ایراف، محمدصادق خان، نماینده ویژه پاکستان در امور افغانستان روز گذشته از دیدار با یو شیائویونگ، همتای چینی خود خبر داد. صادق خان در حساب رسمی خود در ایکس درمورد این دیدار نوشته است: «ما گفتگوی روشنی درمورد آخرین تحولات منطقه، چشم انداز ژئوپلتیکی به سرعت در حال تحول و نگرانیهای امنیتی مبرم در منطقه به ویژه در رابطه با افغانستان، داشتیم.»
به گفته این مقام پاکستانی طرفین نگرانیهای عمیق خود را درمورد تهدیدات ناشی از گروههای تروریستی از افغانستان به اشتراک گذاشتهاند و تعهد خود را برای مقابله مشترک با این چالشها تایید کردهاند. چند روز پیش نیز، عاصم منیر، رئیس ارتش پاکستان در دیدار با مقامهای سیاسی و نظامی درمورد تقویت هماهنگی راهبردی برای مقابله با تروریسم و تهدیدهای مشترک صحبت و تاکید کردند.
پس از سقوط افغانستان و بازگشت مجدد طالبان به قدرت، هرچند کشورهای منطقه به تعامل خود با طالبان در بحبوحه شکل گیری معماری جدید امنیتی پساآمریکا ادامه دادند و روندی از همکاریهای اقتصادی و تعاملات دیپلماتیک را خلق کردند، اما همچنان نگاهها به افغانستان در مدار کشوری ایدئولوژیک، ناامن و پناهگاه گروههای تروریستی دیده میشود که علیرغم تلاش طالبان برای خوب جلوه دادن شرایط افغانستان، نتوانسته نظر مثبت همسایگان را جلب کند. از همین روست که از همان آغاز بازگشت طالبان، تمایل به همکاریهای امنیتی میان کشورهای منطقه بالاست و هریک به زعم خود در تلاش است تا کشورها را در قالب متحد و همکار در مدار خود دربیاورد.
در این بین پاکستان و چین دو بازیگر مهم افغانستان مجبورند برای حذف نشدن از صحنه تحولات افغانستان که منافع چندبعدی آنها سخت به این جغرافیا گره خورده است، به فکر اتحاد و ائتلاف و ترسیم راههای مشترک برای مقابله با خطرات تروریستی باشند که منافع هردو طرف به آن وابسته است.
پاکستان در خط مقدم مبارزه با تروریسم؟
در این بین پاکستان نسبت به دیگر بازیگران منطقه نگرانیهای امنیتی بیشتری دارد. این کشور به موازات بازگشت طالبان به قدرت شاهد موج فزایندهای از حملات تروریستی بوده و به گفته ناظران ناامنی از افغانستان حالا به پاکستان سرایت کرده است. در همین حال، اندیشکده خاورمیانه آمریکا در گزارشی آورده است که با خروج نیروهای آمریکایی و متحدانش از افغانستان پس از به قدرت رسیدن طالبان، مسئولیت اصلی مقابله با تروریسم منطقهای عمدتا بر دوش پاکستان افتاده است. اسلام آباد در اواسط ژوئن ۲۰۲۴ عملیات «عزم برای ثبات» را آغاز کرد که جدیدترین عملیات نظامی برای پاکسازی مناطق مرزی این کشور از تروریستها بود. در آن زمان دفتر شهباز شریف، نخست وزیر پاکستان دربیانیهای در همین رابطه نوشت: «در حوزه سیاسی-دیپلماتیک، تلاشها برای محدودکردن فضای عملیاتی تروریستها از طریق همکاریهای منطقهای تشدید خواهد شد.» این بیانیه نشان میدهد که پاکستان به دنبال هماهنگی نزدیکتر با کشورهای منطقهای برای رفع نگرانیهای امنیتی که قطعا منظور آن افغانستان بوده، است.
پاکستان در چهار سال گذشته برای مهار موج عملیاتهای تروریستی در خاک این کشور که عامل اصلی آن را افغانستان میداند آزمون و خطاهای مکرری را چه در سطح منطقهای و چه فراتر از منطقه مانند نقش داشتن در عملیات دستگیری «عامل داعش در انتحاری فرودگاه کابل در آگوست ۲۰۲۱» با نیروهای ایالات متحده انجام داده است که اکنون پس از گذشت چهارسال به نظر میرسد، تا حدودی پاسخ داده است. به طوری که پاکستان با درگیر کردن منافع کشورهای منطقه به ویژه چین با خود به مکانیزمهایی که طالبان را بتواند با خود همراه کند تا حدی رسیده است. نشست اخیر سه جانبه میان چین، پاکستان و طالبان منجر به آن شده که یخهای روابط دو متحد قدیمی که پس از آگوست ۲۰۲۱ دوران تاریک روابط خود را تجربه کردن کمی آب شود. به طوری که پاکستان در آیندهای نزدیک میزبان امیرخان متقی، سرپرست وزارت امور خارجه خود خواهد بود. همچنین لفاظیهای سیاسی و متهم کردنهای طالبان به حمایت تحریک طالبان پاکستانی از سوی اسلام کمتر شده است. همچنین طرفین توافق کردند که روابط دیپلماتیک خود را در سطح سفیر از سر بگیرند. افزون بر این از افغانستان دعوت شد تا به کریدور اقتصادی چین-پاکستان بپیوندد.
چین: برنده واقعی روابط طالبان و پاکستان؟
در این میان چین نیز در تلاش بوده تا به بازیگری بی بدیل برای طالبان تبدیل شود. این کشور با استفاده از رابطهای دوفاکتو با طالبان تلاش کرد تا در سایه سرمایه گذاریهای اقتصادی و تبلیغات سیاسی برای این گروه از نگرانیهای استراتژیک و امنیتی خود محافظت کند. سیاستی که پس از گذشت چهارسال همچنان ادامه دارد. اما نگرانی اصلی چین یعنی فعالیت گروه هایی، چون جنبش ترکستان شرقی و ایغورها همچنان پکن را نگران از افغانستان کرده است.
این نگرانی در حالی است که از یک سو پاکستان که در دهه ۱۹۹۰ به عنوان مجرایی برای برقراری رابطه با طالبان برای چینیها عمل میکرد، اما حالا خود به بازیگر دست چندم در افغانستان تنزل مقام پیدا کرده است و پکن حالا مجبور است که ابتکار عمل را به دست گرفته و حتی شاید بتوان گفت که نقشش با پاکستان را عوض کرده است.
از سوی دیگر، با شناسایی رسمی طالبان از سوی مسکو، به نظر میرسد که حالا روسها به نورچشمیهای طالبان تبدیل شدهاند. وضعیتی که چین در چهارسال گذشته به دنبال آن بوده است. بنابراین، پکن برای تقویت جایگاه خود که آن از طریق به نگرانیهای امنیتی خود پاسخ دهد به دنبال اتحادهای منطقهای به ویژه با پاکستان است.
طالبان چه خواهد کرد؟
به نظر میرسد حالا چین و پاکستان به دنبال فشار بر طالبان به بهانه نگرانیهای امنیتی و با هدف تغییر معادلات منطقهای پس از اقدام اخیر مسکو خواهند بود. این درحالی است که طمع طالبان برای کسب مشروعیت از سوی کشورهای منطقه پس از تصمیم مسکو افزایش یافته است. در نتیجه احتمالا طالبان برای پاسخ مناسب به نگرانیهای امنیتی این دو کشور شرط شناسایی را پیش کش کند. اما طبعا روابط این دو کشور با طالبان در شرایط کنونی منطقهای که رقابتهای تازهای در حال شکل گیری است شدت خواهد یافت و تلاشها برای کسب امتیاز نیز دو چندان خواهد شد. طالبان نیز اینبار برای تامین خواستههای حکومت خود نیاز به همکاری بیشتر با کشورها دارد در نتیجه احتمالا تلاش میکند قدرت لابیگری خود را افزایش دهد، اما باید منتظر ماند که طالبان به بهای کسب مشروعیت از متحدان ایدئولوژیک خود دست خواهند کشید یا خیر.
بیشتر بخوانید:
والی طالبان در هرات دستور تشدید تدابیر ایمنی در سد پاشدان را صادر کرد
بازگشت مهاجران به افغانستان؛ وظایف و تدابیر سازمان ملل چیست؟
قیمت افغانی به تومان و دلار امروز دوشنبه (ششم مردادماه ۱۴۰۴)
تامین برق خورشیدی برای ۲۳ مرکز آموزشی در مناطق مرکزی افغانستان