به گزارش ایراف،عید قربان با برگزاری نماز عید در مساجد و فضاهای باز آغاز می‌شود. مردم با ندای تکبیر و پوشیدن لباس‌های نو به مساجد می‌روند. پس از نماز، سنت قربانی کردن حیواناتی مانند گوسفند، گاو یا شتر انجام می‌شود. گوشت قربانی به سه بخش تقسیم می‌شود: یک بخش برای خانواده، یک بخش برای خویشاوندان و همسایگان و بخش سوم برای نیازمندان است. این سنت نماد بخشش و کمک به فقرا است. اما افزایش سرسام‌آور قیمت‌ها، این سنت را برای بسیاری از خانواده‌ها به چالشی بزرگ تبدیل کرده است.
بر اساس گزارش‌های محلی، قیمت یک گوسفند در بازارهای کابل و هرات در آستانه عید قربان به طور متوسط بین ۱۲,۰۰۰ تا ۲۰,۰۰۰ افغانی رسیده است، برنامه جهانی غذا در گزارش ژانویه ۲۰۲۵ خود اعلام کرد که ۱۲.۴ میلیون نفر در افغانستان، معادل بیش از یک‌چهارم جمعیت کشور، با ناامنی غذایی شدید مواجه‌اند. این آمار نشان‌دهنده عمق بحرانی است که توانایی خانواده‌ها برای انجام سنت‌های عید را محدود کرده است. با این حال، روح همبستگی در میان مردم زنده است. بسیاری از خانواده‌ها با همکاری همسایگان، قربانی‌های مشترک انجام می‌دهند.
اهمیت بالای سفر حج در افغانستان
مراسم حج، به عنوان یکی از ارکان پنج‌گانه اسلام، برای بسیاری از افغان‌ها نه تنها یک وظیفه دینی، بلکه نمادی از امید و تجدید معنوی است. در سال ۲۰۲۵، حدود ۳۲,۰۰۰ زائر افغان در مراسم حج شرکت کردند که نسبت به سال‌های گذشته افزایش اندکی داشته است. با این حال، هزینه‌های بالای حج، که به طور متوسط برای هر زائر حدود ۴,۵۰۰ دلار برآورد می‌شود، برای بسیاری از خانواده‌ها غیرقابل تحمل است. کاهش ارزش افغانی در برابر دلار و نبود فرصت‌های شغلی پایدار، بسیاری را مجبور کرده تا بخاطرسفر حج ، دارایی‌های خود، مانند زمین یا طلارا بفروشند یا قرض‌های سنگین بگیرند. علاوه بر این، محدودیت‌های نظام بهداشتی و کاهش کمک‌های بین‌المللی، دسترسی به خدمات پزشکی مناسب برای زائران را دشوار کرده است.
تأثیر چالش‌های اقتصادی بر سنت‌های عید قربان
یکی از مهم‌ترین رسوم عید قربان، دید و بازدیدهای خانوادگی است. مردم به خانه‌های اقوام و دوستان می‌روند و با پذیرایی از مهمانان با شیرینی، میوه خشک (آجیل) و غذاهای سنتی مانند شوربا، این روز را جشن می‌گیرند. در آستانه عید، خانواده‌ها در حد توان خود برای کودکان و بزرگسالان لباس نو تهیه می‌کنند. خانواده‌ها تلاش می‌کنند تا با توزیع غذا، لباس یا پول، به افراد کم‌بضاعت کمک کنند. این سنت در تقویت همبستگی اجتماعی نقش مهمی دارد.
اقتصاد ضعیف افغانستان، که نتیجه سال‌ها جنگ و بی‌ثباتی است، بر نحوه برگزاری عید قربان تأثیر منفی گذاشته است. امسال با نزدیک شدن به عید قربان، بازارهای کابل و قندهار رونق کمتری نسبت به گذشته دارند. قیمت میوه خشک و مواد غذایی افزایش یافته و قدرت خرید مردم کاهش پیدا کرده است. دام‌داران نیز گزارش داده‌اند که بهای دام‌ها پایین آمده، اما همچنان خریداران کمی وجود دارند. این وضعیت باعث شده تا بسیاری از خانواده‌ها از سنت‌های پرهزینه مانند خرید لباس نو یا پهن کردن سفره‌های مفصل صرف‌نظر کنند. گزارش‌ها نشان می‌دهد که سایه فقر بر سفره‌های عیدانه و تفریحات خانوادگی سنگینی می‌کند.
بازگشت مهاجران و فشار بر منابع اقتصادی
بازگشت صدها هزار مهاجر افغان از پاکستان و ایران، به‌ویژه پس از تصمیم پاکستان و ایران برای اخراج مهاجران غیرقانونی در سال جاری، فشار مضاعفی بر اقتصاد افغانستان وارد کرده است. حدود ۸۸۰,۰۰۰ مهاجر تا کنون به کشور بازگشته‌اند، که بسیاری از آن‌ها بدون شغل و سرپناه هستند. این مهاجران با چالش‌های اقتصادی شدیدی مواجه‌اند و توانایی مشارکت در سنت‌هایی مانند قربانی کردن یا پذیرایی از مهمانان را ندارند.
محدودیت‌های طالبان بر زنان
پس از بازگشت طالبان به قدرت در سال ۲۰۲۱، محدودیت‌های اقتصادی و اجتماعی، به‌ویژه بر زنان، تشدید شده است. زنان سرپرست خانوار، که تعدادشان به دلیل جنگ و مهاجرت افزایش یافته، از آمادگی برای عید محروم مانده‌اند. این محدودیت‌ها، همراه با کاهش کمک‌های بین‌المللی، بحران اقتصادی را عمیق‌تر کرده و توانایی خانواده‌ها برای برگزاری عید را کاهش داده است.
همبستگی و ابتکارات محلی: نوری در تاریکی
با وجود این چالش‌ها، عید قربان فرصتی برای تقویت همبستگی اجتماعی فراهم کرده است. در بسیاری از شهرها، شوراهای مشترک شیعه و سنی برای هماهنگی مراسم عید و توزیع عادلانه گوشت قربانی تشکیل شده‌اند. سازمان‌های خیریه محلی و بین‌المللی نیز نقش مهمی در کمک به نیازمندان ایفا کرده‌اند. به عنوان مثال، بنیاد خیریه امید برای آینده در کابل گزارش داد که در عید قربان ۲۰۲۵، گوشت قربانی را به بیش از ۵,۰۰۰ خانواده نیازمند توزیع کرده است. همچنین برخی از تجار محلی با کاهش قیمت دام در آستانه عید، تلاش کردند تا این سنت برای خانواده‌های کم‌درآمد قابل دسترس‌تر شود.
جمع بندی
عید قربان در افغانستان نه تنها یک مناسبت دینی، بلکه نمادی از مقاومت، همبستگی و امید در برابر چالش‌های گسترده است. در حالی که مردم با فقر، بی‌ثباتی اقتصادی و کاهش کمک‌های جهانی دست‌وپنجه نرم می‌کنند، روح ایثار و همکاری همچنان زنده است. داستان‌هایی مانند قربانی‌های مشترک، تلاش تجار برای کاهش قیمت‌ها و ابتکارات خیریه، نشان‌دهنده قدرت جامعه افغانستان در برابر سختی‌هاست.
