به گزارش ایراف، به نقل از الجزیره، وزیران خارجه پاکستان، چین و طالبان حاکم بر افغانستان روز چهارشنبه (۲۹ مردادماه) در کابل برای برگزاری یک نشست سه‌جانبه گرد هم آمدند.
این دومین دیدار مشابه میان وانگ یی، وزیر خارجه چین، اسحاق دار، وزیر خارجه پاکستان و امیرخان متقی، سرپرست وزارت خارجه طالبان، در فاصله ۱۲ هفته پس از نشست ماه مه در پکن است. نشست پیشین به ازسرگیری روابط دیپلماتیک اسلام‌آباد و کابل پس از دوره‌ای از تنش شدید انجامید و زمینه گفت‌وگو درباره گسترش «کریدور اقتصادی چین-پاکستان» (CPEC) به افغانستان را فراهم کرد؛ طرحی که بخشی از ابتکار «کمربند و جاده» چین به شمار می‌رود.
ابتکار کمربند و جاده شبکه‌ای از بنادر، خطوط ریلی و بزرگراه‌هاست که هدف آن اتصال آسیا، آفریقا و اروپا عنوان شده است.
با این حال، تحلیلگران می‌گویند گرچه چین به دنبال گسترش نفوذ منطقه‌ای خود است، تلاش‌هایش برای میانجی‌گری میان پاکستان و افغانستان بیشتر از نگرانی این کشور درباره امنیت منافعش در امتداد مسیر موجود CPEC ناشی می‌شود.
کارشناسان بر این باورند که با وجود نقش چین به‌عنوان شریک کلیدی هر دو کشور، میزان واقعی نفوذ پکن بر اسلام‌آباد و کابل هنوز در بوته آزمایش قرار دارد و مشخص نیست تا چه اندازه مایل است خطرات ناشی از تلاش برای بازگرداندن روابط شکننده پاکستان و طالبان – که از متحدان نزدیک پیشین به همسایگانی پرتنش تبدیل شده‌اند – را بپذیرد.
تحولات منطقه‌ای در حال تغییر
نشست پکن در حالی برگزار شد که تنها چهار روز پیش از آن، پاکستان و هند درگیر تنش‌های مرزی شده بودند. اما از آن زمان تاکنون، بسیاری از معادلات در «صفحه شطرنج» منطقه تغییر کرده است.
در ماه‌های اخیر، پاکستان که سال‌ها به‌عنوان نزدیک‌ترین متحد چین شناخته می‌شد و برای حمایت نظامی و اقتصادی به همسایه شمال‌شرقی خود وابستگی داشت، روابط خود را با ایالات متحده – رقیب اصلی جهانی چین – گسترش داده است. همزمان، چین نیز تعاملات خود با هند، رقیب دیرینه پاکستان و رقیب کلیدی پکن در نفوذ منطقه‌ای را از سر گرفته است. هند همچنین مناسبات خود را با طالبان افغانستان، که از اوت ۲۰۲۱ پس از خروج نیروهای آمریکایی بر این کشور مسلط شدند، تقویت کرده است.
در این میان، روابط پاکستان و افغانستان همچنان پرتنش است. اسلام‌آباد که زمانی حامی اصلی طالبان بود، اکنون این گروه را متهم می‌کند که به پناه دادن به گروه‌های عامل خشونت‌های مرزی ادامه می‌دهد. از سوی دیگر، طالبان پاکستان را به نقض حقوق بشر از طریق اخراج گسترده پناهجویان افغان متهم می‌کنند.
در چنین شرایطی، چین می‌کوشد خود را به‌عنوان میانجی معرفی کند؛ نقشی که بیش از هر چیز به دلیل پروژه عظیم «کریدور اقتصادی چین-پاکستان» (CPEC) شکل گرفته است؛ طرحی ۶۲ میلیارد دلاری که از مرز پاکستان-چین در شمال آغاز می‌شود و تا بندر گوادر در ایالت بلوچستان امتداد می‌یابد.
یک دیپلمات ارشد پاکستانی در گفت‌وگو با الجزیره گفته است: «چین به‌عنوان همسایه مشترک، برای دیپلماسی منطقه‌ای ارزش بالایی قائل است و ثبات در این منطقه برای آن حیاتی است.» او تأکید کرده است: «پکن توسعه و اتصال منطقه‌ای را تنها در سایه امنیت و ثبات قابل تحقق می‌داند، به همین دلیل تلاش می‌کند پاکستان و افغانستان را کنار هم بنشاند.»
کریدور چین- پاکستان( CPEC) و اهمیت آن
کریدور اقتصادی چین–پاکستان (CPEC) که در سال ۲۰۱۵ در دوره نخست‌وزیری نواز شریف – برادر بزرگ‌تر نخست‌وزیر فعلی، شهباز شریف – آغاز شد، در پاکستان به‌عنوان یک «تغییر‌دهنده بازی» توصیف می‌شود؛ سرمایه‌گذاری کلانی که قرار بود اشتغال ایجاد کند و به بازسازی اقتصاد کشور کمک نماید.
با این حال، روند اجرای پروژه در سال‌های اخیر به‌شدت کند شده است. انتظار می‌رود شهباز شریف اواخر این ماه به چین سفر کند تا رسماً فاز دوم CPEC را آغاز کند. در حالی که بی‌ثباتی‌های سیاسی داخلی از عوامل کندی این پروژه بوده، نگرانی اصلی چین همچنان امنیت زیرساخت‌ها و حفاظت از اتباعش در پاکستان است؛ اتباعی که بارها هدف حمله قرار گرفته‌اند.
گروه‌های جدایی‌طلب در ایالت بلوچستان – بزرگ‌ترین و فقیرترین استان پاکستان – سال‌هاست کارکنان و تأسیسات چینی را هدف قرار می‌دهند و پکن را به بهره‌برداری از منابع محلی متهم می‌کنند. علاوه بر آن، حملاتی علیه شهروندان چینی در شمال پاکستان نیز گزارش شده است. بر اساس آمار رسمی، نزدیک به ۲۰ هزار تبعه چین در پاکستان زندگی می‌کنند و تنها از سال ۲۰۲۱ تاکنون دست‌کم ۲۰ نفر از آنان در حملات مختلف کشته شده‌اند.
استلا هانگ ژانگ، استادیار دانشگاه ایندیانا در آمریکا، می‌گوید: «چین مدت‌هاست می‌خواهد افغانستان را وارد کریدور اقتصادی چین–پاکستان کند تا دامنه پروژه گسترش یافته و همگرایی منطقه‌ای تقویت شود.» با این حال، او تأکید می‌کند که هنوز روشن نیست پکن تا چه حد برای سرمایه‌گذاری بیشتر در افغانستان یا حتی پاکستان متقاعد شده باشد. به گفته او: «چین ممکن است وعده سرمایه‌گذاری بدهد، اما حتی اگر اقدامات دیپلماتیک پکن را ببینیم، هنوز مشخص نیست دولت‌های کابل و اسلام‌آباد بتوانند شرکت‌ها و بانک‌های دولتی چین را برای سرمایه‌گذاری بیشتر قانع کنند؛ به‌ویژه با توجه به سابقه نه‌چندان موفق CPEC و خطرات قابل توجه در هر دو کشور.»
امنیت داخلی پاکستان و اهمیت آن برای چین
محمد فیصل، پژوهشگر امنیت جنوب آسیا در دانشگاه فناوری سیدنی، می‌گوید بهبود وضعیت امنیت داخلی پاکستان برای چین اهمیت حیاتی دارد.
او توضیح داد: «این نگرانی‌هاست که چین را واداشته روابط دوجانبه پاکستان و افغانستان را از طریق گفت‌وگوهای سه‌جانبه سطح بالا پیگیری کند، زیرا تحریک طالبان پاکستان (TTP) از خاک افغانستان فعالیت می‌کند و گروه‌های مسلح بلوچ نیز در این کشور حضور دارند.»
به گفته فیصل، چین با این مذاکرات سه‌جانبه می‌کوشد اختلافات میان اسلام‌آباد و کابل را کاهش داده و دو طرف را به رسیدگی به نگرانی‌های امنیتی یکدیگر ترغیب کند تا از فروپاشی روابط جلوگیری شود.
تحریک طالبان پاکستان که در سال ۲۰۰۷ تشکیل شد، از نظر ایدئولوژیک با طالبان افغانستان همسو است اما در هر دو کشور به طور مستقل فعالیت می‌کند. طالبان افغانستان بارها اتهام استفاده TTP از خاک این کشور برای حمله به پاکستان را رد کرده و هرگونه ارتباط با این گروه را تکذیب کرده است.
چالش‌های امنیتی
از زمان بازگشت طالبان به قدرت در آگوست ۲۰۲۱، پاکستان شاهد افزایش شدید خشونت‌ها بوده است؛ به‌ویژه در خیبر پختونخوا و بلوچستان که هر دو با افغانستان هم‌مرز هستند. اسلام‌آباد بارها ادعا کرده گروه‌های مسلح، به‌ویژه تحریک طالبان پاکستان (TTP)، از خاک افغانستان و مرزهای باز برای انجام حملات استفاده می‌کنند.
براساس داده‌های «مؤسسه مطالعات امنیت و درگیری پاکستان» (PICSS)، تنها در شش‌ماهه نخست سال ۲۰۲۵، دست‌کم ۵۰۲ حمله مسلحانه ثبت شده که در آن‌ها ۷۳۷ نفر، از جمله ۲۸۴ نیروی امنیتی و ۲۶۷ غیرنظامی کشته شده‌اند. این آمار نسبت به نیمه نخست ۲۰۲۴ نشان‌دهنده رشد ۵ درصدی حملات، افزایش ۱۲۱ درصدی تلفات و جهش ۸۴ درصدی شمار مجروحان است.
چین نیز در کنار پاکستان نگرانی امنیتی جدی دارد. پکن جنبش اسلامی ترکستان شرقی (ETIM) را متهم می‌کند که از خاک افغانستان برای برنامه‌ریزی و اجرای حملات علیه منافع چینی استفاده می‌کند. به گفته عبدالباسط، پژوهشگر مدرسه مطالعات بین‌المللی S. Rajaratnam در سنگاپور، خروج آمریکا از افغانستان باعث شده چین به بازیگر ژئوپلیتیک اصلی در جنوب آسیا تبدیل شود. او تأکید کرد: «بدون رسیدگی به نگرانی‌های امنیتی پاکستان مرتبط با افغانستان، بخش پاکستانی طرح کمربند و جاده (BRI) و کریدور اقتصادی چین–پاکستان (CPEC) همچنان کمتر توسعه خواهد یافت.»
کارشناسان می‌گویند پکن با برگزاری نشست‌های سه‌جانبه تلاش دارد اسلام‌آباد و کابل را به سمت یک رویکرد جامع امنیتی سوق دهد؛ رویکردی که هدفش جدا نگه‌داشتن اقتصاد و دیپلماسی از بحران‌های امنیتی است. محمد فیصل، پژوهشگر امنیت جنوب آسیا، می‌گوید چین علاوه بر وزن سیاسی و حمایت دیپلماتیک در نهادهای چندجانبه، مشوق‌های اقتصادی نیز روی میز می‌گذارد، اما نفوذ طولانی‌مدت آن به دلیل نگرانی‌های امنیتی خود پکن همچنان محدود است.
یک دیپلمات ارشد پاکستانی نیز با اشاره به اهرم‌های چین در پروژه‌های منطقه‌ای BRI ابراز امیدواری کرد که پکن بتواند روابط پرتنش پاکستان و افغانستان را تغییر دهد «با بهره‌گیری از ابزارهای سیاسی، اقتصادی و مالی». با این حال او نسبت به نقش‌آفرینی چین به عنوان «ضامن» صلح میان دو کشور تردید نشان داد و گفت: «چین می‌تواند به دلیل اعتماد بالایی که دارد این نقش را ایفا کند، اما اینکه واقعاً مایل باشد چنین مسئولیتی را برعهده بگیرد، هنوز روشن نیست.»
«آخرین اخبار افغانستان را در ایراف بخوانید»
بیشتر بخوانید:
قیمت افغانی به تومان و دلار امروز پنجشنبه (30 مردادماه ۱۴۰۴)
پیش‌بینی وضعیت آب و هوای افغانستان (پنجشنبه، ۳۰ مردادماه ۱۴۰۴)
