به گزارش ایراف، خلیلزاد در شبکه اجتماعی ایکس نوشته است که راه‌های بدیل وجود دارد که می‌تواند این سایت را حفظ کند و همزمان استخراج مس را ممکن سازد.
او گفته است که چینی‌ها به میراث فرهنگی افغانستان توجهی ندارند و طالبان ممکن از روش‌های جایگزین آگاهی نداشته باشد.
خلیلزاد نوشته است: «اگرچه گزینه‌های بدیل ممکن است در ابتدا پرمصرف باشند، اما افغانستان در درازمدت فرصت بزرگی برای جذب گردشگران، در سطح مکان باستانی پمپی، را از دست خواهد داد.»
او انتقال آثار تاریخی مس عینک را «یک تراژدی قابل اجتناب» توصیف کرده است.
این در حالی‌است که به تازگی هیأت متخصصان ریاست باستان‌شناسی وزارت اطلاعات و فرهنگ طالبان، ۱۴۳۰ قلم اثر تاریخی کشف‌شده از محوطه‌های باستانی مس عینک در ولایت لوگر را به آزمایشگاه مرکزی این ریاست در کابل انتقال دادند.
این آثار شامل ظروف سفالی، سنگی، فلزی، شیشه‌ای، استخوانی و چوبی است که از میان آن‌ها سکه‌های دوره‌های کوشانی و ساسانی، کتیبه‌ها، کوزه‌ها، جام‌ها، چراغ‌های مختلف، دست‌بندهای مسی، مهره‌های تزئینی و ابزارهای کار مانند دوک‌های نخ‌ریسی به چشم می‌خورد.
سید ذبیح‌الله سادات، رییس باستان‌شناسی طالبان هدف از این انتقال را پاک‌سازی، مرمت، حفاظت و ثبت این آثار اعلام کرد تا پس از انجام این فرآیند، به موزه ملی افغانستان سپرده شوند.
این اشیای تاریخی که برخی بیش از ۵۰۰۰ سال قدمت دارند، گواهی بر تمدن‌های کهن این منطقه هستند و درک بهتری از زندگی و فرهنگ گذشتگان ارائه می‌کنند.
از سال ۲۰۰۹، بیش از ۳۵۰۰ قلم اثر مهم از مس عینک کشف شده است، از جمله بت‌های چوبی و گلی بودا، سکه‌ها، نقاشی‌های دیواری، و بیش از ۱۰۰ استوپا (ساختمان‌های مذهبی). بیش از ۱۰۰۰ قلم از این آثار به موزه ملی افغانستان در کابل منتقل شده‌اند و هزاران قلم دیگر در انبارهای موقت در نزدیکی سایت لوگر نگهداری می‌شوند و هنوز تحلیل نشده‌اند.
طالبان می‌گویند، برنامه‌هایی برای ایجاد موزه محلی یا موزه مجازی برای نمایش این آثار در دست بررسی است.
با این حال، با شروع پروژه استخراج مس در سال ۲۰۲۴، نگرانی‌هایی درباره آسیب به این آثار وجود دارد. برنامه فعلی شامل استخراج زیرزمینی است که ممکن است به حفظ مکان کمک کند، اما هنوز مشخص نیست که آیا این روش به طور کامل از آثار محافظت می‌کند یا خیر.
قرارداد استخراج مس عینک لوگر بین دولت وقت افغانستان و شرکت چینی (MCC) در سال ۲۰۰۷ به ارزش ۳ میلیارد دلار امضا شد و اخیراً در ژوئیه ۲۰۲۴ با ساخت جاده دسترسی پیشرفت داشته است.
انتظار می‌رود استخراج از سال ۲۰۲۶ آغاز شود. با این حال، نگرانی‌هایی درباره شفافیت قرارداد، تأثیرات زیست‌محیطی (مانند کمبود آب)، و امنیت (به دلیل تهدیدات گروه‌های مسلح) وجود دارد.
طالبان و شرکت چینی تعهد کرده‌اند که از آثار فرهنگی محافظت کنند، اما موفقیت این تعهدات هنوز در هاله‌ای از ابهام است.
