روابط روسیه و طالبان: از احتیاط تا اعتماد

روسیه روز پنجشنبه اولین کشوری بود که رسما دولت طالبان را از زمان به قدرت رسیدن آنها در سال 2021 به رسمیت شناخت. وزارت خارجه روسیه با انتشار بیانیه ای نوشت:«ما معتقدیم که اقدام به رسمیت شناختن رسمی دولت اسلامی افغانستان، انگیزه ای برای توسعه همکاری های دوجانبه سازنده بین کشورهای ما در زمینه های مختلف خواهد بود.» در مقابل، امیرخان متقی، سرپرست وزارت امور خارجه طالبان این اقدام را «گام شجاعانه» مسکو خواند و ابراز امیدواری کرد که این اقدام الگویی برای دیگران نیز باشد.

درحالی که هیچ یک از کشورها تا به حال رسما طالبان را به عنوان دولت قانونی افغانستان به رسمیت نشناخته بودند اما این گروه مذاکرات سطح بالایی را با بسیاری از کشورها انجام داده بود و برخی روابط دیپلماتیک با کشورهایی چون چین، امارات متحده عربی و برخی کشورهای آسیای مرکزی برقرار کرده بود. همچنین نشانه هایی از بازگشت محتاطانه برخی کشورهای غربی به افغانستان دیده می شد. اما حالا طالبان شناسایی قانونی یکی از بزرگترین بازیگران منطقه ای و جهانی را با خود به همراه دارد. مساله ای که به این گروه کمک خواهد کرد تا از آن برای ثبیت موقعیت خود در منطقه و بعدتر جهان استفاده کنند.

دست و دلبازی‌های دوامدار روس‌ها بر طالبان

هرچند طالبان از مدتی که قدرت را در کابل به دست گرفته بود، توانسته بود درهای تعاملات دیپلماتیک خود را با کشورهای مختلف باز کند و تغییر نگرش در دیدگاه بازیگران مختلف نسبت به خود بیاورد اما این گروه به دلیل عدم ایجاد تشکیل دولتی فراگیر، قوانین سختگیرانه علیه زنان و دختران، نگرانی ها ناشی از تهدیدات امنیتی افغانستان را به کشوری با برچسب انزوا تبدیل کرده بودند. حالا روسیه ردای سخاوت خود را بر سر طالبان گسترانیده و به عنوان اولین کشور در دور دوم حاکمیت طالبان طعم شیرین شناسایی را به این گروه چشانده است. از همان آغاز بازگشت طالبان به افغانستان انتظار می رفت که مسکو با استفاده از جای خالی رقیب خود از بازیگر تقریبا در حاشیه به متحد اصلی طالبان تغییر کاربری دهد و آنچه سال ها با حضور آمریکا در افغانستان را به دست نیاورده بود را یکی پس از دیگری تحقق بخشد.

پیش گامی روسیه در شناسایی این گروه به عنوان حاکمان قانونی کابل محرک رو به جلو برای طالبان به ویژه به صورت نمادین خواهد بود که احتمالا گزینه شناسایی رسمی این گروه را برای کشورهای دیگر دوباره فعال و بررسی آن را باری دیگر به مراکز سیاست گذاری کشورهای در ارتباط با طالبان قرار دهد.

روابط کابل-مسکو: از احتیاط تا اطمینان

برخلاف دور نخست حکومت داری طالبان در دهه نود میلادی که این گروه از سوی سه کشور پاکستان، عربستان سعودی و امارات متحده عربی به رسمیت شناخته شده بود اما دور دوم حاکمیت بر افغانستان در موضوع شناسایی روند کندتری را طی کرد. پس از گذشت نزدیک به چهارسال از حاکمیت این گروه و تلاش های چندبرابر طالبان نسبت به دهه نود میلادی حالا تنها روسیه طالبان را دولتی قانونی در افغانستان معرفی کرده است.

این اقدام با نگاهی به روابط دو طرف پس از آگوست 2021 نشان می دهد که این تصمیم یک شبه نبوده است. مسکو با ایفای نقشی فعالانه همراه با بدبینی، احتیاط در افغانستان در ابتدا و سپس اعتماد به طالبان به ویژه در دو سال اخیر خود را به متحد شماره یک این گروه تبدیل کرد. تداوم فعالیت سفارت روسیه در کابل در روزهای پرملتهب خروج، گسترش تعاملات دیپلماتیک، حضور فعالانه هیات های طالبان در نشست های مختلف اقتصادی، سیاسی و امنیتی با رهبری مسکو در منطقه مانند حضور طالبان در مجمع کازان «روسیه-جهان اسلام» و شرکت در مجمع اقتصادی سن پترزبورگ و بعدا حضور در هجدهمین نشست امنیتی مسکو و برگزاری نشست هایی با محوریت افغانستان در قالب فرمت مسکو نشان می دهد که کابل به آرمانشهر کرملین تبدیل شده که نوساناتی از بی اعتمادی، شک و تردید و اعتماد را تجربه کرده که حالا ضمن همکاری های امنیتی می تواند یاری دهنده مسکو در مسائل منطقه ای و جهانی باشد. این علاقمندی برای گسترش روابط به ویژه با تحرکات داعش در آسیای مرکزی و روسیه جانی بیشتر گرفت. چنانچه که در ژوئن 2024 ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه طالبان را «متحدان در مبارزه با تروریسم» خواند.

روسیه هرچند از همان روزهای نخست عزم بر حضور پررنگ در افغانستان را گرفته بود اما ابهام در ناتوانی طالبان در مدیریت کشور از یک سو و رسیدگی به نگرانی های امنیتی از سوی دیگر، مسکو را محتاط کرده بود. معضلی که تنها محدود به روسیه نبود. بلکه بسیاری از کشورها به ویژه در دو سال اخیر بر مدار بی اعتمادی و عدم اطمینان از توانایی طالبان به افغانستان نگاه می کردند اما حالا روس ها با اعطای امتیازات بزرگی چون حذف نام طالبان از فهرست ممنوعه تا شناسایی این گروه نشان دادند که در زمان کنونی چاره ای جز اعتماد ندارند و تحقق اهداف منطقه ای در گرو نزدیکی به کابل است. هرچند در این مسیر طالبان نیز کوشیده اند خود را «متحد خوب» نشان دهند.

بنابراین، سیر تحولات چهارسال اخیر نشان می دهد که مسکو که در توانایی طالبان در مدیریت کشور شک داشت حالا با شناسایی این گروه به عنوان حاکمان قانونی افغانستان طالبان را به چشم مکانیزم ثبات افغانستان و واقعیت این گروه می بیینند که ظرفیت تبدیل شدن به متحد قابل اعتماد مسکو را دارند.

بیشتر بخوانید:

رونق تورهای گردشگری روسیه به افغانستان پس از به رسمیت شناختن طالبان

نماینده روسیه در سازمان ملل: مواضع کشورهای غربی مانعی برای حل بحران افغانستان است

رسمیت بخشیدن روسیه به طالبان؛ چراغ سبز به سرمایه‌گذاری یا چالش جدید برای افغانستان؟