به گزارش ایراف، این نشست به همت دفتر پاسداشت زبان فارسی حوزه هنری با همکاری میز سیاست پژوهی زبان فارسی در سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و اندیشکده برآ روز دوشنبه، ۱۲ خرداد، با همراهی کنشگران و فعالان زبان و ادب فارسی ایران و افغانستان برگزار شد.
دکتر مجتبی نوروزی، کارشناس مسائل افغانستان درباره موضوعات مختلفی از جمله وضعیت زبان فارسی، هویت ملی، مهاجرت و تأثیرات تاریخی بر جغرافیای زبانی و فرهنگی افغانستان و ایران صحبت کرد.
وی بیان کرد که عدم شناخت کافی مسئولین نسبت به گستره زبان فارسی، نشان‌دهنده مظلومیت این زبان و کم‌توجهی به اهمیت آن است.
دکتر نوروزی اظهار داشت که موج مهاجرستیزی و اخراج بی رویه و بدون برنامه مهاجران که در حال حاضر رخ می‌دهد، به تضعیف مفهوم ایران و زبان فارسی منجر می‌شود و این موج، در واقع، هدف استعماری برای محدود کردن زبان فارسی در مرزهای جغرافیایی است.
وی افزود که جامعه افغانستان از نظر جغرافیایی و اجتماعی بسیار متنوع است، به گونه‌ای که اقوام مختلف در مناطق خاصی از این سرزمین ساکن هستند.
این کارشناس مسائل افغانستان گفت که این پراکندگی جغرافیایی نقش مهمی در شکل‌گیری هویت‌های زبانی و قومی دارد. توسعه مسیرهای ارتباطی در گذشته عمدی نبوده و سیاست‌های حکومتی در عدم توسعه این مسیرها نقش داشته است، که باعث ضعف تماس‌های فرهنگی و زبانی در طول زمان شده است.
دکتر نوروزی اظهار کرد که با پیشرفت زیرساخت‌ها، رسانه‌ها و مهاجرت، تماس‌های زبانی در دوره‌های اخیر تا حدی افزایش یافته است، اما مرزهای قومیتی و زبانی در افغانستان هنوز قوی باقی مانده است.
نویسنده کتاب دولت-ملت سازی در افغانستان، گفت که رقابت بین زبان‌های فارسی دری و پشتو، و نیز زبان‌های دیگر مانند ترکی و ازبکی موضوع مهمی است. زبان فارسی نقش واسطه‌ای در میان اقوام مختلف دارد و تلاش‌هایی برای حذف آن در ساختارهای اداری و آموزشی صورت گرفته است، اما مقاومت قوی در مقابل این تلاش‌ها وجود دارد، که این مقاومت به دلیل پیشینه تاریخی، هویتی و تعداد زیاد گویشوران آن است.
دکتر نوروزی در بخش دیگری از سخنان خود به نقش استعماری در تغییر جغرافیای هویتی و زبانی افغانستان اشاره کرده و گفت که سیاست‌های بریتانیا و روسیه در قرون ۱۸ و ۱۹، با توافق‌هایی منطقه افغانستان را تحت نفوذ خود قرار دادند و سعی کردند زبان و هویت ایرانی در این منطقه تضعیف شود.
وی افزود که این سیاست‌ها، همراه با تغییرات جمعیتی و نهادهای قدرت، منجر به شکاف‌های اجتماعی، مذهبی و زبانی شده است که مانع از شکل‌گیری یک دولت ملت همگن گردیده است.
معاون سابق رایزنی فرهنگی ایران در کابل اظهار کرد که در دوره جمهوری افغانستان، تلاش شده است تا زبان‌های ملی و محلی، از جمله فارسی دری، در اسناد رسمی به رسمیت شناخته شوند، اما پس از تغییرات سیاسی و به‌ویژه در دوره طالبان، این رویکردها تغییر یافته و جایگاه زبان فارسی دری در ساختارهای اداری و رسمی کشور تضعیف شده است.
دکتر نوروزی تاکید کرد که سیاست‌های حاکم بر افغانستان، چه در دوره جمهوری و چه پس از آن، همواره بر تضعیف زبان‌های غیرپشتو و هویت ملی تأثیرگذار بوده است. تمرکز بر زبان پشتو و نادیده گرفتن زبان فارسی، باعث شده است که زبان فارسی دری در ساختارهای رسمی و اداری کم‌رنگ شود و این موضوع نماد شکاف‌های عمیق اجتماعی و هویتی در کشور باشد.
شایان ذکر است که ایران ضرب‌الاجلی برای خروج مهاجران افغان تعیین کرده است، که بر اساس آن تمامی مهاجران غیرقانونی باید تا ۱۵ تیرماه خاک ایران را ترک کنند.
این تصمیم پس از لغو برگه‌های سرشماری مهاجران افغان اتخاذ شده و تعداد اتباع غیرمجاز در ایران را به بیش از چهار میلیون نفر رسانده است.
طبق گزارش کمیساریای عالی سازمان ملل تنها طی دو ماه گذشته، بیش از ۵۰۰ هزار مهاجر افغان از کشورهای ایران و پاکستان به افغانستان بازگشته‌اند؛ بازگشتی که نگرانی‌ها درباره وضعیت معیشتی و آینده این افراد را افزایش داده است.
