دادگاه کیفری بین المللی روز گذشته حکم بازداشت هبت الله آخوندزاده، رهبر طالبان و عبدالحکیم حقانی، رئیس دیوان عالی طالبان را صادر کرده است. در بیانیه این دادگاه آمده است که دلایل معقولی بر این باور وجود دارد که رهبر طالبان و حقانی سیاست هایی را صادر کرده اند که زنان و دختران را از آموزش، حریم خصوصی، بیان اندیشه، مذهب و آزادی های رفت و آمد محروم می کند. در حکم بازداشت صادر شده برای رهبر طالبان آمده است که محدودیت های اعمال شده بر زنان و دختران مصداق جنایت علیه بشریت است.
در واکنش به این تصمیم، ذبیح الله مجاهد، سخنگوی ارشد حکومت طالبان گفت که دادگاه کیفری بین المللی را به رسمیت نمی شناسیم و به هیچ وجه به آن متعهد نیستیم. این اقدام که بعید به نظر می رسد به دلیل انزوای رهبر طالبان و دیده نشدن آن در ملاعام انجام شود اما موجی از واکنش ها را برانگیخته است.
در میانه این واکنش ها ریچارد بنت، گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل متحد، این تصمیم دادگاه کیفری بین المللی را اقدامی بزرگ در راستای تحقق عدالت برای زنان و دختران افغانستان عنوان کرد و گفت این تصمیم نشان‌دهنده آن است که مصونیت از مجازات برای عاملان نقض حقوق بشر تداوم نخواهد داشت.
او همچنین در بخشی دیگر از این واکنش با انتقاد از تصمیم برخی از کشورها برای به رسمیت شناخته شدن طالبان نوشت که این حکم پیامی روشن برای این کشورهاست. این مقام اروپایی نوشت:«رژیم هایی را که حقوق اساسی و کرامت نیمی از جمعیت افغانستان را نادیده می گیرند، عادی سازی نکنید.»
این اظهارنظر ریچارد بنت معنادار و قابل تامل است. دادگاه کیفری بین المللی درست چند روز پس از شناسایی بین المللی و رسمی طالبان از سوی مسکو تصمیم خود را اعلام کرد. اقدامی که به نظر می رسد واکنشی منتقدانه و مقابله به مثل در برابر تصمیم روسیه برای عادی سازی روابط با طالبان است.
روسیه روز پنجشنبه در اقدامی واکنش برانگیز طالبان را به عنوان دولت قانونی افغانستان به رسمیت شناخت. این تصمیم طالبان موجی از واکنش ها را هم در جامعه افغانستان و هم در جامعه جهانی برانگیخت. برخلاف واکنش محتاطانه منطقه ای به این تصمیم مسکو، غرب روی خوش به همگرایی و پیوند نزدیک مسکو و کابل تحت حاکمت طالبان نشان نداد. حتی در نشست اخیر مجمع عمومی سازمان ملل درمورد افغانستان نه تنها مساله شناسایی این گروه مطرح نشد بلکه عمده نگرانی ها از عدم رعایت حقوق بشر، تروریسم و قاچاق مواد مخدر حکایت می کرد.
در این بین، برخی ناظران معتقدند که این تصمیم مسکو نشان‌دهنده سیاست تکروانه کرملین در قبال طالبان بدون درنظرگرفتن پیامدهای منطقه ای و شنیدن صدای دیگر بازیگران منطقه ای است. سیاستی که به نظر می رسد در مسیر تعمیق نفوذ مسکو در افغانستان و قرار گرفتن این کشور در مدار کشورهای آسیای مرکزی که حیاط خلوت مسکو است، می باشد. از زمان بازگشت دوباره طالبان به قدرت در سال 2021 و همزمان با افول بخت و اقبال آمریکا برای حضور در افغانستان مسکو که از 1989 نفوذ خود را در افغانستان از دست داده بود فرصت را غنیمت و با جهان بینی خاص خود نسبت به رویدادهای منطقه ای تعامل با طالبان را در دستورکار قرار داد.
تلاش مسکو برای عادی سازی روابط با طالبان طبعا بر معادلات منطقه ای و فراتر از آن جهانی درمورد افغانستان تاثیرگذار خواهد بود.چنانچکه احتمالا منطقه بار دیگر گزینه شناسایی طالبان را در اتاق های فکر و محافل سیاسی پالیسی ساز خود مورد بررسی قرار دهند حتی شاید فراتر از این کشورهای آسیای مرکزی در تبعیت از مسکو ادامه دهنده این مسیر باشند.
اما غرب طبعا تحمل «اتحاد» مسکو و کابل تحت حاکمیت طالبان را بدون تغییر معنادار سیاست طالبان در برابر آنها نخواهد داشت.عدم پاسخ معنادار طالبان به مطالبات غرب از یکسو و هموار شدن مسیر عادی سازی روابط با طالبان از سوی دیگر، احتمالا مکانیزم های مقابله با طالبان را حداقل در میان نهادهای حقوق بشری فعالتر از قبل خواهد کرد. چنانچه که بنت نیز اشاره کرده است که این تصمیم بی ربط به عادی سازی روابط با طالبان نیست.
به عبارت دیگر، حالا که مساله شناسایی طالبان با اقدام روسیه وارد مرحله دیگری شده است، افزون بر تغییر و تحولات در معادلات سیاسی احتمالا مکانیزم های مقابله نیز تشدید شود. این اقدام محور روسیه، چین و طالبان را در اوراسیا تقویت خواهد کرد که خوشایند غرب نخواهد بود.
اما از سوی دیگر، این اقدام مسکو هرچند به صورت محدود اما به تقویت طالبان بدون آنکه به نگرانی های جهانی پاسخ قابل توجهی دهد کمک خواهد کرد و این به رسمیت شناخته شدن یکجانبه به تعامل بین المللی ناهماهنگ منجر خواهد شد که اهرم دیپلماتیک جمعی را تضعیف و غیرکارآمد خواهد کرد. درنتیجه مکانیزم ها برای مقابله با این همگرایی که احتمالا مسیر دیگران را باز خواهد کرد شاید تشدید شود.
بیشتر بخوانید:
به رسمیت‌شناختن طالبان توسط روسیه | آمریکا: مسکو به همکاری با بازیگران شرور ادامه می‌دهد
رونق تورهای گردشگری روسیه به افغانستان پس از به رسمیت شناختن طالبان
ستانکزی: به رسمیت شناختن طالبان توسط روسیه «خطای استراتژیک» است
