جاده ماهیرود به فراه، یکی از مهم‌ترین محورهای ترانزیتی شرق ایران، پس از ۱۷ سال انتظار، شاهد ازسرگیری عملیات آسفالت در سال ۱۴۰۴ است. این پروژه که در مرز مشترک ایران و افغانستان واقع شده، نه‌تنها به‌عنوان یک زیرساخت عمرانی بلکه به‌عنوان یک شاهراه اقتصادی و استراتژیک برای توسعه تجارت و ترانزیت بین دو کشور مطرح است. با پیشرفت بیش از ۹۰ درصدی، این پروژه در اولویت طرح‌های دولت چهاردهم ایران قرار گرفته و با تزریق اعتبارات قابل‌توجه، امیدها برای تکمیل آن تا پایان سال جاری افزایش یافته است.
تاریخچه و وضعیت پروژه
عملیات احداث جاده ۱۲۰ کیلومتری ماهیرود – فراه در اوایل دهه ۸۰ شمسی آغاز شد. این جاده که از گذرگاه مرزی ماهیرود (میل ۷۸) در شهرستان سربیشه استان خراسان جنوبی تا شهر فراه در افغانستان امتداد دارد، از همان ابتدا به‌عنوان بخشی از تعهدات ایران برای توسعه زیرساخت‌های مرزی با افغانستان مطرح بود. در دهه ۸۰، حدود ۶۰ کیلومتر از این مسیر آسفالت شد، اما به دلیل مشکلات متعدد از جمله مسائل امنیتی در افغانستان، تغییر دولت‌ها، بحران‌های اقتصادی و کمبود اعتبارات، ادامه پروژه متوقف شد. آسفالت بخش‌های تکمیل‌شده نیز به دلیل تردد سنگین و اضافه‌بار وسایل نقلیه به مرور زمان تخریب شد و نیاز به بازسازی پیدا کرد.
در سال‌های اخیر، به‌ویژه از سال ۱۴۰۱، با پیگیری‌های مستمر مقامات ایرانی و افغان، پروژه بار دیگر در کانون توجه قرار گرفت. در سال ۱۴۰۳، با تخصیص اعتبارات جدید، از جمله ۱.۵ میلیون یورو در مرحله اول و پیش‌بینی ۸.۵ میلیون یورو دیگر، عملیات آسفالت ۵۶ کیلومتر باقی‌مانده از سر گرفته شد. به گفته مدیرکل راه و شهرسازی خراسان جنوبی، از ابتدای سال ۱۴۰۴ تاکنون ۲۵ کیلومتر از این محور آسفالت شده و پیش‌بینی می‌شود تا پایان سال کل مسیر آماده بهره‌برداری شود.
وضعیت کنونی
طبق گزارش‌ها، پروژه جاده ماهیرود – فراه در حال حاضر بیش از ۹۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد. از ۱۲۰ کیلومتر طول مسیر، ۶۴ کیلومتر در سال‌های گذشته تکمیل شده و ۵۶ کیلومتر باقی‌مانده در حال اجرا است. زیرسازی بخش عمده‌ای از مسیر انجام شده و تمرکز کنونی بر آسفالت و ترمیم بخش‌های تخریب‌شده است. استفاده از پیمانکاران بومی افغان و همکاری پیمانکاران ایرانی به‌عنوان پیمانکار دوم، نشان‌دهنده رویکرد مشترک دو کشور در تکمیل این پروژه است. همچنین، تأمین ۲ میلیون یورو قیر توسط وزارت راه و شهرسازی ایران، عملیات آسفالت را تسریع کرده است.
اهمیت راهبردی جاده ماهیرود – فراه
جاده ماهیرود – فراه به‌عنوان کوتاه‌ترین و امن‌ترین مسیر ارتباطی بین ایران و استان فراه افغانستان، نقش کلیدی در توسعه تجارت دوجانبه ایفا می‌کند. گذرگاه مرزی ماهیرود، سومین جاده رسمی ایران با افغانستان پس از دوغارون (خراسان رضوی) و میلک (سیستان و بلوچستان)، در سال‌های اخیر فعال‌ترین مرز خراسان جنوبی بوده است. آمارها نشان می‌دهد که ۸۵ درصد صادرات این استان به مقصد افغانستان بوده و ۳۰ تا ۳۵ درصد کل صادرات ایران به این کشور از نظر ارزش و بیش از ۵۰ درصد از نظر وزن از طریق مرز ماهیرود انجام می‌شود.
تکمیل این جاده می‌تواند زمان ترانزیت کالا به افغانستان را تا ۵۰ درصد کاهش دهد. این مسئله نه‌تنها سرعت توزیع کالاهای صادراتی ایران مانند سیمان، محصولات کشاورزی، مصالح ساختمانی، و فرآورده‌های نفتی را افزایش می‌دهد، بلکه واردات کالاهای موردنیاز از افغانستان را نیز تسهیل می‌کند. به گفته رئیس اتحادیه صادرکنندگان خراسان جنوبی، این جاده می‌تواند به یکی از شاهراه‌های اقتصادی ایران به افغانستان و حتی کشورهای آسیای میانه تبدیل شود، مشروط بر اینکه توسعه آن از حالت شعار به عمل تبدیل شود.
اتصال به آزادراه حلقه ای افغانستان
یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های این جاده، اتصال آن به آزادراه حلقه ای افغانستان است که دو سوم جمعیت این کشور، از جمله شهرهای مزارشریف، هرات، قندهار و کابل را پوشش می‌دهد. این اتصال، مسیر ترانزیتی از بندرعباس و بندر چابهار ایران به افغانستان و کشورهای آسیای میانه را بیش از ۴۰۰ کیلومتر کوتاه‌تر می‌کند. این کاهش مسافت، هزینه‌های لجستیکی را به‌طور قابل‌توجهی کاهش داده و رقابت‌پذیری کالاهای ایرانی را در بازارهای منطقه‌ای افزایش می‌دهد.
توسعه اقتصادی منطقه‌ای
تکمیل جاده ماهیرود – فراه نه‌تنها برای تجارت بین‌المللی بلکه برای توسعه اقتصادی مناطق مرزی ایران و افغانستان نیز حیاتی است. این پروژه می‌تواند اشتغال‌زایی در مناطق مرزی، تقویت امنیت مرزها و تثبیت جمعیت در نوار مرزی شرق ایران را به دنبال داشته باشد. همچنین، با کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل و بهبود زیرساخت‌ها، تجار و بازرگانان افغان تمایل بیشتری به استفاده از این مسیر برای مبادلات تجاری خواهند داشت.
کوتاه کردن مسیرهای ترانزیتی
یکی از مهم‌ترین دستاوردهای این پروژه، کوتاه کردن مسیرهای ترانزیتی موجود است. در حال حاضر، مسیرهای ترانزیتی از ایران به افغانستان، به‌ویژه از بنادر جنوبی مانند بندرعباس و چابهار، به دلیل استفاده از جاده‌های خاکی و ناهموار در بخش‌هایی از مسیر، با مشکلات متعددی مواجه است. این شرایط، به‌ویژه در فصل زمستان، هزینه‌های حمل‌ونقل را افزایش داده و رقابت‌پذیری کالاها را کاهش می‌دهد. جاده ماهیرود – فراه با کاهش ۴۰۰ کیلومتری مسیر ترانزیت، زمان و هزینه حمل کالا را به‌طور قابل‌توجهی کاهش می‌دهد. این مسئله به‌ویژه برای کالاهای صادراتی ایران که از بنادر جنوبی به مقصد افغانستان و آسیای میانه ارسال می‌شوند، اهمیت دارد. به باور کارشناسان این جاده می‌تواند به‌عنوان یک کریدور استراتژیک، جایگاه ایران را در رقابت با کشورهای همسایه برای ترانزیت کالا تقویت کند.
چالش‌ها و موانع
با وجود پیشرفت‌های اخیر، پروژه جاده ماهیرود – فراه همچنان با چالش‌هایی مواجه است:
در گذشته، تأمین اعتبارات این پروژه عمدتاً از منابع استانی انجام می‌شد که روند اجرا را کند کرده بود. هرچند تخصیص اعتبارات ملی و بین‌المللی اخیر، مانند ۱.۵ میلیون یورو، گام بزرگی در رفع این مشکل است، اما تأمین ۸.۵ میلیون یورو باقی‌مانده همچنان یک چالش است. همچنین نبود هماهنگی کافی بین دستگاه‌های اجرایی ایران و افغانستان در گذشته، پیشرفت پروژه را با تأخیر مواجه کرده بود. تشکیل کارگروه‌های مشترک و همکاری‌های اخیر، این مشکل را تا حدی برطرف کرده است. ناامنی نیز در برخی مناطق افغانستان و وقوع بلایای طبیعی مانند سیل، در گذشته باعث توقف پروژه و افزایش هزینه‌ها شده است. تقویت همکاری‌های امنیتی و مدیریت بحران مشترک بین دو کشور ضروری است. جاده فعلی ماهیرود به فراه به دلیل وضعیت نامناسب، ریسک حمل‌ونقل را افزایش داده و تجار را به استفاده از مسیرهای دیگر، مانند دوغارون، سوق داده است.
نتیجه‌گیری
جاده ماهیرود – فراه، به‌عنوان یک پروژه ملی و فراملی، نه‌تنها یک زیرساخت عمرانی بلکه یک شاهراه اقتصادی و استراتژیک برای ایران و افغانستان است. تکمیل این پروژه پس از ۱۷ سال انتظار، می‌تواند تجارت دوجانبه را تقویت کرده، مسیرهای ترانزیتی را کوتاه‌تر کند و توسعه اقتصادی مناطق مرزی را به دنبال داشته باشد. با پیشرفت ۹۰ درصدی و تزریق اعتبارات جدید، امیدها برای بهره‌برداری از این جاده تا پایان سال ۱۴۰۴ افزایش یافته است. با این حال، رفع چالش‌های مالی، هماهنگی بین دو کشور و مدیریت ریسک‌های امنیتی و طبیعی، کلید موفقیت این پروژه خواهد بود.
آخرین اخبار افغانستان را در ایراف بخوانید:
اعلام آمادگی اندونزی برای «همکاری فرهنگی» با حکومت طالبان
موج بازگشت مهاجران به افغانستان؛ هزاران خانواده از پاکستان و ایران اخراج شدند
قیمت افغانی به تومان و دلار امروز دوشنبه (سوم شهریورماه ۱۴۰۴)
خلیلزاد: افراد دعوت‌شده را از شرکت در نشست اسلام‌آباد منصرف کردم
