یکشنبه شب (9 شهریور)، زمین‌لرزه‌ای به بزرگی ۶ ریشتر، ولایت‌های کنر و ننگرهار در شرق افغانستان را لرزاند. این زلزله که در ساعت ۱۱:۴۷ شب به وقت محلی رخ داد، خسارات جانی و مالی قابل‌توجهی به همراه داشت. کانون زلزله در شهرستان دره‌نور ولایت کنر، در عمق 8 کیلومتری زمین گزارش شده است.
ابعاد ویرانی زلزله کنر
زلزله اخیر در کنر و ننگرهار خسارات گسترده‌ای به زیرساخت‌ها و خانه‌های مسکونی وارد کرده است. بر اساس گزارش‌های اولیه، چندین روستا در شهرستان دره‌نور به‌طور کامل ویران شده‌اند. عبدالجابر بهیر، رئیس مرکز رسانه‌ای و پژوهش‌های افغانستان در گفت وگو با «العربیه» تازه ترین آمار قربانیان این زلزله را با استناد به گزارش های مقامات محلی و از مناطق صعب العبور، 1100 جان باخته و 3500 زخمی اعلام کرد. به گفته مقامات محلی این آمار ممکن است افزایش یابد. به دلیل کوهستانی بودن منطقه و ریزش سنگ و زمین‌لغزش، دسترسی به برخی جاده‌های روستایی مختل شده و عملیات امدادرسانی با دشواری مواجه است.
در روستای ستن شهرستان دره‌نور، سقوط سقف یک خانه منجر به کشته‌شدن دو کودک و زخمی‌شدن چهار کودک دیگر شد. گزارش‌ها حاکی از انتقال ۱۵ مجروح به بیمارستان‌های محلی در ننگرهار است که وضعیت جسمانی آن‌ها رضایت‌بخش گزارش شده، اما تعداد دقیق قربانیان همچنان در حال بررسی است. ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان، در شبکهٔ اجتماعی ایکس اعلام کرد که تیم‌های امدادی از مرکز و ولایات مجاور به منطقه اعزام شده‌اند، اما محدودیت منابع امدادی، به‌ویژه در مناطق کوهستانی، چالش بزرگی ایجاد کرده است.
خانه‌های مسکونی در این مناطق که اغلب از گل و چوب ساخته شده‌اند، در برابر زلزله بسیار آسیب‌پذیر بوده و بسیاری از آن‌ها به‌طور کامل فرو ریخته‌اند. دانشجویان دانشگاه کنر نیز از جمله آسیب‌دیدگان هستند که برخی در حین فرار از خوابگاه‌ها از ساختمان سقوط کرده‌اند. ویدئوهای منتشرشده نشان‌دهندهٔ تلاش آمبولانس‌ها برای انتقال مجروحان به مراکز درمانی است، اما نبود زیرساخت‌های کافی و مسدودشدن راه‌ها، امدادرسانی را کند کرده است.
ارزیابی نیازهای مالی
ارزیابی دقیق نیازهای مالی زلزلهٔ کنر هنوز در مراحل اولیه قرار دارد، اما با توجه به گزارش‌های اولیه، نیاز فوری به بودجه برای بازسازی زیرساخت‌ها، تأمین سرپناه، غذا، آب آشامیدنی و خدمات درمانی وجود دارد. طالبان از جامعهٔ جهانی درخواست کمک فوری کرده‌اند، اما تاکنون رقم مشخصی برای نیازهای مالی اعلام نشده است. با توجه به تجربهٔ زلزلهٔ هرات، که نیاز به ۴۰۲.۹ میلیون دلار برای بازسازی برآورد شد، می‌توان انتظار داشت که زلزلهٔ کنر نیز به‌دلیل وسعت خرابی‌ها و مشکلات لجستیکی به بودجه‌ای در همین مقیاس نیاز داشته باشد.
نیازهای فوری شامل:
سرپناه موقت: بسیاری از ساکنان مناطق زلزله‌زده شب را در فضای باز سپری کرده‌اند و با توجه به شرایط آب‌وهوایی، تأمین خیمه و سرپناه ضروری است.
خدمات درمانی: بیمارستان‌های محلی با هجوم مجروحان مواجه شده‌اند و نیاز به تجهیزات پزشکی و دارو وجود دارد.
مواد غذایی و آب: اختلال در دسترسی به جاده‌ها، توزیع مواد غذایی را دشوار کرده است.
بازسازی زیرساخت‌ها: جاده‌های مسدودشده و خانه‌های تخریب‌شده نیاز به بازسازی فوری دارند.
با توجه به محدودیت منابع داخلی طالبان و انزوای اقتصادی افغانستان، تأمین این بودجه بدون کمک‌های بین‌المللی امکان‌پذیر نیست. رئیس پلیس ولایت کنر اعلام کرده که کمک‌رسانی زمینی به‌دلیل مسدودشدن راه‌ها دشوار است و تنها از طریق هوایی ممکن خواهد بود که هزینه‌های لجستیکی را افزایش می‌دهد.
مقایسه با زلزله هرات
زلزلهٔ هرات در اکتبر ۲۰۲۳ یکی از مرگبارترین بلایای طبیعی در تاریخ اخیر افغانستان بود که بیش از ۲٬۰۶۰ کشته و ۲٬۰۰۰ زخمی به‌جا گذاشت. این زلزله، به‌ویژه در شهرستان زنده‌جان، خسارات گسترده‌ای به بار آورد و حدود ۱۰۰ درصد خانه‌های ۱۱ روستا را ویران کرد. سازمان ملل متحد و شرکای آن نیاز به ۴۰۲.۹ میلیون دلار برای بازسازی اعلام کردند که ۴۱ درصد آن (۱۶۴.۴ میلیون دلار) برای بخش مسکن بود. طالبان در آن زمان ۱۰۰ میلیون افغانی (حدود ۱.۲ میلیون دلار) برای کمک به زلزله‌زدگان اختصاص دادند که نسبت به حجم خسارات بسیار ناچیز بود. گزارش‌ها حاکی از کندی روند کمک‌رسانی بود و بسیاری از بازماندگان شب‌های سرد را بدون سرپناه سپری کردند. برنامهٔ جهانی غذا این وضعیت را «فاجعه روی فاجعه» خواند و از گرسنگی و وحشت بازماندگان گزارش داد.
یکی از مشکلات اصلی در زلزلهٔ هرات، عدم انسجام و هماهنگی در توزیع کمک‌ها بود. برخی کشورها مانند ایران، چین و قطر کمک‌هایی ارسال کردند، اما ساکنان محلی از نبود مدیریت عادلانه شکایت داشتند. گزارش‌هایی از حیف‌ومیل کمک‌ها و عدم شفافیت در توزیع آن‌ها وجود داشت. به‌عنوان مثال، خانه‌های ساخته‌شده توسط انجمن‌های خیریه فاقد دیوار و حریم خصوصی بودند و در برابر شرایط جوی آسیب‌پذیر بودند. همچنین، وعده‌های طالبان برای بازسازی زیرساخت‌ها و تأمین سرپناه در هرات تا حد زیادی عملی نشد. قلندر عباد، سرپرست وزارت صحت طالبان، اذعان کرد که تأمین سرپناه دائمی برای بازماندگان دشوار است و بسیاری از آن‌ها ماه‌ها در خیمه‌ها زندگی کردند. این تجربه نشان‌دهندهٔ ضعف مدیریت بحران طالبان و محدودیت منابع آن‌هاست که احتمالاً در زلزلهٔ کنر نیز تکرار خواهد شد.
احتمال تکرار مشکلات در زلزلهٔ کنر
با توجه به تجربهٔ زلزلهٔ هرات، احتمال تکرار مشکلات در زلزلهٔ اخیر بالاست. برخی از چالش‌های کلیدی عبارتند از:
طالبان به‌دلیل تحریم‌ها و محدودیت‌های بین‌المللی با کمبود منابع مالی و لجستیکی مواجه است. این مسئله توانایی آن‌ها برای پاسخ‌گویی سریع به بحران را کاهش می‌دهد.
در زلزلهٔ هرات، گزارش‌هایی از سوءمدیریت و حیف‌ومیل کمک‌ها وجود داشت. با توجه به نبود نظارت بین‌المللی قوی در کنر، این مشکل ممکن است تکرار شود.
مناطق کوهستانی کنر و ننگرهار دسترسی دشواری دارند و مسدودشدن جاده‌ها، امدادرسانی را پیچیده‌تر می‌کند. این موضوع مشابه مشکلات هرات است؛ جایی که بسیاری از بازماندگان به‌دلیل نبود امکانات اولیه جان باختند.
طالبان نیز با اعمال محدودیت‌هایی مانند ممنوعیت کار زنان در سازمان‌های غیردولتی، دسترسی نهادهای امدادی را محدود کرده است. این موضوع در هرات مانع از ارزیابی دقیق نیازها شد و ممکن است در کنر نیز تکرار شود.
پیشنهادها
زلزلهٔ کنر بار دیگر آسیب‌پذیری بالای افغانستان در برابر بلایای طبیعی را نشان داد. این کشور به‌دلیل موقعیت جغرافیایی در نزدیکی صفحات تکتونیکی هندوکش، مرتباً با زلزله مواجه است. با این حال، فقر، جنگ و ضعف زیرساخت‌ها توانایی پاسخ‌گویی به این بحران‌ها را کاهش داده است. برای جلوگیری از تکرار مشکلات هرات، موارد زیر پیشنهاد می‌شود:
طالبان باید مکانیزمی شفاف برای توزیع کمک‌ها ایجاد کند و نظارت بین‌المللی را بپذیرد.
سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های امدادی، مانند هلیکوپترها و جاده‌های مقاوم، می‌تواند دسترسی به مناطق دورافتاده را بهبود بخشد.
کاهش محدودیت‌ها برای سازمان‌های غیردولتی، به‌ویژه در زمینهٔ فعالیت زنان، می‌تواند اثربخشی کمک‌رسانی را افزایش دهد.
به‌جای سرپناه‌های موقت، باید بر ساخت خانه‌های مقاوم در برابر زلزله تمرکز شود.
نتیجه‌گیری
زلزلهٔ کنر با خسارات جانی و مالی قابل‌توجه، بار دیگر چالش‌های مدیریت بحران در افغانستان را برجسته کرد. در حالی‌که طالبان از جامعهٔ جهانی درخواست کمک کرده‌اند، تجربهٔ زلزلهٔ هرات نشان می‌دهد که بدون هماهنگی، شفافیت و زیرساخت‌های کافی، این کمک‌ها ممکن است به هدر رود. نیاز فوری به سرپناه، غذا و خدمات درمانی در کنر وجود دارد، اما موفقیت امدادرسانی به توانایی طالبان در مدیریت منابع و همکاری با نهادهای بین‌المللی بستگی دارد. برای جلوگیری از تکرار فاجعهٔ هرات، باید از گذشته درس گرفت و رویکردی منسجم‌تر در پیش گرفته شود.
آخرین اخبار افغانستان را در ایراف بخوانید:
.قیمت افغانی به تومان و دلار امروز سه‌شنبه (11 شهریورماه ۱۴۰۴)
راز تخريب و تلفات بالای زلزله‌های افغانستان چیست؟
نگاهی به زلزله‌های ویرانگر و مرگبار در افغانستان
زلزله مرگبار افغانستان؛ برنامه جهانی غذا کمک‌رسانی را آغاز کرد
یک منبع آگاه: طالبان تاکنون هیچ درخواستی برای امدادرسانی به زلزله زدگان از ایران نداشته‌اند
