در ایران، موج گسترده‌ای از مهاجرستیزی علیه افغان‌ها در شبکه‌های اجتماعی مشاهده می‌شود. یکی از نمونه‌های بارز این جریان، کمپین «#اخراج افغانی مطالبه_ملی» است که طبق تحلیل داده‌های منتشرشده توسط پژوهشگر فضای مجازی، حمیدرضا احمدی، تنها ۵۰ اکانت در توییتر بیش از ۶۰ هزار توییت را با استفاده از ربات‌ها و شبکه‌سازی منتشر کرده‌اند. این اکانت‌ها عمدتاً فاقد هویت مشخص بوده‌اند و رفتار شبکه‌ای منسجمی از خود نشان داده‌اند. بررسی‌ها نشان داده‌اند که بسیاری از این حساب‌ها از خارج از ایران فعال بوده‌اند، به‌ویژه در ساعات اولیه صبح که کمتر با الگوهای رفتاری کاربران داخل ایران همخوانی دارد.
انتشار محتوایی با لحن تهدیدآمیز، تاکید بر «امنیت ملی» و استفاده از روایت‌هایی مثل «اشغال فرهنگی» از سوی مهاجران افغان، بخش زیادی از این توییت‌ها را تشکیل می‌دادند. این کمپین‌ها با لحن تهدیدآمیز و امنیتی، مهاجران افغان را به عنوان تهدیدی برای جامعه ایرانی معرفی کردند
اقای محمدرضا هاشمی کارشناس رسانه در این رابطه می‌گوید: افزایش واکنش در کاربران شبکه های اجتماعی در رابطه با موضوعی که این روزها از آن با عنوان افغان ستیزی و مهاجر هراسی یاد می شود باعث شد که من کامنت های زیر پست های اینستاگرام در صفحات خبری و اجتماعی معتبر را بخوانم. اگر دیده باشید واکنش ها بسیار تند است، مردم عصبانی هستند و به نظر می رسد بدون فکر فقط آنچه که به نظرشان می رسد و آرامشان می کند را می نویسند. عباراتی که من به عنوان یک افغانستانی توان خواندنشان را ندارم.
وی در ادامه افزود: بعد از مدتی که این روند ادامه یافت به صورت رندوم به صفحات این افراد در اینستاگرام مراجعه کردم. بخش زیادی از این مراجعات نتیجه ای مساوی به همراه داشت. حساب‌هایی که من دیدم و هر کس دیگری هم می‌تواند آن را راستی آزمایی کند نشان می‌داد که با یک حساب کاربری بسیار معمولی مواجه هستیم. با اطمینان می توانم بگویم که بیشتر از 90 درصد این افراد که اقدام به مهاجرستیزی با استفاده از کامنت می‌کنند، محتوای کپی در صفحات اینستاگرام خود منتشر کرده اند و خودشان تولیدکننده نیستند.
هاشمی در این رابطه خاطر نشان می‌سازد که این نشان می دهد آنها کاربر حرفه ای اینستاگرام نیستند، و تنها سیاهی لشکری در این شبکه اجتماعی چند صد میلیون نفری اند. اگر شما در طول سالیان دراز یک اکانت اینستاگرامی داشته باشید متوجه حرف من می‌شوید، من می‌توانم با اطمینان بگویم که آغازگران مهاجرستیزی زیر پست های اینستاگرام فارغ از این که چه کسی آن را به اشتراک گذاشته معمولی ترین کاربران اینستاگرام هستند.
وی درباره فعالیت مهاجرستیزان در برنامه تلگرام اظهار می‌کند: وضعیت در تلگرام هم تفاوت چندانی با اینستاگرام ندارد جز یک تفاوت: در کانال های بزرگ تلگرام فارسی، مخاطب می تواند با ایموجی به مطلبی که خوانده واکنش نشان بدهد و ایموجی هایی که زیر پست های مربوط به اخبار مهاجران افغانستانی درج می شود بسیار غم انگیز است.
قابل یادآوری است، در برخی برنامه‌های تلویزیونی و گزارش‌های خبری یا سخنرانی‌های برخی نمایندگان مجلس نیز که در شبکه‌های مجازی وایرال شده، مهاجران افغان به‌طور کلیشه‌ای به عنوان عامل جرم و ناامنی معرفی شده‌اند. این بازنمایی‌ها اغلب بدون داده‌های آماری مشخص صورت گرفته و منجر به شکل‌گیری تصویر منفی در ذهن مخاطبان شده‌اند.
همچنین باید اذعان داشت که افرادی مانند سید هادی کسایی‌زاده نقش مهمی در ایجاد مهاجرستیزی و افغان هراسی در ایران داشته و با شبکه گسترده رسانه‌ای‌اش برای تحریک احساسات ضد مهاجران، کمپین‌هایی برای «اخراج افغان‌ها» راه‌اندازی و در پست‌هایش از عبارات طعنه‌آمیز مثل «مافیا» یا «بی‌سواد» استفاده کرده است.
از سوی دیگر در افغانستان نیز پدیده مشابهی رخ داده است؛ در افغانستان، اکانت‌هایی با هویت جعلی و بعضاً با نام رسانه‌های معتبر یا شخصیت‌های فرهنگی ایجاد شده‌اند که محتوایی ضدایرانی منتشر می‌کنند.
این صفحات مطالبی در نقد شدید سیاست‌های ایران منتشر می‌کرد، از جمله پست‌هایی که ایران را «دشمن تاریخی مردم افغانستان» معرفی می‌نمود. همچنین استفاده از تصاویر جعلی، مصاحبه‌های ساختگی و… در این صفحات رواج داشت.
این روایت‌ها با هدف تحریک احساسات مردم افغانستان، ایجاد بی‌اعتمادی نسبت به مهاجران افغان در ایران، و تخریب روابط فرهنگی میان دو ملت طراحی شده بودند. یک نمونه از این ویدیوها، ویدیویی بود از یک نوجوان که به وسیله گچ به دیوار چسبیده شده بود و به عنوان حملات نژادپرستانه به یک نوجوان افغان وایرال شده بود که طی راستی آزمایی مشخص شد، این ویدیو جهت سرگرمی و طنز در کشورهای دیگر ساخته شده است.
آنچه در هر دو کشور مشترک بوده، استفاده هدفمند از ابزارهای دیجیتال برای مهندسی افکار عمومی و تشدید شکاف‌های اجتماعی و فرهنگی است.
این عملیات‌های سایبری، با ساخت اکانت‌های فیک، جعل هویت‌های شناخته‌شده و انتشار انبوه اطلاعات غلط، به تقویت گفتمان‌های تفرقه‌افکنانه پرداخته‌اند؛ گفتمان‌هایی که نتیجه‌ای جز افزایش خشونت گفتاری، کاهش اعتماد عمومی، و ضربه به امنیت روانی کاربران ندارد.
با توجه به سابقه تاریخی، فرهنگی و زبانی میان ملت‌های ایران و افغانستان، این نوع فعالیت‌های آنلاین تهدیدی جدی برای همبستگی منطقه‌ای محسوب می‌شوند. واکنش مسئولانه نهادهای مدنی، رسانه‌های مستقل، و کاربران آگاه به این جریان‌های جعلی، می‌تواند گامی مؤثر در جهت مقابله با نفرت‌پراکنی و بازیابی اعتماد میان دو ملت باشد.
بیشتر بخوانید:
جامعه ایران، مهاجرستیز نیست | ایران و افغانستان جدایی‌ناپذیر اند
