همزمان با انتشار اخبار مربوط به برگزاری نشستی از گروه‌های مخالف طالبان در اسلام‌آباد، گلبدین حکمتیار، رهبر حزب اسلامی افغانستان که در کابل زندگی می‌کند، اعلام کرد که در این نشست شرکت نخواهد کرد. او در حساب رسمی خود در ایکس نوشت: «از رسانه‌ها خواهش می‌کنیم از دروغ‌پردازی‌ها، مخصوصاً دروغ‌های غرض‌آلود خودداری ورزند. من در نشست‌های خارج از کشور نه قصد شرکت دارم و نه به چنین نشستی دعوت شده‌ام. سفری به پاکستان هم ندارم. گزارش افغانستان اینترنشنال در این رابطه حقیقت ندارد.»
در اسلام‌آباد چه خبر است؟
قرار است هفته آینده، نشست دو روزهای تحت عنوان «به‌سوی اتحاد و اعتماد» با حضور شماری از چهره‌های سیاسی مختلف افغانستان در اسلام‌آباد برگزار شود. نهاد برگزارکننده این نشست، هدف از برگزاری آن را ترویج صلح، تقویت مشارکت مدنی و ایجاد کانالی برای تعامل میان اپوزیسیون و مشارکت معرفی کرده است.
اما برگزاری این نشست، همزمان با اختلافات اسلام‌آباد و طالبان، واکنش‌برانگیز شده است. برخی چهره‌های شناخته‌شده افغانستان، حضور این افراد در اسلام‌آباد را مورد انتقاد قرار داده‌اند و نسبت به پیامدهای این همکاری، با توجه به سابقه‌ی پاکستان در جنگ‌های افغانستان، هشدار داده‌اند. برگزاری این نشست، افغان‌ها را به دو گروه منتقدان و موافقان تقسیم کرده است.
در این میان، زلمی خلیل‌زاد که با سابقه‌ی لابی‌گری برای طالبان شناخته می‌شود، ضمن انتقاد تند از این نشست، پاکستان را به اقدامی غیرمسئولانه و تأسف‌برانگیز متهم کرد. در مقابل، برخی از سیاسیون افغانستان ضمن انتقاد از او به دلیل اظهارنظرهایش، گفتند که سخنان او ناشی از هراس از تداوم مقاومت مردم افغانستان در برابر حکومت طالبان است.
سایه ترس از طالبان بر سر حکمتیار؟
اما در این میان، جای خالی حکمتیار نیز توجه‌ها را به خود جلب کرده است. حکمتیار برخلاف سایر رهبران و مقامات سیاسی افغانستان، همزمان با بازگشت طالبان به قدرت در آگوست ۲۰۲۱، از کشور خارج نشد. برخی ناظران معتقدند که او به امید مشارکت و سهیم شدن در نظام سیاسی جدید، در افغانستان ماند. اظهارنظرهای اولیه‌ی او در روزهای نخست تسلط طالبان، این ایده را تقویت می‌کرد.
او در مصاحبه‌ای با خبرگزاری آناتولی در سپتامبر ۲۰۲۱ اظهار کرده بود: «ما از طالبان به هر شکلی که حکومت تشکیل دهند، بدون قید و شرط حمایت می‌کنیم.»او استدلال کرد که به دولت‌های ائتلافی عقیده‌ای ندارد، چراکه آن‌ها همیشه شکست خورده‌اند. همچنین افزود: «ما با طالبان برادر هستیم و بین ما اجماع وجود دارد.»
اما بعدها، ساز مخالفت او—شاید به دلیل عدم حضور در حکومت طالبان—باعث شد که این گروه محدودیت‌هایی علیه او اعمال کند. فعالیت‌های او برای چند ماه متوقف شد و حتی تلویزیون بریا، که وابسته به اوست، نیز تعطیل شد. به همین دلیل، احتمال می‌رود که او حضور در نشست اسلام‌آباد را رد کرده باشد یا عملا نتواند در آن شرکت کند. با این حال، جای خالی او در نشست اسلام‌آباد، ناظران را به بررسی سابقه‌ی فعالیت سیاسی‌اش سوق داده است.
مجاهدی که ساز مخالف می‌زد؟
پس از بازگشت طالبان به قدرت، حکمتیار با حضور در کابل نشان داد که مسیر متفاوتی را از دیگر رهبران سیاسی افغانستان در پیش گرفته است. او با ماندن در کابل، ضمن امید به سهیم شدن در قدرت، مسیر خود را از دیگر مخالفان طالبان جدا کرد. در جریان چهار سال گذشته، هرچند اظهارنظرهایی انتقادی نسبت به طالبان داشته، اما هیچ‌گاه تمایل خود را به پیوستن به جریان‌های مخالف این گروه برای تغییر نظام سیاسی—حداقل در ظاهر—نشان نداده و بیشتر به ارائه راهکار پرداخته است.
اما نگاهی به پیشینه او نشان می‌دهد که شاید بتوان گفت در مسیر کسب قدرت همواره ناکام بوده است؛ امری که شاید ناشی از مسیر متفاوتی باشد که در پیش گرفته است.
این رهبر سیاسی افغانستان، نخستین بار در سال ۱۳۶۸ در کنار شهنواز تنی، به دنبال به‌دست گرفتن حکومت از طریق کودتا بود، اما این پروژه شکست خورد. بعدها، با سقوط دولت کمونیستی نجیب‌الله و آغاز اختلافات داخلی، حزب وابسته به او یکی از طرف‌های اصلی جنگ بود و از ناراضیان تقسیم قدرت محسوب می‌شد. به‌طور مثال، زمانی که مجاهدین توافق‌نامه تقسیم قدرت و معرفی نامزدی مورد توافق برای نخست‌وزیری دولت جدید را اعلام کردند، حزب اسلامی از به‌رسمیت شناختن آن خودداری کرد.
برخی ناظران معتقدند که او مسئول اصلی عدم تقسیم درست قدرت و حکومت‌داری مؤثر از سوی مجاهدین بود. بعدها، به دلیل اختلافات زیاد، یکی از خونین‌ترین موشک‌باران‌های تاریخ افغانستان را در کابل در اوت ۱۹۹۲ رقم زد که در نتیجه آن، بیش از ۱۸۰۰ نفر کشته شدند.
روند مخالفت حکمتیار تنها محدود به جنگ‌های داخلی و تحولات دهه نود میلادی نشد. رهبر حزب اسلامی افغانستان، بعد از سال ۲۰۰۱ و با عدم حضور در کنفرانس بن، در قامت یکی از مخالفان دولت جدید افغانستان و نیروهای خارجی در این کشور ظاهر شد و بر ساز مخالفت کوبید. او بعدها، در نتیجه توافق صلح با دولت غنی، به افغانستان بازگشت و فعالیت‌های سیاسی خود را این‌بار از قلب کابل ادامه داد.
اما رویای او برای رسیدن به سهمی چشم‌گیر در قدرت، با آمدن طالبان بار دیگر ناکام ماند. حالا با توجه به سابقه‌ی او، به نظر نمی‌رسد که برای سهیم شدن در قدرت، به دنبال اتحاد و ائتلاف با نیروهای افغان خارج از کشور باشد؛ بلکه ترجیح می‌دهد از داخل به فعالیت خود ادامه دهد.
«آخرین اخبار افغانستان را در ایراف بخوانید»
بیشتر بخوانید:
قیمت افغانی به تومان و دلار امروز دوشنبه (۲۷ مردادماه ۱۴۰۴)
اسلام‌آباد و مخالفان طالبان؛ تغییر معادله یا ابزار فشار؟
اداره هواشناسی افغانستان در رابطه با احتمال وقوع سیل در ۱۴ ولایت هشدار داد (دوشنبه ۲۷ مردادماه)
طالبان: نهادهای غیر دولتی وارد مشارکت در بازسازی افغانستان شوند
