به گزارش ایراف، دهه‌هاست که آب به مهم‌ترین عامل مناقشه میان کشورهای خاورمیانه و آسیای مرکزی تبدیل شده است. با وجود معاهدات متعدد دوجانبه و چندجانبه برای تقسیم و مدیریت منابع آبی، نبود ضمانت اجرایی و بی‌اعتنایی برخی دولت‌ها به قواعد حقوق بین‌الملل، این منابع حیاتی را به کانون تنش‌های مداوم بدل کرده است.
حجت میان‌آبادی، پژوهشگر حوزه دیپلماسی آب و عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس، در گفت‌وگو با خبرنگار پانا با اشاره به وضعیت بحرانی منابع آبی مشترک ایران با همسایگان اظهار داشت: «امروز آب در منطقه غرب آسیا نه تنها یک منبع حیاتی برای بقا، بلکه ابزاری برای اعمال فشار سیاسی و تغییر معادلات امنیتی شده است.»
وی با اشاره به چالش‌های مرزی ایران و افغانستان خاطرنشان کرد: «معاهده ۱۳۵۱ حقابه ایران از رود هیرمند را ۸۲۰ میلیون مترمکعب تعیین کرده، اما در چهار دهه گذشته هیچ‌گاه به طور کامل اجرا نشده است. ساخت سد کمال‌خان توسط افغانستان و ادامه این روند توسط طالبان، جریان طبیعی آب به سمت ایران را عملاً مسدود کرده است.»
میان‌آبادی همچنین به سیاست‌های آبی ترکیه اشاره کرد و گفت: «پروژه‌های عظیم گاپ و داپ ترکیه شامل احداث ده‌ها سد بر روی دجله و فرات است که میلیاردها مترمکعب آب را پیش از ورود به عراق، سوریه و ایران مهار می‌کند. ترکیه بارها از این آب‌ها به عنوان اهرم سیاسی علیه همسایگان استفاده کرده است.»
این پژوهشگر با تأکید بر ضرورت بازتعریف دیپلماسی آبی ایران گفت: «آب امروز به سلاح ژئوپلیتیک در منطقه تبدیل شده و ایران باید از نگاه سنتی مبتنی بر معاهدات نیمه‌جان عبور کند. ما نیازمند دیپلماسی نوین آبی هستیم که از ابزارهای چندلایه شامل فناوری‌های پایش منابع آبی، فشارهای سیاسی چندجانبه و دیپلماسی عمومی بهره ببرد.»
میان‌آبادی در پایان هشدار داد: «خشک شدن منابع آبی در ایران تنها یک بحران محیط‌زیستی نیست، بلکه تهدیدی برای امنیت ملی محسوب می‌شود. نمونه آن اعتراضات کشاورزان اصفهان در پی خشک شدن زاینده‌رود بود که نشان داد آب تا چه اندازه می‌تواند بر ثبات اجتماعی و سیاسی تأثیر بگذارد.»
همچنین کیومرث یزدان‌پناه؛ استاد دانشگاه تهران و کارشناس مسائل افغانستان در گفتگوی اختصاصی با ایراف در خصوص مسئله حق‌آبه ایران از دو رودخانه هیرمند و هریرود اظهار کرد: اگر طالبان ادعا کند که هیرمند با کاهش آب مواجه است، حرفی کاملا دروغ است.
وی افزود: هیرمند به اندازه کافی آب دارد و شرایط مهیا است تا برای تمام فصول سهم آب ایران داده شود.اما به هر حال به واسطه ضعف‌های شدیدی که در دیپلماسی منطقه‌ای و راهبرد غلط نسبت به افغانستان داریم، نمی‌توانیم از منافع خود دفاع کنیم.
سخنگوی سابق کمیسیون کشاورزی مجلس نیز در این باره گفت: طالبان می‌گویند هیرمند آب ندارد، اما این حرف دروغ است. آن‌ها مسیر رودخانه هیرمند را به منطقه‌ای تحت عنوان گودزره منحرف می کنند که آب، شور و بلااستفاده می‌شود. این اقدامات آگاهانه طالبان در راستای عدم پرداخت سهم ایران از حق‌آبه برای امتیازگیری از تهران است.
افزون بر این، ابوالفضل زهره‌وند عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در گفتگو با خبرنگار سیاسی ایراف با اشاره اینکه طرف افغانستانی در موضوع حق‌آبه هیرمند به تعهدات خود عمل نمی‌کند، گفت: همانطور که پیشتر هم گفته بودم مسئله ما با افغانستان صرفا با موضوع حق‌آبه هیرمند مرتفع نمی‌شود ما مسائل مشترکی داریم که باید برای آن سیاستی مشخص و مدون داشته باشیم.
وی افزود: طرف افغانستانی بهانه‌های متعددی می‌آورد مبنی بر اینکه آب نیست و یا اینکه شرایط فنی و زیرساختی برای انتقال آن به ایران وجود ندارد، در این بین با سیاست نهادهای امنیتی آمریکا سدهای متعدد بر روی هیرمند ساخته شده و در حال ساخت است تا آسیب و تبعات آن متوجه ایران باشد.
«آخرین اخبار افغانستان را در ایراف بخوانید»
بیشتر بخوانید:
سدسازی های ترکیه و طالبان تهدیدی علیه امنیت آبی ایران
اشتغال ۵ هزار مهاجر بازگشته در شهرک صنعتی هرات؛ برنامه ریزی برای جذب ۱۰ هزار نیروی کار
قیمت افغانی به تومان و دلار امروز دوشنبه (۲۷ مردادماه ۱۴۰۴)
آغاز رسمی پروژه ۱۰ میلیارد دلاری تولید برق در هرات با سرمایه‌گذاری عزیزی گروپ
