زلزله‌ای به بزرگی ۶ ریشتر در چند روز اخیر ولایت‌های شرقی افغانستان، به‌ویژه کنر و ننگرهار را لرزاند و یکی از مرگبارترین بلایای طبیعی سال‌های اخیر در این کشور را رقم زد. طبق آخرین آمار اعلام‌شده توسط حمدالله فطرت، معاون سخنگوی طالبان، تعداد کشته‌شدگان به ۲۲۰۵ نفر و مجروحان به بیش از ۳۶۴۰ نفر رسیده است. بیش از ۹۸ درصد خانه ها در کنر تخریب شده یا آسیب دیده‌اند و حدود ۸۴۰۰۰ نفر مستقیم یا غیرمستقیم تحت تأثیر این فاجعه قرار گرفته‌اند. زنان و کودکان به طور نامتناسبی آسیب دیده‌اند، به طوری که سازمان ملل گزارش می‌دهد در زلزله‌های مشابه، حدود ۶۰ درصد قربانیان زنان بوده‌اند. مناطق کوهستانی، رانش زمین و جاده‌های مسدود، دسترسی به بسیاری از مناطق دورافتاده را غیرممکن کرده و عملیات جستجو و نجات را با چالش مواجه ساخته است.
دیپلماسی کمک و نمایش سیاسی کشورها
طالبان پس از زلزله، درخواست کمک بین‌المللی کرد و این فاجعه را به فرصتی برای تقویت روابط دیپلماتیک تبدیل نمود.کشورهایی مانند هند و قطر از این فرصت برای نمایش سیاسی و گسترش نفوذ خود در افغانستان بهره بردند.
هند به سرعت وارد عمل شد و کمک‌های بشردوستانه‌ای شامل ۱۰۰۰ چادر، ۱۵ تن مواد غذایی، دارو و تجهیزات پزشکی به کابل ارسال کرد. وزیر امور خارجه هند، در گفت‌وگو با امیرخان متقی، وزیر خارجه طالبان، ضمن ابراز همدردی، تعهد به ارسال کمک‌های بیشتر داد. این اقدامات بخشی از استراتژی هند برای تقویت روابط با طالبان است، به‌ویژه در رقابت با پاکستان، که روابط پرتنشی با طالبان دارد. هند با ارائه کمک‌های بشردوستانه، به دنبال تثبیت جایگاه خود به عنوان شریکی قابل اعتماد در منطقه است.
قطر نیز نقش ایفا کرد، مریم بنت علی بن ناصر المسند، وزیر همکاری‌های بین‌المللی قطر، به کابل سفر کرد و بر توزیع کمک‌ها نظارت داشت که اولین حضور یک مقام زن خارجی در افغانستان پس از تسلط طالبان در ۲۰۲۱ بود. این سفر به عنوان یک نمایش سیاسی برای تقویت روابط دوجانبه و میانجی‌گری قطر بین طالبان و جامعه جهانی تلقی شد. قطر، که پیش‌تر میزبان مذاکرات دوحه و امضای توافق صلح ۲۰۲۰ بود، از این فرصت برای تحکیم نفوذ خود استفاده کرد و برنامه‌هایی برای صادرات نیروی کار افغان به قطر را نیز مطرح نمود.
سایر کشورها از جمله جمهوری اسلامی ایران، چین، پاکستان، ژاپن، امارات، انگلیس و اتحادیه اروپا نیز کمک‌هایی ارائه کردند.
اتحادیه اروپا یک میلیون یورو و ۱۳۰ تن کمک اضطراری تخصیص داد، در حالی که ایران کمک‌های هلال احمر را ارسال کرد. با این حال، ایالات متحده تنها به ارسال پیام تسلیت اکتفا کرد و هیچ کمک مستقیمی ارائه نداد. کاهش کمک‌های بین‌المللی به افغانستان از زمان تسلط طالبان تنها ۲۸ درصد از بودجه مورد نیاز سازمان ملل تأمین شده این فاجعه را پیچیده‌تر کرده است.سنگاپور ۵۰ هزار دلار و ترکیه ۱۰۰ هزار دلار کمک کردند که در نوع خود جالب توجه و واکنش برانگیز بود.
بهره‌برداری تبلیغاتی طالبان
طالبان از کمک‌های بین‌المللی برای مقاصد تبلیغاتی بهره‌برداری کرده و آن را به عنوان نشانه‌ای از مشروعیت جهانی خود معرفی می‌کند. ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان، با انتشار آمار و تصاویر عملیات امداد و توزیع کمک‌ها در رسانه‌های اجتماعی، تلاش کرد طالبان را به عنوان حکومتی کارآمد به تصویر بکشد.
با این حال، نگرانی‌هایی از سوءاستفاده طالبان از کمک‌ها وجود دارد. این تبلیغات، با تمرکز بر نمایش توانمندی طالبان، از واقعیت وضعیت وخیم زلزله‌زدگان در مناطق دورافتاده غافل مانده است.
تأثیر بر وضعیت زلزله‌زدگان
تمرکز بر نمایش‌های سیاسی و تبلیغاتی، تأثیر منفی شدیدی بر وضعیت زلزله‌زدگان گذاشته است. بسیاری از مناطق دورافتاده در دره‌های کوهستانی کنر، مانند مزاردره ولسوالی نورگل، هنوز هیچ کمکی دریافت نکرده‌اند. بازماندگان بدون سرپناه، غذا، آب تمیز و دارو در معرض پس‌لرزه‌ها و شرایط سخت جوی قرار دارند. کمبود پزشکان زن در بیمارستان‌های کنر و ننگرهار، به دلیل محدودیت‌های طالبان بر آموزش زنان، دسترسی زنان زلزله‌زده به مراقبت‌های پزشکی را دشوار کرده است.
سازمان جهانی بهداشت از کمبود ۳ میلیون دلار برای امدادرسانی خبر داده، و شورای پناهندگان نروژ نیز اعلام کرده که با تنها ۱۰۰۰۰۰ دلار بودجه، نمی‌تواند به نیاز ۱.۹ میلیون دلاری پاسخ دهد. این وضعیت، همراه با تأخیر در توزیع کمک‌ها به دلیل تمرکز بر نمایش‌های سیاسی، هزاران نفر را در شرایط رقت‌انگیزی نگه داشته و خطر فاجعه انسانی را افزایش داده است.
نتیجه‌گیری
دیپلماسی کمک به زلزله‌زدگان کنر و ننگرهار، اگرچه برای نجات جان‌ها ضروری است، به صحنه‌ای برای نمایش سیاسی هند، قطر و سایر کشورها و بهره‌برداری تبلیغاتی طالبان تبدیل شده است. این اقدامات، با وجود کمک‌های ارسالی، به دلیل سوءمدیریت و تمرکز بر اهداف سیاسی، نتوانسته نیازهای فوری زلزله‌زدگان را به طور کامل برآورده کند. برای جلوگیری از وخامت بیشتر، نیاز به توزیع شفاف و مستقیم کمک‌ها، بدون دخالت‌های سیاسی یا تبلیغاتی، بیش از پیش احساس می‌شود.
