پس از سقوط دولت جمهوری افغانستان به دست طالبان در اوت 2021، هزاران نفر از همکاران امنیتی، اطلاعاتی و خدماتی غرب در افغانستان که به نوعی مهره‌های حیاتی در پروژه‌های آمریکا و انگلیس در این کشور محسوب می‌شدند، در معرض خطر جبران‌ناپذیر قرار گرفتند. این افراد که به عنوان «مهره‌های سوخته» یاد شده‌اند، خواستار حمایت و مهاجرت به کشورهای همکار خود شدند، اما روند پذیرش آن‌ها بسیار کند، محدود یا متوقف شده است.
سیاست‌های مهاجرتی انگلیس و آمریکا: ادعا و واقعیت
انگلیس
انگلیس با برنامه‌هایی مانند سیاست انتقال و کمک به افغان‌ها (Afghan Relocations and Assistance Policy – ARAP) و طرح اسکان مجدد شهروندان افغان (Afghan Citizens Resettlement Scheme – ACRS) وعده داده بود تا هزاران نفر از افغان‌هایی که برای انگلیس کار کرده‌اند را بپذیرد.
اما در عمل، روند پذیرش به کندی پیش رفت و بسیاری از این افراد در شرایط بسیار خطرناکی در افغانستان باقی ماندند.
افشای اطلاعات شخصی هزاران افغان در سپتامبر ۲۰۲۲ توسط وزارت دفاع انگلیس، خطرات امنیتی جدی را متوجه این افراد ساخت و باعث شد دولت انگلیس به‌طور مخفیانه به بیش از ۲۴ هزار نفر پناهندگی اعطا کند، با هزینه‌ای بالغ بر ۷ میلیارد پوند، با وجود وعده‌های اولیه، پذیرش متقاضیان جدید متوقف شده و بسیاری از پرونده‌ها در بلاتکلیفی ماندند.
در ژوئیه ۲۰۲۴ نیز بودجه‌ی مهاجرتی انگلیس برای اسکان این افراد به پایان رسید، و بسیاری از پناهجویان در افغانستان یا کشورهای ثالث به حالت بلاتکلیف باقی ماندند.
محدودیت‌های سخت‌گیرانه و معیارهای گزینشی منجر به آن شد که تنها بخش کوچکی از کسانی که در خطر جدی بودند، بتوانند به انگلیس مهاجرت کنند.
شایان ذکر است که انتقادهای گسترده‌ای از نهادهای حقوق بشری و رسانه‌ها در مورد عدم عمل به وعده‌ها و بی‌توجهی به خطرات امنیتی این افراد مطرح شده است.
آمریکا
آمریکا با برنامه عملیات پناه به متحدان Allies (Operation Allies Refuge) و افزایش پذیرش از طریق ویزای ویژه مهاجرت (Special Immigrant Visa – SIV) تلاش کرد شمار بیشتری از همکاران افغان را به داخل خاک خود بیاورد.
با این وجود، فرآیند درخواست و بررسی ویزا بسیار طولانی و پیچیده بود، به طوری که هزاران نفر همچنان در شرایط نامعلوم در افغانستان یا کشورهای همسایه معطل ماندند.
همچنین فرمان ممنوعیت سفر برای شهروندان افغانستان و ۱۱ کشور دیگر، نگرانی‌های گسترده‌ای را در میان افغان‌های آسیب‌پذیر ایجاد کرده است.
این در حالیست که پیشتر نیز یک قاضی فدرال در آمریکا با صدور حکمی، لغو وضعیت حفاظت موقت پناهجویان افغانستانی و کامرونی را تأیید کرده که این حکم، دستور قبلی دادگاه را که مانع اجرای تصمیم دولت ترامپ برای پایان دادن به وضعیت حفاظت موقت هزاران پناهجو شده بود، ابطال کرد.
دولت ترامپ در ماه آوریل سال جاری، اعلام کرده بود قصد دارد به وضعیت حفاظت موقت پناهجویان افغان و کامرونی پایان دهد.
باید اشاره کرد که در دوره‌ی ریاست‌جمهوری ترامپ، سیاست‌های مهاجرتی سخت‌گیرانه‌ای اعمال شد که تأثیر قابل‌توجهی بر مهاجران افغان داشت:
بر اساس گزارش‌ها، حدود ۱۴٬۶۰۰ مهاجر افغان که تحت وضعیت حفاظت موقت (TPS) در آمریکا زندگی می‌کردند، در معرض خطر اخراج قرار گرفتند.
همچنین در سال ۱۴۰۳ (۲۰۲۴)، پرواز ۱٬۶۶۰ افغان که برای اسکان مجدد در آمریکا تأیید شده بودند، با فرمان اجرایی ترامپ لغو شد.
سرنوشت تاریک مهره‌های سوخته امنیتی و اطلاعاتی
بسیاری از نیروهای پیشین امنیتی و اطلاعاتی افغان که سال‌ها در همکاری با آمریکا و انگلیس فعالیت کردند، در حال حاضر در معرض انتقام طالبان، تهدیدهای امنیتی و حتی ترور قرار دارند.
طبق گزارش روزنامه انگلیسی تلگراف، از زمان تسلط طالبان بر افغانستان، بیش از ۲۰۰ تن از نیروهای امنیتی و اطلاعاتی پیشین که با آمریکا و انگلیس همکاری داشتند، توسط طالبان ترور شده‌اند.
این گزارش بر اساس اسناد و تصاویر جمع‌آوری‌شده توسط کارشناسان مستقل تهیه شده و نشان می‌دهد که بسیاری از این افراد پس از افشای اطلاعات محرمانه، هدف قرار گرفته‌اند.
در همین گزارش آمده که طالبان به فهرستی از متقاضیان پناهندگی وزارت دفاع انگلیس دست یافته‌اند و واحدی ویژه به نام «یرموک ۶۰» مأمور شناسایی و تعقیب این افراد شده است.
با وجود تکذیب رسمی طالبان و ادعای عفو عمومی، شواهد میدانی و شهادت خانواده‌ها و همکاران قربانیان، روایت دیگری را بازگو می‌کند؛ روایتی از ترورهای هدفمند، تهدیدهای مکرر، و فضای رعب‌آور برای کسانی که زمانی در کنار نیروهای خارجی کار کرده بودند.
یوناما و نهادهای حقوق بشری بارها از بازداشت، شکنجه، و قتل نظامیان پیشین توسط طالبان گزارش داده‌اند. کمیته حمایت از نظامیان پیشین افغانستان تأکید کرده که عفو عمومی طالبان صرفاً ابزاری برای به دام انداختن و حذف مخالفان بوده است.
خانواده‌های این افراد نیز در وضعیت بسیار آسیب‌پذیری قرار دارند، در حالی که حمایت کافی از سوی کشورهای غربی دریافت نمی‌کنند.
گزارش‌ها حاکی از موارد متعدد خودکشی، ناپدید شدن و مهاجرت غیرقانونی این افراد و حتی اخراج از کشورهای همسایه به افغانستان و به قتل رسیدن به دست افراد طالبان است.
تناقض ادعاهای حقوق بشری با نگرانی‌های امنیتی
کشورهای غربی به ویژه آمریکا و انگلیس، سیاست‌های خود را تحت عنوان حمایت از حقوق بشر و پناهجویان اعلام می‌کنند. اما واقعیت‌های میدانی نشان می‌دهد که نگرانی‌های امنیتی و منافع سیاسی و نظامی، بارها اولویت یافته و حقوق انسانی این افراد قربانی شده است.
این موضوع باعث شده انتقادهای شدیدی از نهادهای حقوق بشری و رسانه‌های مستقل مطرح شود که سیاست‌های غرب را بیش از حد محافظه‌کارانه و حتی بی‌رحمانه می‌دانند.
تا جولای 2025، تعداد قابل توجهی از پناهجویان افغان هنوز وضعیت قانونی و امنیتی نامشخصی دارند و بسیاری از «مهره‌های سوخته» غرب، همچنان در انتظار فرصتی برای نجات هستند.
بیشتر بخوانید:
گسترش روابط ازبکستان و طالبان؛ امضای توافقنامه ۲.۵ میلیارد دلاری برای توسعه تجارت
ماهیت داعش به روایت طالبان: ترور، ارعاب و تحریف مفاهیم دینی
پیش‌بینی وضعیت آب و هوای افغانستان (پنجشنبه، ۲ مردادماه ۱۴۰۴)
دستاوردهای سال گذشته بانک مرکزی افغانستان | از حفظ ارزش افغانی و مهار تورم تا مبارزه با پول‌شویی
