان پاکستان (تی‌تی‌پی) به مقامات طالبان افغانستان ارائه دهد.
این در حالی است که به گزارش شبکه خبری «سی‌ان‌ان – نیوز ۱۸»، دولت پاکستان در پی افزایش حملات تحریک طالبان پاکستان، در حال بررسی گزینه حملات هوایی گسترده بر پناهگاه‌های این گروه در خاک افغانستان است.
شمارش معکوس برای قطع روابط
اظهارات اخیر و اعزام نماینده ویژه به کابل از سوی پاکستان نشان می‌دهد که بحران اختلافات میان دو همسایه بسیار عمیق شده و به مرحله‌ای رسیده که هر لحظه ممکن است روابط قطع شود. تا جایی که بار دیگر این پرسش مطرح شده که آیا گزینه نظامی میان دو طرف فعال خواهد شد؟
در ابتدا باید گفت این تحولات نشان می‌دهد که تنش و بی‌اعتمادی از ویژگی‌های اصلی روابط میان پاکستان و طالبان هستند؛ عواملی که بهبود این رابطه را دشوار و حتی در بلندمدت، به دلیل انباشت اختلافات، غیرممکن کرده‌اند. درخواست‌های مکرر اسلام‌آباد برای مهار TTP و سکوت آزاردهنده و معنادار کابل، شرایط را برای طرف پاکستانی بسیار دشوارتر کرده است. این وضعیت در حالی برای اسلام‌آباد سخت‌تر شده که شرایط امنیتی در چرخه‌ای باطل گرفتار شده و خروج از آن نسبت به گذشته دشوارتر شده است.
برخی تحلیلگران پاکستانی معتقدند که امسال پاکستان از رویکرد صرفاً قهری به سیاست چماق و هویج روی آورده است. این کشور امیدوار بود که از سرگیری تعامل دیپلماتیک با چندین سفر اعتمادساز محمد صادق به کابل و بازدید نورالدین عزیزی، سرپرست وزارت تجارت طالبان از اسلام‌آباد در ماه آوریل، رهبران طالبان را به پاسخ‌گویی به نگرانی‌های مربوط به تحریک طالبان پاکستان ترغیب کند. سفر اسحاق دار، معاون نخست‌وزیر و وزیر امور خارجه، به کابل در اواخر آوریل ۲۰۲۵، نقطه اوج احیای تعامل دیپلماتیک بود. در طول این سفر، پیشرفت‌های زیادی در زمینه تجارت دوجانبه و ترانزیت، از جمله توافق‌نامه تجارت ترجیحی و توافق‌نامه تجارت ترانزیت افغانستان و پاکستان حاصل شد. طالبان قول دادند که اقداماتی برای مهار مؤثر تحریک طالبان پاکستانی انجام دهند، اما این وعده‌ها بار دیگر بی‌نتیجه ماند.
آیا روابط دوطرف به پایان راه رسیده؟
در ابتدایی‌ترین پاسخ باید گفت: نه. اسلام‌آباد و طالبان نمی‌خواهند تجربه یک جنگ را داشته باشند. برای کابل، هرگونه جنگ با همسایه، ضمن زیر سؤال بردن روایت این گروه مبنی بر ایمن بودن افغانستان تحت حاکمیت طالبان، برای وضعیت ناپایدار این حکومت نیز زیان‌بار خواهد بود. طالبان که نیاز شدیدی به اعتماد همسایگان دارد، می‌داند که هرگونه برخورد نظامی طولانی‌مدت با اسلام‌آباد می‌تواند زنگ خطر را برای دیگر همسایگان نیز به صدا درآورد؛ امری که طبیعتاً بر روند شناسایی این گروه تأثیرگذار خواهد بود.
از سوی دیگر، برای اسلام‌آباد نیز منازعه با افغانستان در شرایطی که اجماع منطقه‌ای را با خود ندارد و در حالی که گروه‌های مخالف چون تحریک طالبان پاکستانی فعالیت‌های خود را شدت بخشیده‌اند، عاقلانه نیست. احتمالاً پاکستان به حملات نظامی خود در مناطقی که ادعا می‌کند پناهگاه‌های تحریک طالبان پاکستانی در آن قرار دارند، ادامه خواهد داد، اما هرگونه گسترش دامنه جنگ در شرایط کنونی پیامدهای زیانباری به دنبال خواهد داشت. همچنین برای پاکستان روشن است که هرگونه جنگ به معنای از دست دادن همین مقدار نفوذی است که در کابل دارد.
پایان تلخ یک رابطه دوستانه؟
اما چرا داستان تعامل طالبان و اسلام‌آباد تاکنون پایان خوشی نداشته است؟ برخی ناظران معتقدند که پاکستان در مورد افغانستان همواره در جایی میان خطای استراتژیک و غفلت محض قرار داشته است. قرار گرفتن پاکستان در طرف نادرست تحولات افغانستان و خراب کردن همه پل‌های پشت سر خود در معادلات این کشور، مجموعه‌ای از موقعیت‌های نادرست را رقم زده که اکنون این کشور را در باتلاقی گرفتار کرده است که خروج از آن را دوچندان دشوار کرده است.
برای پاکستان، حمایت از یک گروه افراط‌گرا، چشم‌پوشی از دیگر طرف‌های افغانستان، و تمرکز بر حوزه نظامی و سیاسی با سابقه نه‌چندان درخشان، موقعیت و نفوذ این کشور را تحت تأثیر قرار داد.
اکنون که طالبان کنترل افغانستان را در دست دارد، دیگر به‌عنوان یک گروه شورشی عمل نمی‌کند، بلکه در قامت حکومتی ظاهر شده که به دنبال نشان دادن استقلال است. طالبان که خود را حاکمان بی‌بدیل افغانستان می‌دانند، مانند سلف خود مخالف نفوذ فزاینده پاکستان هستند. این در حالی است که ایالات متحده، که همواره به‌عنوان وزنه تعادل روابط افغانستان و پاکستان عمل می‌کرد، اکنون حضور ندارد.
بنابراین، در روابط طالبان و اسلام‌آباد مجموعه‌ای از اشتباهات تاریخی و پویایی‌های امنیتی وجود دارد که انباشت آن‌ها روابط را در لبه پرتگاه قرار داده و چرخه‌ای از بی‌اعتمادی و منازعه را رقم زده است. این آشفتگی با پاسخ‌های سرد کابل به اسلام‌آباد، تنهایی منطقه‌ای اسلام‌آباد و مکانیزم‌های پاسخ‌داده‌نشده تشدید شده و به اوج خود رسیده است.
تلویزیون اینترنتی ایراف آغاز به کار کرد | برای تماشا اینجا کلیک کنید:
ایراف تی‌وی
آخرین اخبار تحلیلی افغانستان را در ایراف بخوانید:
شیوع فساد اخلاقی در ادارات؛ رهبر طالبان استفاده از اینترنت پرسرعت را ممنوع کرد
از «روز خوب» خلیلزاد تا «فرصت مناسب» متقی: نگاهی به چشم‌انداز روابط آمریکا و طالبان
تاثیر بحران افغانستان بر معادلات امنیتی منطقه | غیبت طالبان در نشست‌های شانگهای
طالبان و حذف زنان از دفاتر سازمان ملل؛ بحران اعتماد و توقف همکاری‌ها
پیامدهای اقتصادی و امنیتی سیاست‌های جدید ساماندهی اتباع افغانستانی
