زلمی خلیلزاد، نماینده پیشین ویژه آمریکا در امور افغانستان، اظهارات اخیر محمد حسن آخوند، نخست‌وزیر طالبان، مبنی بر فراخوان شهروندان افغان برای بازگشت به این کشور را «بیانیه‌ای مثبت» خوانده است. اما حمایت خلیلزاد از این سخنان، با واکنش‌های گسترده‌ای از سوی شهروندان و چهره‌های سیاسی افغانستان روبرو شده است.
محمد حسن آخوند، نخست‌وزیر طالبان، در جریان سخنرانی خود در نماز عید قربان گفت که همه افغان‌هایی که پس از سقوط دولت سابق افغانستان از این کشور فرار کرده‌اند، آزادند که به خانه‌هایشان بازگردند و وعده داد که به آن‌ها عفو عمومی خواهد داد. این پیشنهاد چند روز پس از آن مطرح شد که دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، ممنوعیت سفر گسترده به ۱۲ کشور، از جمله افغانستان را اعلام کرد. این اقدام شهروندان افغان را که عمدتاً امیدوار به اسکان دائم در ایالات متحده هستند یا افرادی که امید دارند از طریق تحصیل در دانشگاه به‌طور موقت در آمریکا باشند، هدف قرار داده است. ترامپ همچنین در ماه ژانویه یک برنامه اصلی پناهندگان را به حالت تعلیق درآورد و تقریباً به حمایت از افغان‌هایی که با ایالات متحده متحد شده بودند، پایان داد و ده‌ها هزار نفر از این افراد را سرگردان کرد.
زلمی خلیلزاد در واکنش به این سخنان، آن را «مثبت» دانسته است. این نخستین بار نیست که خلیلزاد به دفاع از سیاست‌های طالبان پرداخته است. او همچنین چندی پیش، در واکنش به سخنان یکی از افراد طالبان درباره منع جهاد برون‌مرزی از افغانستان، در توییتی نوشته بود: «رهبر طالبان دستور صریحی صادر کرده است که اعضای طالبان را از شرکت در جهاد با پیوستن به گروه‌های شبه‌نظامی خارج از افغانستان منع می‌کند. این نکته مثبتی است.»
از کابل لابی‌گری کن!
لینا روزبه، خبرنگار و نویسنده اهل افغانستان، در واکنش به این توییت از خلیلزاد خواسته است که همراه خانواده‌اش به افغانستان بازگردد و سپس دیگران را تشویق به این کار کند. او همچنین در انتقادی تند به خلیلزاد توصیه کرده است که به‌جای لابی‌گری برای طالبان از واشنگتن، این کار را از کابل انجام دهد.
بلندگوی تروریست‌ها؟
حمایت خلیلزاد از طالبان حتی اعتراض منتقدان خارجی را نیز برانگیخته است. سارا آدامز در توییتی خلیلزاد را متهم به دروغ‌گویی کرد. او لابی‌گری فرستاده سابق را تقبیح کرد و از او به‌عنوان «بلندگوی تروریست‌ها» یاد کرده است.
چرا خودت حاضر نیستی زیر ظلم طالبان زندگی کنی؟
جورجیا سان‌شاین، از چهره‌های فعال حقوق بشر، نیز در واکنش به اظهارات خلیلزاد، او را «شر» خوانده که باید از آمریکا اخراج و ممنوع‌الخروج شود. این فعال حقوق بشر نوشته است: «احمقانه است که اگر فکر کنی این تروریست‌ها تغییر کرده‌اند. طالبان از پناهجویان می‌خواهد بازگردند تا زندانی، شکنجه و حذف شوند. چرا خودت حاضر نیستی زیر ظلم طالبان زندگی کنی، در حالی‌که آن‌ها را قابل قبول می‌دانی؟»
به خلیلزاد اعتماد نکنید
شان واندایور، رئیس سازمان «افغان ایوک» ــ یک نهاد حامی پناهجویان افغان در آمریکا ــ از شهروندان و پناهجویان افغان خواسته است به توصیه‌های خلیلزاد برای بازگشت به کشور تحت حاکمیت طالبان اعتماد نکنند.
تلاش برای حمایت از طالبان اما تنها محدود به زلمی خلیلزاد نمی‌شود. چندی پیش، همسر او، شرل بنارد، در مقاله‌ای که نشریه نشنال اینترست منتشر کرده، نوشته بود: «کسی نباید از بازگشت به افغانستان هراس داشته باشد.»
او در بخش دیگری از مقاله خود، در پاسخ به انتقادها نسبت به اخراج اجباری مهاجران افغان در دوران ترامپ، منتقدان را متهم به بزرگ‌نمایی چالش‌های امنیتی و اقتصادی افغانستان کرد. او با «بی‌اساس» خواندن این نگرانی‌ها گفته بود: «طالبان هرچه باشد، احمق نیست. آسیب رساندن به بازگشت‌کنندگان به معنای ناامیدی از به رسمیت شناخته شدن خواهد بود.»
نتیجه‌گیری
تلاش خانواده خلیلزاد برای حمایت از طالبان برای شهروندان افغانستان، تداعی‌کننده روزهایی است که خلیلزاد در دوحه، به نام مذاکرات صلح برای افغانستان، بدون در نظر گرفتن «خیر جمعی» برای مردم افغانستان، این کشور را به طالبان واگذار کرد.
او که بازیگردان صحنه اصلی این مذاکرات بود، بیشتر در نقش لابی‌گر طالبان نمایان شد، اما حالا که طالبان نزدیک به چهار سال است بر افغانستان حاکم هستند، خلیلزاد با خوش‌خدمتی برای طالبان به دنبال چیست؟
او احتمالاً با این لفاظی‌ها می‌خواهد در نگاه طالبان خود را به‌عنوان «متحدی قابل اعتماد و سودمند» نشان دهد. حمایت‌های مکرر او از اقدامات و بیانیه‌های طالبان به منظور نمایان کردن خود به‌عنوان گزینه مناسب از سوی طالبان است.
خلیلزاد به‌خوبی درک کرده است که اگر در نگاه طالبان به «شریکی مطمئن» تبدیل شود، نفوذ خود را در میان طالبان دوچندان خواهد کرد. تثبیت موقعیت او در میان طالبان طبیعتاً بر نگاه کاخ سفید به او در پیشبرد امور مرتبط با افغانستان تأثیرگذار خواهد بود.
این تلاش‌ها در حالی است که او، برخلاف انتظاری که داشت، در دولت کنونی ترامپ هیچ جایگاهی در بخش افغانستان نگرفته است، اما امیدوار است از طریق نفوذ بر طالبان، به‌وسیله لابی‌گری، برای خود در دولت ترامپ جایگاهی به دست آورد.
به عبارت دیگر، طالبان پل متصل‌کننده او به قدرت است.
