به گزارش ایراف، به نقل از موسسه تحقیقاتی السیس، در سال ۲۰۲۵، با وجود ممنوعیت سه ساله طالبان بر کشت خشخاش در افغانستان، تحولات قابل توجهی در بازار مواد افیونی منطقه رخ داده است که می‌تواند چشم‌انداز تولید و تجارت تریاک را دگرگون کند. این تغییرات نه تنها بازتابی از وضعیت داخلی افغانستان بلکه نمایانگر جابه‌جایی جغرافیایی کشت خشخاش به کشورهای همسایه، به ویژه پاکستان و ایران است.
بر اساس تحلیل‌های جدید این موسسه، کشت خشخاش در افغانستان همچنان در سطح پایین باقی مانده، اما افزایش‌هایی در برخی مناطق دیده می‌شود.
استان بدخشان که پس از ممنوعیت کشت، به مرکز جدید تولید خشخاش تبدیل شده، شاهد جابه‌جایی مزارع از زمین‌های آبیاری‌شده به مناطق بارانی است. این مناطق به دلیل گستردگی زمین و دسترسی دشوار، کمتر در معرض تخریب توسط طالبان قرار دارند و در عین حال، کشاورزان برای حفظ محصول خود تلاش می‌کنند تا خطر واکنش‌های شدید را کاهش دهند. با این حال، بازدهی کشت در این زمین‌های بارانی کمتر است و کشاورزان برای ادامه معیشت خود با مشکلات اقتصادی جدی روبه‌رو هستند.
پژوهش افزوده: در جنوب غرب افغانستان، به ویژه در هلمند، هرچند ممنوعیت همچنان اجرا می‌شود، شواهدی از افزایش کشت خشخاش در مناطق دورافتاده و کمتر تحت کنترل طالبان وجود دارد. این افزایش به ویژه در میان کشاورزان فاقد زمین و افرادی که به صورت شریکی در کشت مشارکت دارند، به دلیل فقدان فرصت‌های اقتصادی جایگزین و نیاز به تأمین حداقل معیشت، قابل توجه است. همچنین کاهش قیمت تریاک در بازارهای محلی فشار بیشتری بر این قشر وارد کرده است.
اما بر اساس پژوهش موسسه السیس، مهم‌ترین و چشمگیرترین تغییر در افزایش گسترده کشت خشخاش در بلوچستان پاکستان رخ داده است. تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهد که در برخی مناطق بلوچستان، سطح زیر کشت خشخاش بسیار وسیع است و مزارع بزرگ‌تر و پیوسته‌ای شکل گرفته که حجم تولید را به شدت افزایش داده است.
به باور نگارنده، این رشد ناشی از انتقال دانش فنی و نیروی کار متخصص از افغانستان به پاکستان است؛ کشاورزان افغان که به عنوان مستاجر یا شریک کشت فعالیت می‌کنند، از امکاناتی مانند چاه‌های عمیق خورشیدی برای آبیاری استفاده می‌کنند که پیش‌تر در جنوب‌غرب افغانستان رواج داشته است.
به اعتقاد نویسنده این پژوهش، افزایش کشت خشخاش در پاکستان و ایران نه تنها به دلیل ممنوعیت طالبان در افغانستان است، بلکه نشان‌دهنده ناکامی در کنترل مرزها و مدیریت پناهجویان است که امکان انتقال تجهیزات، دانش فنی و نیروی کار را فراهم کرده است. این امر باعث شده بازار مواد افیونی منطقه همچنان فعال و انعطاف‌پذیر باقی بماند و با وجود تلاش‌های گسترده برای محدود کردن تولید، عرضه به بازارهای منطقه‌ای و اروپایی ادامه یابد.
از سوی دیگر، قیمت تریاک در افغانستان با وجود ممنوعیت کاهش یافته است که نشان‌دهنده ذخایر انبارشده، فرآوری بهتر و استفاده گسترده‌تر از ترکیبات افزودنی است. این وضعیت فشار اقتصادی را بر تولیدکنندگان افغان افزایش داده و باعث شده افراد بیشتری به سمت مهاجرت و یا همکاری با کشت در پاکستان سوق داده شوند.
در مجموع، طبق پژوهش موسسه السیس، تحولات سال ۲۰۲۵ نشان می‌دهد که ممنوعیت طالبان بر کشت خشخاش نتوانسته تقاضای بازار را کاهش دهد و تنها جغرافیای تولید را تغییر داده است. گسترش کشت در پاکستان و ایران، همراه با مقاومت و تعدیل استراتژی‌های کشاورزان افغان، بیانگر پیچیدگی و دوام صنعت مواد افیونی در منطقه است. این شرایط نه تنها تهدیدی برای ثبات اقتصادی و امنیتی افغانستان است، بلکه چالشی جدی برای کشورهای همسایه و جامعه جهانی به شمار می‌آید که نیازمند رویکردی جامع و منطقه‌ای برای مقابله با این معضل است.
بیشتر بخوانید:
طعنه خلیلزاد به اسلام آباد: آیا پاکستان درحال تبدیل شدن به بزرگترین تولیدکننده خشخاش جهان است؟
خاش، خشخاش و خشونت؛ زمینه‌شناسی اعتراضات علیه کارزار طالبان در بدخشان
سازمان جهانی بهداشت: نزدیک به ۱۰ درصد جمعیت افغانستان به اختلال‌های ناشی از مواد مخدر گرفتارند
